Οι απόπειρες των σχολείων να περιορίσουν το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού είναι συχνά απογοητευτικές: καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, τα περισσότερο καθολικά προγράμματα φαίνεται να έχουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα από τις δραστηριότητες που ολοκληρώνονται σε μια φορά, αναφέρουν οι ερευνητές.
Η μελέτη αποκάλυψε ότι τα σχολεία προσπαθούν να προστατέψουν τους μαθητές μέσα από ποικίλες προσεγγίσεις, και ενώ τα ολοκληρωμένα προγράμματα αντιμετώπισης του bullying είναι και τα πιο αποδοτικά, απαιτούν παρόλα αυτά ουσιαστική δέσμευση και εύρεση οικονομικών πόρων εκ μέρους του σχολείου για να αποδώσουν.
Δύο καθηγήτριες από το UCLA οι οποίες διεξήγαγαν την πληρέστερη ανάλυση που έγινε μέχρι στιγμής γύρω από το σχολικό εκφοβισμό, βρήκαν ότι οι προσπάθειες των σχολείων να περιορίσουν την εξάπλωσή του είναι απογοητευτικές.
“Πρόχειρες λύσεις του τύπου διεξαγωγή συνέλευσης με συχνότητα μια φορά το χρόνο και με την ελπίδα ότι έτσι θα αποδυναμωθεί το φαινόμενο του bullying δεν έχουν κανένα αποτέλεσμα“, αναφέρει η Jaana Juvonen, Καθηγήτρια Ψυχολογίας στο UCLA και υπεύθυνη της συγγραφικής ομάδας της παρούσας μελέτης. “Προσπαθούμε να αποσαφηνίσουμε τη σωστή αναλογία και ισορροπία μεταξύ των μακροπρόθεσμων και ολοκληρωμένων προγραμμάτων αντιμετώπισης που όμως κοστίζουν και προϋποθέτουν εντατική εκπαίδευση του προσωπικού και εκείνων των προγραμμάτων που απαιτούν πολύ λιγότερους σχολικούς πόρους“.
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Annual Review of Psychology”, απομυθοποιεί επίσης ορισμένες συχνές παρανοήσεις του σχολικού εκφοβισμού. Για παράδειγμα, ενώ μέχρι σήμερα η επικρατούσα υπόθεση ήταν ότι η λεκτική επιθετικότητα και ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι τακτικές που χρησιμοποιούνται κυρίως από τα κορίτσια, η παρούσα ανάλυση αποκαλύπτει ότι τέτοιες συμπεριφορές υιοθετούνται τόσο από κορίτσια, όσο και από αγόρια.
Αυτό που είναι λίγο πολύ αναμενόμενο, σύμφωνα με τους ερευνητές, είναι ότι οι ομοφυλόφιλοι και οι παχύσαρκοι μαθητές τείνουν να αποτελούν θύματα του σχολικού εκφοβισμού σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με τους υπόλοιπους.
“Ξεκινώντας από το δημοτικό, τα παιδιά με χαρακτηριστικά που τα κάνουν να ξεχωρίζουν με κάποιο τρόπο, είναι περισσότερο πιθανό να θυματοποιηθούν στο σχολείο“, λέει η Juvonen, η οποία διεξάγει προγράμματα κατά του σχολικού εκφοβισμού σε πολλά σχολεία. “Τα παιδιά αυτά αποτελούν πρωταρχικούς στόχους των θυτών, επειδή είναι πιο πιθανό να μην έχουν πολλούς φίλους και όταν κάποιος δεν έχει κανέναν να τον υπερασπιστεί, τότε το φαινόμενο bullying κλιμακώνεται “.
“Τα παιδιά που έχουν κοινωνικές σχέσεις-ακόμα και έναν καλό φίλο- βρίσκονται σε χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης σοβαρών συμπτωμάτων μετά από πιθανό περιστατικό εκφοβισμού”, ισχυρίζεται η Juvonen. Η διαπίστωση αυτή δείχνει ότι τα σχολεία θα μπορούσαν να επενδύσουν περισσότερο στην πρόληψη του φαινομένου εξακριβώνοντας ότι δε θα υπάρχουν μαθητές απομονωμένοι και περιθωριοποιημένοι (για παράδειγμα, να μην τρώει κανένας μόνος του το μεσημεριανό).
Η αξιολόγηση των προγραμμάτων για το bullying
Τα προγράμματα αντιμετώπισης του bullying αξιολογούνται με βάση το κατά πόσο μειώνεται ο αριθμός των περιστατικών εκφοβισμού στο χώρο του σχολείου, αλλά η Juvonen ισχυρίζεται ότι θα ήταν πιο δραστικό να αξιολογείται κατά πόσο τα σχολεία στηρίζουν τους μαθητές εκείνους που αποτελούν θύματα πολύ σοβαρής και συχνής κακοποίησης.
