Παρά την επικείμενη προθεσμία για να παραδώσω μία εργασία μου και για να μην αναφέρουμε τον σκεπτικισμό μου (πόσο πιο χαριτωμένα θα μπορούσαν ενδεχομένως να είναι αυτά τα ζωάκια;) –πάτησα κλικ στο σύνδεσμο «22 από τα πιό χαριτωμένα ζωάκια».
Εν τέλει, είμαι απλά ένας άνθρωπος. Ωστόσο, αυτή η αδυναμία μου να ελέγξω το χρόνο μου, μου κόστισε τουλάχιστον μισή ώρα από μία καλή ώρα εργασίας, όπως και άλλοι περίεργοι τίτλοι από διάφορα άρθρα που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο, περίεργες εικόνες στο Twitter feed μου ή τσακωμοί στο Facebook.
Η ύπουλη έλξη του Διαδικτύου που μας αποσπά την προσοχή, έχει γίνει φαινομενικά αναπόφευκτη. Μελέτες έχουν δείξει ότι κάθε μέρα περνάμε κατά μέσο όρο 5,5 ώρες στα ψηφιακά μέσα και κοιτάμε τα τηλέφωνα μας 221 φορές.
Εν τω μεταξύ, οι προγραμματιστές των ιστοσελίδων και των τηλεφωνικών εφαρμογών εκμεταλλεύονται όλες αυτές τις ανθρώπινες τάσεις συμπεριφοράς, σχεδιάζοντας τα προϊόντα και τις ιστοσελίδες τους με τρόπους που προσελκύουν τα βλέμματά μας, φροντίζοντας στη διατήρηση αυτής της τάσης. Οι προγραμματιστές, με άλλα λόγια, δουλεύουν σαν να έχουν στοιχηματίσει το μέλλον τους στις μεθόδους καλλιέργειας των συνηθειών των χρηστών, προκειμένου να κερδίσουν όσο το δυνατόν περισσότερη προσοχή μπορούν.
Δεδομένης της απανταχού παρουσίας του Διαδικτύου και τις διάφορες παγίδες του, είναι δυνατό να χαλιναγωγήσουμε την αυξανόμενη κατανάλωση του διαδικτύου, η οποία έρχεται συχνά σε βάρος της εργασίας, της οικογένειας ή των σχέσεων;
Η ψυχολογική έρευνα σχετικά με την πειθώ και τον αυτοέλεγχο, έρχεται να προτείνει κάποιες πιθανές στρατηγικές.
Διάφορα κόλπα για κλικ
Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε μερικά από τα κόλπα που οι συγγραφείς στο διαδίκτυο και οι web developers χρησιμοποιούν για να τραβήξουν την προσοχή μας.
Ο περίεργος αριθμός 22 στον τίτλο, είναι ένα παράδειγμα της τεχνικής της «επιλογής». Οι λίστες έχουν συνήθως στρογγυλό αριθμό (σκεφτείτε τη λίστα του Fortune μετους 500). Ασυνήθιστοι αριθμοί τραβούν την προσοχή μας, επειδή σπάνε αυτό το μοτίβο. Σε μια κλασική μελέτη, ο κοινωνικός ψυχολόγος Anthony Pratkanis και οι συνεργάτες του διαπίστωσαν ότι οι περαστικοί είχαν σχεδόν 60% περισσότερες πιθανότητες να δώσουν $0,37 δολάρια σε ζητιάνους, σε σύγκριση με εκείνους που ζητούσαν 25 σεντς.
Οι άνθρωποι στη μελέτη έκαναν επίσης περισσότερες ερωτήσεις στους ζητιάνους που ζητούσαν παράξενα ποσά, σε σύγκριση με εκείνους που παρακαλούσαν για 25 σεντς. Το ίδιο συνέβη και όταν είδα τον τίτλο. Στην περίπτωση αυτή, ο σκεπτικισμός μου, που μου προκάλεσε να θέσω το ερώτημα «Πόσο πιο χαριτωμένα θα μπορούσαν ενδεχομένως να είναι;» απέτυχε: αυτό με έκανε πιο πιθανό να πατήσω κλικ στο σύνδεσμο.
Μια επικέντρωση της προσοχής μας προκαλεί να σταματήσουμε ό,τι κάνουμε και να αναπροσανατολιστούμε προς τον γρίφο. Οι ερωτήσεις απαιτούν απαντήσεις. Αυτή η τάση έχει ονομαστεί από τους ψυχολόγους ως «επίδραση ρητορικού ερωτήματος» ή τάση για ρητορικές ερωτήσεις, ώστε να μας προτρέψει να ψάξουμε βαθύτερα σε ένα θέμα.
