Αν χρειάζεστε αποδείξεις ότι όλα αυτά που θα διαβάσετε λειτουργούν, θυμηθείτε την τελευταία φορά που ανοίξατε το τηλέφωνό σας για να διαβάσετε τα νέα και βρεθήκατε δύο ώρες αργότερα να αναρωτιέστε πώς πέρασε η ώρα.
Το καζίνο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιούν κάποιες ίδιες τεχνικές για να μας κρατούν απορροφημένους. Τα ψηφιακά προϊόντα είναι σχεδιασμένα έτσι ώστε να μεγιστοποιείται ο χρόνος που περνάει κάποιος σε μια συσκευή ή εφαρμογή. Οι προγραμματιστές αξιοποιούν τεχνικές που χρησιμοποιούνται στο καζίνο, όπως η εξάλειψη σημάτων ότι κάποιος πρέπει να σταματήσει ή να αλλάξει τη συμπεριφορά του.
Στο βιβλίο της Addiction by Design, η ανθρωπολόγος Νατάσα Σουλ εξηγεί πώς οι παίκτες κουλοχέρη μπαίνουν σε μια ειδική κατάσταση, όπου εξαφανίζονται οι ανησυχίες και οι φόβοι τους και δεν έχουν συναίσθηση του περιβάλλοντος και του εαυτού τους. Η συγγραφέας περιγράφει μια υπνωτισμένη κατάσταση, ίσως την αληθινή ανταμοιβή του παιχνιδιού, που επιτρέπει στους ανθρώπους να αποσυνδέονται από το εδώ και το τώρα. Οι τζογαδόροι την αποκαλούν «η ζώνη του τίποτα».
Συνεντεύξεις με εθισμένους στον τζόγο αποκαλύπτουν ότι όταν βρίσκονται στο καζίνο, ο χρόνος παγώνει. Οι καπνιστές τζογαδόροι λένε ότι ανάβουν το ένα τσιγάρο μετά το άλλο χωρίς να το καταλαβαίνουν. Αυτό υποδεικνύει ότι, όσον αφορά τον εγκέφαλο, ο τζόγος είναι πιο αποτελεσματικός από το τσιγάρο στη διάδοση της ντοπαμίνης, ενός νευροδιαβιβαστή που προκαλεί αίσθηση απόλαυσης.
Τι σχέση έχει ο τζόγος με την ψηφιακή εμπειρία;
Μία από τις πιο κοινές έννοιες για τους σχεδιαστές εφαρμογών είναι ο χρόνος στη συσκευή. Γνωρίζουν ότι για να κρατήσουν τους ανθρώπους απορροφημένους στη συσκευή, δεν είναι απαραίτητο να τους ενθουσιάσουν ή να δημιουργήσουν μια πνευματική πρόκληση, αλλά να διατηρήσουν μια υπνωτική ροή δραστηριότητας.
Στο παρελθόν, τα καζίνο και τα παιχνίδια ήταν γεμάτα με δυνατούς ήχους και φώτα. Σήμερα, ο στόχος είναι η δημιουργία ενός οικείου, ακουστικά προσαρμοσμένου περιβάλλοντος που δεν θα προκαλεί πολύ το σύστημα και άρα θα επιτρέπει τη σταδιακή είσοδο σε μια κατάσταση υπνωτικής έκστασης.
Οι εφαρμογές μιμούνται τους μηχανισμούς ανταμοιβής στο μυαλό μας. Οι οθόνες αφής είναι προγραμματισμένες να αντιδρούν διαφορετικά με βάση τον τύπο της δραστηριότητας, με δόνηση, ήχο ή φως. Το να λαμβάνεις ανατροφοδότηση ως απόκριση σε μια πράξη ενθαρρύνει την επαναλαμβανόμενη, αν όχι ψυχαναγκαστική, συμπεριφορά. Ακριβώς όπως όταν αλληλεπιδράς με τον κουλοχέρη, τραβάς τον μοχλό και λαμβάνεις ενίσχυση. Η αναμονή της ανταμοιβής προκαλεί την εμμονική επανάληψη.
Τα καζίνο έχουν σχεδιαστεί με τρόπο που κάνει τους παίκτες να μένουν απορροφημένοι για ώρες ή και μέρες. Οι ίδιες αρχές έχουν χρησιμοποιηθεί και στις εφαρμογές γνωριμιών, στα κοινωνικά δίκτυα και στα διαδικτυακά παιχνίδια, όπου τελειοποιήθηκαν.