“Είναι σημαντικό να διαχωρίζουμε τα θύματα παρατεταμένης σχολικής βίας από αυτά που έτυχε να το υποστούν μια με δυο φορές“, υποστηρίζει η Juvonen. “Οι μαθητές που βιώνουν συνεχή βία βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο να αναπτύξουν περισσότερο σοβαρά συμπτώματα από τους υπόλοιπους“. Οι μαθητές αυτοί είναι πιο πιθανό να αυτοκατηγορούνται, να νιώθουν ότι έχουν κατάθλιψη και ότι τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει αυτό που βιώνουν, ότι τίποτα δεν μπορεί να τους σώσει.
Οι ερευνητές δήλωσαν ότι οι διευθύνσεις των σχολείων δυσκολεύονται ιδιαίτερα να ελέγξουν το διαδικτυακό bullying και διαφωνούν για το αν αυτό το εγχείρημα είναι δική τους ευθύνη τελικά.
“Τα παιδιά που υπόκεινται σε διαδικτυακό bullying τη νύχτα, συνήθως δεν πηγαίνουν σχολείο την επόμενη μέρα ή πηγαίνουν αργοπορημένα και δεν είναι καθόλου συγκεντρωμένα στο μάθημα,” είπαν οι μελετητές. “Υπάρχει μεγάλη σύνδεση μεταξύ του τι συμβαίνει στον κυβερνοχώρο και του τι συμβαίνει στο σχολείο. Πολλοί από τους μαθητές που είναι θύματα σχολικής βίας, κακοποιούνται και μέσω ιντερνέτ“.
Ορισμένα σχολεία έχουν επιτύχει στη μάχη κατά του φαινομένου, εκπαιδεύοντας τους παρατηρητές πώς να ανταποκρίνονται κατάλληλα και όχι να το αποδέχονται παθητικά. Η εκπαίδευση αυτή όμως πρέπει να είναι μια πανεκπαιδευτική πρωτοβουλία που να προσφέρει στους μαθητές στρατηγικές κατά του bullying και να τους ενώσει μπροστά σε έναν κοινό στόχο.
Η Juvonen και η συνεργάτιδά της Sandra Graham, Καθηγήτρια Παιδαγωγικής στο UCLA, ανέλυσαν περισσότερες από 140 μελέτες, κάποιες μακροχρόνιες και κάποιες πολύ σύντομες, που διεξήχθησαν στις Η.Π.Α., την Αυστραλία, τη Φινλανδία, τη Νορβηγία, τη Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Την εποχή αυτή, η Juvonen και η Graham διεξάγουν μια 8ετή μελέτη με δείγμα 6.000 φοιτητές από την California, ηλικίας από 12 ως 19 ετών. Εστιάζοντας σε σχολεία με μαθητές διαφόρων εθνικοτήτων, μελετούν τις φιλίες και τη δημιουργία προκαταλήψεων, σε αντιστοιχία με το σχολικό εκφοβισμό.
Προηγούμενες μελέτες γύρω από το bullying από τη Juvonen και τους συνεργάτες της βρήκαν ότι:
- Οι θύτες είναι οι μάγκες, οι “cool” τύποι του σχολείου.
- Σχεδόν 3 ή 4 έφηβοι δηλώνουν ότι έπεσαν θύματα διαδικτυακού bullying τουλάχιστον μια φορά κατά τη διάρκεια μιας χρονιάς.
- Περίπου οι μισοί από τους καλύτερους μαθητές των 2 σχολείων μιας περιοχής ισχυρίζονται ότι έχουν πέσει θύματα βίας από τους συμμαθητές τους κατά τη διάρκεια μιας 5ήμερης περιόδου.
Οι μαθητές που υπόκεινται εκφοβισμό συχνά υποφέρουν από πονοκεφάλους, κρυολογήματα και άλλες ασθένειες, όπως επίσης και από ψυχολογικές διαταραχές. Η Juvonen συμβουλεύει τους γονείς να μιλούν διεξοδικά με τα παιδιά τους για το φαινόμενο του bullying πριν αυτό συμβεί, να παρατηρούν αλλαγές στη συμπεριφορά των παιδιών τους και να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη την οποιαδήποτε έκφραση ανησυχίας των παιδιών τους για το bullying.
Πηγή: UCLA
Επιμέλεια άρθρου/απόδοση: Ίριδα Παναγιωτοπούλου, Ψυχολόγος – Ειδική Παιδαγωγός