Αυτές οι τεχνικές εκμεταλλεύονται τις εγγενείς δυνατότητες του μυαλού μας, που σε διαφορετική περίπτωση λειτουργούν προς όφελός μας. Είναι ξεκάθαρο ότι τα απροσδόκητα ερεθίσματα, τραβούν την προσοχή μας και μας απασχολούν ώστε να αναζητήσουμε μια εξήγηση: θα μπορούσαν να μας προτρέψουν από το να μας χτυπήσει ένα αυτοκίνητο ή να μας προειδοποιήσει για τις απότομες και ύποπτες αλλαγές στην τραπεζικό μας λογαριασμό.
Για αυτό δεν θα είχε νόημα να απενεργοποιήσουμε αυτού του είδους το σύστημα επαγρύπνησης ή να διδάξουμε τον εαυτό μας να το αγνοεί όταν ηχεί μια ειδοποίηση.
Δεσμεύοντας τους εαυτούς μας
Το περιεχόμενο στο διαδίκτυο δεν έχει σχεδιαστεί μόνο για να μας τραβήξει την προσοχή καθώς αρκετό από αυτό το υλικό είναι ειδικά κατασκευασμένο για να μας κάνει να επιστρέφουμε ζητώντας περισσότερο, π.χ. με την εμφάνιση ειδοποιήσεων όταν κάποιος απαντά σε μία ανάρτηση ή ταξινομήσεις που είναι βασισμένες σε ψηφοφορίες. Αυτά τα ερεθίσματα ενεργοποιούν το σύστημα ανταμοιβής στους εγκεφάλους μας, γιατί σχετίζονται με το ισχυρό ενισχυτικό της κοινωνικής αποδοχής.
Δεν αποτελεί έκπληξη, που η χρήση του διαδικτύου συχνά πλαισιώνεται με όρους εθισμού. Οι ψυχολόγοι έχουν ακόμη προσδιορίσει την «Προβληματική Χρήση του Διαδικτύου» ως μια αυξανόμενη ανησυχία.
Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε;
Όπως η στρατηγική του Οδυσσέα για να αντισταθεί στον πειρασμό των σειρήνων, ίσως το καλύτερο κόλπο είναι να δεσμευτούμε σε μια διαφορετική πορεία δράσης εκ των προτέρων, ακόμη και με δύναμη, εάν είναι απαραίτητο.
Ο Οδυσσέας έβαλε τους άντρες του να τον δέσουν στο κατάρτι του πλοίου τους, έως ότου ήταν εκτός της εμβέλειας των Σειρήνων. Αυτό είναι ένα παράδειγμα της «δέσμευσης» σε μια στρατηγική αυτοελέγχου που περιλαμβάνει την επιβολή συγκεκριμένων όρων σε κάποια πτυχή της συμπεριφοράς σας εκ των προτέρων. Για παράδειγμα, μια μελέτη του ΜΙΤ έδειξε ότι οι διορθωτές τυπογραφικών δοκιμών, έκαναν λιγότερα λάθη και παρέδιναν την εργασία τους νωρίτερα, όταν επέλεγαν να χωρίζουν σε τμήματα τις προθεσμίες τους (π.χ. στην ολοκλήρωση μίας εργασίας ανά εβδομάδα για ένα μήνα), σε σχέση με το όταν είχαν το ίδιο χρονικό διάστημα να εργαστούν, αλλά είχαν μόνο μία προθεσμία στο τέλος του μήνα.
Η σύγχρονη ισοδύναμη πράξη με αυτή του Οδυσσέα, χρησιμοποιεί την τεχνολογία για να «δέσει τον εαυτό στο κατάρτι» μεταφορικά. Πακέτα λογισμικού, όπως το “Cold Turkey” ή το κατάλληλα ονομαζόμενο “SelfControl” σας επιτρέπουν να αποκλείσετε τον εαυτό σας από ορισμένες ιστοσελίδες ή να αποτρέψετε τον εαυτό σας από το να μπεί στο email σας για ένα προκαθορισμένο χρονικό διάστημα.
Η έρευνα υποστηρίζει ότι το σκεπτικό πίσω από αυτά τα προγράμματα είναι αυτό: η ιδέα ότι συχνά γνωρίζουμε τι είναι καλύτερο για τους μελλοντικούς εαυτούς μας, τουλάχιστον, όταν πρόκειται να ολοκληρώσουμε τη δουλειά και να ελευθερωθούμε απο περισπασμούς.
