Οι χαρισματικοί μαθητές που φοιτούν στη γενική τάξη αποτελούν σήμερα ίσως μία από τις πλέον παραμελημένες ομάδες μαθητών τόσο εκπαιδευτικά, όσο και ερευνητικά.
Ελλείψει ειδικών γνώσεων για την αναγνώριση, την εκπαίδευση και την ενίσχυση τους, οι μαθητές αυτοί καταλήγουν πολλές φορές στο περιθώριο της μαθησιακής διαδικασίας, ενώ συχνά μπορεί να παρουσιάζουν εναντιωματική συμπεριφορά, συναισθηματικές δυσκολίες και ακαδημαϊκή υποεπίδοση, γεγονός που επισκιάζει τις πραγματικές τους ικανότητες.
Ποιος μαθητής μπορεί να θεωρηθεί «χαρισματικός»;
Μολονότι έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί διάφορες θεωρίες γύρω από την έννοια της χαρισματικότητας, αποτελεί κοινή παραδοχή ότι τα χαρισματικά άτομα διαθέτουν υψηλό δείκτη νοημοσύνης μεγαλύτερο ή ίσο του 140. Ωστόσο, οι υψηλές επιδόσεις στα τεστ νοημοσύνης δεν αποτελούν τη μοναδική προϋπόθεση για να θεωρηθεί κάποιος «χαρισματικός». Σύμφωνα με τους Renzulli και Reis (2008), τα χαρισματικά άτομα διαθέτουν επίσης υψηλό δημιουργικό δυναμικό, χαρακτηριστική ικανότητα προσήλωσης στα έργα με τα οποία καταπιάνονται, ανεπτυγμένες ικανότητες αυτορρύθμισης, καθώς και μια τάση να αξιοποιούν τις δυνατότητές τους σε διάφορα πεδία δραστηριοτήτων. Επιπλέον, τα χαρισματικά παιδιά τείνουν να παρουσιάζουν ένα ιδιαίτερο ταλέντο σε τουλάχιστον έναν τομέα των επιστημών ή των τεχνών.
Πως μπορεί κανείς να αναγνωρίσει έναν χαρισματικό μαθητή στην τάξη του;
Σύμφωνα με τη Silverman (2002), τα χαρισματικά άτομα στη γενική τάξη παρουσιάζουν ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως:
- Υψηλές επιδόσεις σε γνωστικά έργα
- Γρήγορο ρυθμό μάθησης
- Ενισχυμένες μνημονικές ικανότητες
- Αυξημένη ικανότητα επίλυσης προβλημάτων
- Αυξημένη δημιουργική σκέψη και φαντασία
- Ενσυναίσθηση και κοινωνική ευαισθησία
- Μεγάλη ικανότητα διατήρησης της προσοχής
- Επιμονή και αφοσίωση
- Πλούσιο και σύνθετο λεξιλόγιο
- Τελειοθηρία
- Έντονη περιέργεια και αμφισβήτηση
- Έντονη ενεργητικότητα στη μάθηση
- Προτίμηση για φίλους μεγαλύτερης ηλικίας
- Αυξημένα και ευρέα ενδιαφέροντα
- Πρόωρη και άπληστη αναγνωστική ικανότητα
- Ιδιαίτερη παρατηρητικότητα
- Αυξημένες μαθηματικές ικανότητες
Πώς μπορώ να βοηθήσω εκπαιδευτικά τον χαρισματικό μαθητή;
Όπως συμβαίνει με κάθε μαθητή, οι μαθησιακές ανάγκες του οποίου αποκλίνουν από εκείνες της νόρμας, απαιτείται κατ’ αρχάς διαφοροποίηση της διδασκαλίας και του διδακτικού υλικού, ώστε να διατηρείται ενεργό το ενδιαφέρον του χαρισματικού παιδιού και να ικανοποιούνται οι ανάγκες του για μάθηση. Η διάθεση πλούσιων αισθητηριακών εμπειριών στο μάθημα, η ανάθεση εργασιών με διευρυμένες απαιτήσεις και δυνατότητα για διαθεματικές προσεγγίσεις, η παροχή ευκαιριών για ενεργότερη εμπλοκή στη μάθηση και η αξιοποίηση της δημιουργικής σκέψης μέσα από δραστηριότητες ευέλικτου χαρακτήρα και ανοικτού τύπου αποτελούν παρεμβάσεις που μπορούν να βοηθήσουν αποφασιστικά.
Ιδιαίτερη έμφαση χρειάζεται να δίνουμε στην κοινωνική ένταξη και τη συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Παρά το γεγονός ότι οι έρευνες καταρρίπτουν τη στερεότυπη εικόνα του ψυχρού και κοινωνικά αδέξιου χαρισματικού ατόμου, φαίνεται ότι λόγω του ιδιαίτερου προφίλ των ικανοτήτων τους τα χαρισματικά παιδιά δυσκολεύονται να γίνουν αποδεκτά από τον περίγυρο των συνομηλίκων τους, αλλά και να μοιραστούν με αυτόν τα ενδιαφέροντα και τις ανησυχίες τους, γεγονός που επηρεάζει τη συναισθηματική και κοινωνική τους κατάσταση.
Κλείνοντας, εμείς οι ενθουσιώδεις εκπαιδευτικοί είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι και η υπερβολική εύνοια αποτελεί διάκριση. Ο διαρκής εκθειασμός των ικανοτήτων του παιδιού, οι συχνές συγκρίσεις με τους συμμαθητές του και η ταμπέλα του «επιτυχημένου» και «ευφυούς» μπορούν εύκολα να δημιουργήσουν ένα κλίμα αντιπάθειας εις βάρος του χαρισματικού μαθητή, αλλά και να τροφοδοτήσουν αισθήματα μεγαλείου και ανωτερότητας εκ μέρους του.
Βιβλιογραφία
- Callahan, M.C. (1979). Gifted and talented women. In: A. H. Passow (ed.). The gifted and the talented: Their education and development. The seventy-eighth yearbook of the National Society for the Study of Education (pp. 401-423). Chicago: University of Chicago Press.
- Heller, K., Monks, F., Sternberg, R. J., &Subotnik, R. F. (eds.). (2000). International handbook of giftedness and talent. Oxford: Pergamon Press.
- Μανωλάκος, Π. (2010). Χαρισµατικοί – ταλαντούχοι µαθητές µε ιδιαίτερες ικανότητες σε έναν ή και περισσότερους τοµείς. ΕπιστημονικόΒήμα, 14, 229-248.
- Montgomery, D. (2003). Gifted and talented children with special educational needs: Double exceptionality. London: NACE/Fulton.
- Renzulli, J. & Reis, S. (2008). Enriching Curriculum for All Students. New York: Sage.
- Silverman, L.K. (2002). Counselling the gifted and talented. Denver.
