Ο εκφοβισμός αποτελεί μια γνωστή έννοια η οποία αναφέρεται στη συστηματική σωματική και ψυχολογική κακοποίηση ή μείωση των πιο αδύναμων ατόμων σε μια ομάδα, με βασικά χαρακτηριστικά την ανισορροπία στη δύναμη ανάμεσα στο θύτη και το θύμα (δέκτη), και σκοπό την πρόκληση σωματικής ή και ψυχικής βλάβης. Ο εκφοβισμός σαν φαινόμενο αναπτύσσεται σε κοινωνικές ομάδες, όπως στο σχολείο, στην οικογένεια, στην εργασία, στην ευρύτερη κοινωνία.
Έτσι, η βίαιη συμπεριφορά του μεγαλύτερου προς τον μικρότερο αδελφό, οι φήμες που μια ομάδα παιδιών διαδίδουν στο σχολείο για έναν μαθητή με σκοπό τον αποκλεισμό του, η φυσική βία προς ένα άτομο στην κοινωνία λόγω της διαφορετικότητάς του, η άνιση μεταχείριση κάποιου άλλου, η ανάθεση μεγάλου όγκου καθηκόντων σε έναν εργαζόμενο ή η υποτίμησή του από τους συναδέλφους του, αποτελούν μόνο μερικά από τα παραδείγματα που καθημερινά παρατηρούνται σε αυτά τα πλαίσια.
Αναζητώντας τα αίτια που μπορούν να εξηγήσουν αυτές τις άδικες συμπεριφορές, εντοπίζουμε πως ο εκφοβισμός αποτελεί ένα ψηφιδωτό παραγόντων, όπου η πρόσθεση αυτών των στοιχείων οδηγεί στην ανάπτυξή του.
Το προφίλ των θυτών (π.χ. δυσκολία στη διαχείριση των συναισθημάτων, χαμηλή συναισθηματική κατανόηση) και των θυμάτων (π.χ. αδυναμία υποστήριξης εαυτού, κοινωνική απόσυρση), χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος όπου το φαινόμενο παρατηρείται (π.χ. χαμηλή εποπτεία, ανταγωνιστικά περιβάλλοντα εργασίας), η αναποτελεσματική αξιολόγηση, πρόληψη και παρέμβαση, θεωρούνται μερικοί από τους αιτιακούς παράγοντες που συνδράμουν στην ανάπτυξη αλλά και διατήρηση του φαινομένου.
Μελετώντας τον εκφοβισμό ή και συζητώντας για αυτόν, συχνά προκύπτει το ερώτημα: «Γιατί τα θύματα δεν υποστηρίζουν τους εαυτούς τους». Φυσικά, ενώ η «σιωπή» των θυμάτων επιτρέπει στο φαινόμενο να διαιωνίζεται και να ενδυναμώνεται, το «σπάσιμο της σιωπής», έστω και από ένα άτομο στο περιβάλλον του εκφοβισμού, είναι ικανό ώστε να δημιουργήσει τη βάση για την αλλαγή.
Διαβάστε σχετικά: Σχολικός εκφοβισμός- bullying
Δεν είναι όμως αρκετό, και συνήθως ούτε εφικτό. Επιδιώκοντας από τους δέκτες του εκφοβισμού να «σπάσουν τη σιωπή» και να σηκώσουν το ανάστημά τους (είτε αυτοί είναι ανήλικοι μαθητές, ή ανυπεράσπιστα θύματα οικογενειακής βίας, είτε εργαζόμενοι που αδικούνται καθημερινά στο εργασιακό τους περιβάλλον), είναι σαν να ζητάμε από ένα αδύναμο παιδί να μετακινήσει από τη θέση του ένα τεράστιο βράχο. Μπορεί φυσικά να κάνει την αρχή, αλλά είναι δύσκολο ένα χελιδόνι από μόνο του να φέρει την Άνοιξη. Συνεπώς, χρειάζονται μαζικές δράσεις για την αντιμετώπιση του φαινομένου.
Στρέφοντας το βλέμμα στη σύγχρονη βιβλιογραφία γύρω από τους αποτελεσματικούς μηχανισμούς παρέμβασης και μείωσης του φαινομένου, συναντάμε τη συμφωνία μεταξύ των ερευνητών στην εφαρμογή ενός αθροίσματος δράσεων, με την πρόληψη να αποτελεί το πρώτο βήμα. Οι διαφωνίες εντός των κοινωνικών ομάδων είναι αναμενόμενες και φυσιολογικές.
Το ζητούμενο είναι από νεαρή ηλικία τα παιδιά να παρατηρούν τα πρότυπά τους, κατάλληλα να χειρίζονται τις συγκρούσεις, και συγχρόνως να έχουν την ευκαιρία ανάπτυξης ωφέλιμων δεξιοτήτων διαχείρισης των διαπροσωπικών διαφωνιών (π.χ. μέσα από ψυχοεκπαιδευτικά προγράμματα στο πλαίσιο της τάξης).
Λαμβάνοντας υπόψη την επίδραση του περιβάλλοντος στην ανάπτυξη και συντήρηση του φαινομένου, τόσο το σχολικό αλλά και το οικογενειακό και εργασιακό περιβάλλον, είναι απαραίτητο να προάγει τη συνεργασία και την ισότητα μεταξύ των μελών του, και όχι τον ανταγωνισμό.
Επιπλέον, άτομα στο κάθε περιβάλλον με υποστηρικτικό ρόλο προς τους δέκτες του εκφοβισμού (π.χ. υπεύθυνος καθηγητής, τμήμα ανθρώπινου δυναμικού εταιρείας), μπορούν με την παρουσία και τη στάση τους να ευνοήσουν τις συνθήκες μέσα από τις οποίες ένας δέκτης ή παρατηρητής του φαινομένου, πιο εύκολα θα το αναφέρει και θα ζητήσει βοήθεια.
Επιπρόσθετα, η πολιτική του πλαισίου απέναντι στον εκφοβισμό – είτε αυτό είναι το σπίτι, το σχολείο, η οικογένεια, η κοινωνία – και η μηδενική ανοχή στο φαινόμενο, αποτελεί βασικό παράγοντα που με την ύπαρξη του πιο δύσκολα ο εκφοβισμός μπορεί να επιβιώσει.
Τέλος, η ουσιαστική υποστήριξη και ενδυνάμωση των δεκτών του εκφοβισμού, μπορεί να λειτουργήσει και παρεμβατικά στην επούλωση των τραυμάτων που αυτό το γεγονός αφήνει στους δέκτες, αλλά και προληπτικά, παρέχοντας τους μηχανισμούς στα άτομα ώστε να μην επανατοποθετηθούν στη θέση του θύματος σε ένα επόμενο περιστατικό.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