Υποστηρίζοντας τη δέσμευσή σας
Αν πραγματικά πρέπει να κερδίσετε σε ένα παιχνίδι θάρρους με το αυτοκίνητο, ο καλύτερος τρόπος είναι να επιταχύνετε ως την τελική ταχύτητα, να αφαιρέστε το τιμόνι και το φρένο από το αυτοκίνητό σας και να τα ρίξετε έξω από το παράθυρο.
Σε ένα λιγότερο δραματικό τρόπο, οι προδεσμεύσεις μπορεί να είναι πολύ πιο αποτελεσματικές όταν ανακοινώνονται δημόσια. Οι ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι οι άνθρωποι που δεσμεύονται δημοσίως σε μια επιθυμητή πορεία δράσης, όπως η ανακύκλωση ή η κοινωνικότητα, είναι πιο πιθανό να την τηρήσουν από τους ανθρώπους που κρατούν τις προθέσεις για τους ίδιους. Είμαστε βαθύτατα κοινωνικά πλάσματα με μια βασική ανάγκη να ανήκουμε και δηλώνοντας δημοσίως την πρόθεσή μας, βάζει τη φήμη μας σε κίνδυνο. Μεταξύ της κοινωνικής πίεσης να ανταποκριθούμε στις προσδοκίες και τις εσωτερικές κυρώσεις που επιβάλλουμε στον εαυτό μας, η δημόσια προδέσμευση μπορεί να είναι μία ισχυρή διπλή επίθεση κατά του μη αυτοελέγχου.
Όλο και περισσότερο, οι επιστήμονες που μελετούν τον αυτοέλεγχο, αρχίζουν να βλέπουν τις τεχνικές όπως η προδέσμευση και το λογισμικό που μπλοκάρει ιστοσελίδες, όχι τόσο σαν εργαλεία «χακαρίσματος», ούτε ότι παρακάμπτουν το λειτουργικό σύστημα του υπολογιστή αλλά, αντίθετα, ότι δρούν ως αναπόσπαστα κομμάτια της προσπάθειας αυτοελέγχου του ανθρώπου.
Για παράδειγμα, μια πρόσφατη μελέτη παρακολουθούσε ένα μεγάλο δείγμα ανθρώπων με βάση τη καθημερινότητα τους, κανοντάς τους ερωτήσεις σχετικά με τους στόχους τους, τους πειρασμούς και τις ικανότητες να τους αντισταθούν.
Αντίθετα με τις προσδοκίες, οι άνθρωποι που ήταν γενικά καλοί στον αυτοέλεγχο (ο οποίος μετρήθηκε με ένα αξιόπιστο ερωτηματολόγιο) δεν ήταν οι καλύτεροι στην αντίσταση πειρασμών, όταν ο ίδιος ο πειρασμός παρουσιαζόταν. Στην πραγματικότητα, ήταν γενικά αρκετά κακοί σε αυτό.
Η ουσία είναι ότι ο αυτοέλεγχος και η αντίσταση στον πειρασμό, δεν είναι το ίδιο πράγμα. Ο Οδυσσέας είχε το ένα, αλλά όχι το άλλο.
Αντί αυτού, ο καλός αυτοέλεγχος χαρακτηρίζεται από την ικανότητα να αποφεύγουμε τους πειρασμούς από την αρχή. Εμείς συχνά σκεφτόμαστε τον αυτοέλεγχο, ως την ικανότητα να ανοίγουμε εύκολα δρόμο μέσα από τον πειρασμό, αλλά μελέτες όπως αυτή δείχνουν ότι ο αυτοέλεγχος μπορεί επίσης να είναι τόσο απλός όσο να προσχεδιάζετε κάτι για να αποφύγετε τις παγίδες.
Την επόμενη φορά που θα χρειαστείτε να κάνετε κάτι, σκεφτείτε να προδεσμευτείτε και να αποφύγετε το διαδίκτυο εντελώς. Όπως ο Οδυσσέας, συνειδητοποιήστε ότι, αν βρείτε τον εαυτό σας να αντιμετωπίζει άμεσα τον πειρασμό, η μάχη μπορεί να έχει ήδη χαθεί.
Πηγή: quartz.com
Συγγραφέας: Εlliot Berkman, Assistant professor, University of Oregon