Διαβάστε σχετικά: Πώς να αντιμετωπίσετε το στρες του smartphone
Ποιες αρχές αντιγράφονται στα κινητά;
Μια συσκευή κινητού όχι μόνο είναι σχεδιασμένη με βάση τις ίδιες αρχές με έναν κουλοχέρη, αλλά επιτρέπει την ίδια αποσύνδεση από το περιβάλλον. Μερικές φορές δεν ασχολούμαστε με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα παιχνίδια κινητού ή τις εφαρμογές γνωριμιών λόγω της επιθυμίας να πάρουμε μέρος στις αντίστοιχες δραστηριότητες.
Η ανταμοιβή έρχεται από την αλλαγή στην πνευματική μας κατάσταση, την αποσύνδεση από το εδώ και το τώρα που προκαλείται από το μονότονο σκρολάρισμα, με μια κίνηση που θυμίζει την κίνηση του μοχλού στα τυχερά παιχνίδια, ενώ το περιεχόμενο αλλάζει συνεχώς όπως τα φρουτάκια στον κουλοχέρη.
Μία από τις βασικές λειτουργίες της ονειροπόλησης είναι να επιτρέπει στον εγκέφαλό μας να χαλαρώνει και να αναδιατάσσεται, να κάνει ένα διάλειμμα από τα ερεθίσματα του φυσικού περιβάλλοντος. Στην εποχή μας, αυτό δεν χρειάζεται πια. Κάθε φορά που ανοίγουμε το κινητό μας, προσφέρουμε στο μυαλό μας το επιθυμητό διάλειμμα από την πραγματικότητα.
Η αλληλεπίδραση με το κινητό δεν απαιτεί πνευματική επένδυση, σκέψη ή πρόθεση. Το ειδικό μοτίβο δραστηριότητας που χαρακτηρίζει τον εγκέφαλό μας στα κοινωνικά δίκτυα διαφέρει από τη δραστηριότητα που σχετίζεται με μια κατάσταση χαλάρωσης, στρες ή αφύπνισης. Αυτή η ειδική κατάσταση είναι γνωστή ως ροή –υψηλή συναισθηματική συμμετοχή χωρίς επένδυση πόρων.
Ύπνος: ο μεγάλος ανταγωνιστής του Νέτφλιξ
Στα καζίνο και στον ψηφιακό κόσμο, δεν υπάρχουν σήματα παύσης. Το καζίνο δεν έχει παράθυρα ή ρολόγια, ενώ στον ψηφιακό κόσμο, οι υπενθυμίσεις, οι ενημερώσεις και τα μηνύματα είναι σε συνεχή ροή. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι σχεδιασμένα με τέτοιο τρόπο που το περιεχόμενο δεν σταματά ποτέ, κι αυτό μας κάνει να καταναλώνουμε ασταμάτητα.
Αμέσως μόλις τελειώνει ένα επεισόδιο στο Νέτφλιξ, ξεκινά το επόμενο, κι αυτό μας δυσκολεύει να αποσυνδεθούμε από την οθόνη. Ο CEO του Νέτφλιξ δήλωσε ότι ο μεγαλύτερος ανταγωνιστής της εταιρείας είναι η ανάγκη των ανθρώπων να κοιμούνται τη νύχτα.
Οι αλγόριθμοι προσωποποιούν την εμπειρία της ήττας
Στα σάιτ με παιχνίδια τζόγου, οι αλγόριθμοι είναι σχεδιασμένοι για να προσαρμόζονται στις ψυχολογικές ανάγκες του κάθε χρήστη. Οι χρήστες που έχουν αναγνωριστεί ως άτομα που αποφεύγουν το ρίσκο θα χάνουν σταδιακά. Για κάθε 2 δολάρια που χάνουν, θα κερδίζουν 0,30. Αυτό το οριακό κέρδος συνοδεύεται από φώτα, ήχους, δονήσεις.
Το μυαλό μας το ερμηνεύει αυτό ως νίκη, για να μη νιώθουμε σαν να χάσαμε όλα τα λεφτά μας. Αντίστοιχα, έχει αναπτυχθεί ένα πρόγραμμα επιβράβευσης ειδικά για τους παίκτες που επιδιώκουν να κερδίσουν πολλά κι έτσι δεν τους πειράζει αν χάσουν κάποιες φορές στην πορεία.
Ένας άλλος αλγόριθμος παράγει «κατασκευασμένη τυχαιότητα». Η έννοια της «σχεδόν νίκης» κάνει τον χρήστη να νιώθει ότι ήταν πολύ κοντά στο να κερδίσει και έτσι έχει κίνητρο να προσπαθήσει ξανά.
Αν χρειάζεστε αποδείξεις ότι όλα αυτά λειτουργούν, θυμηθείτε την τελευταία φορά που ανοίξατε το τηλέφωνό σας για να διαβάσετε τα νέα και βρεθήκατε δύο ώρες αργότερα να αναρωτιέστε πώς πέρασε η ώρα.
Απόδοση: Ισμήνη Τσοχαλή, επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
