Ο κονστρουκτιβισμός δεν είναι απλά μία μέθοδος μάθησης, αλλά είναι μια θεωρία εκπαιδευτικού περιεχομένου η οποία παροτρύνει τους μαθητές να αναλαμβάνουν την ευθύνη για την προσωπική τους μάθηση.
Ο κονστρουκτιβισμός, μια εκπαιδευτική φιλοσοφική θεωρία, υποστηρίζει ότι η εμπειρία είναι ο καλύτερος τρόπος απόκτησης γνώσης. Ο καλύτερος τρόπος για να κατανοήσουμε κάτι, είναι μέσω των αισθήσεων και των αλληλεπιδράσεων. Για παράδειγμα, μπορούμε να κατανοήσουμε την ιδέα του μπλε χρώματος μέσω της όρασης, εκτός αν έχουμε αχρωματοψία.
Ο κονστρουκτιβισμός δεν είναι απλά μία μέθοδος μάθησης, αλλά είναι μια θεωρία εκπαιδευτικού περιεχομένου η οποία παροτρύνει τους μαθητές να αναλαμβάνουν την ευθύνη για την προσωπική τους μάθηση, ωστόσο δεν καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να γίνει αυτό.
Η φιλοσοφία αυτής της θεωρίας υποστηρίζει μια μέθοδο διδασκαλίας που βασίζεται στη διεξαγωγή ερωτημάτων, όπου ο δάσκαλος διαμορφώνει ένα μαθησιακό περιβάλλον, εντός του οποίου οι μαθητές ανακαλύπτουν μόνοι τους τις απαντήσεις.
Πώς διαμορφώνει η αναπτυξιακή ψυχολογία την μάθηση
Ένας από τους πρώτους υποστηρικτές του κονστρουκτιβισμού υπήρξε ο Ελβετός ψυχολόγος Jean Piaget, του οποίου το έργο επικεντρώθηκε στη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών. Οι θεωρίες του για τα αναπτυξιακά στάδια στην παιδική ηλικία, οι οποίες άρχισαν να κερδίζουν έδαφος τη δεκαετία του 1960, χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα στην ψυχολογία.
Ο Piaget παρατήρησε τις αλληλεπιδράσεις των παιδιών με τον κόσμο και την αίσθηση εαυτού σε συγκεκριμένες ηλικιακές βαθμίδες. Για παράδειγμα, ένα νεογέννητο αλληλεπιδρά με τον κόσμο μέσω την αισθήσεών του, ενώ από την ηλικία των 2 ετών και έπειτα τα παιδιά αρχίζουν να χρησιμοποιούν τον λόγο, και το παιχνίδι.
Στην ηλικία των 7 χρονών, αναπτύσσουν τη λογική συλλογιστική ικανότητα και στα 11 την λογική αφαιρετική σκέψη. Πριν από την ανάπτυξη των θεωριών του Piaget, στο πεδίο της αναπτυξιακής ψυχολογίας οι αναλύσεις και τα ερευνητικά εγχειρήματα ήταν ελάχιστα και επικεντρώνονταν στην περιορισμένη παραδοχή ότι οι άνθρωποι εξελίσσονται γνωστικά με το πέρασμα του χρόνου.
Η περαιτέρω ανάπτυξη των θεωριών του Piaget οφείλεται στον Lev Vygotsky (1925-1934), ο οποίος παρατήρησε ότι όλα τα «έργα» συμπεριλαμβάνονται στις εξής κατηγορίες:
- Έργα που μπορούμε να κάνουμε μόνοι μας
- Έργα που μπορούμε να κάνουμε με καθοδήγηση
- Έργα που δεν μπορούμε να κάνουμε
Στην πρώτη κατηγορία, η μάθηση δεν είναι τόσο σημαντική ή και σπουδαία, καθώς από τη στιγμή που ήδη γνωρίζουμε πως μπορούμε να εκτελέσουμε κάτι, δεν κερδίζουμε κάτι περαιτέρω πέραν της επανάληψης. Το ίδιο συμβαίνει και στην τρίτη κατηγορία. Σκεφτείτε να βάζατε ένα πεντάχρονο παιδί σε μια τάξη προγραμματισμού που διδάσκει ένας από τους καλύτερους καθηγητές, ποιο θα ήταν το όφελος από τη στιγμή που το παιδί δεν είναι γνωστικά ώριμο να κατανοήσει και να αφομοιώσει τις πληροφορίες;
Το ουσιαστικότερο κομμάτι της μάθησης λαμβάνει χώρα στη δεύτερη κατηγορία, όπου το άτομο μοιάζει να έχει αρκετές γνώσεις και δεξιότητες για να κατανοήσει το έργο, αλλά όχι τόσες ώστε να το κατανοήσει πλήρως και να το εκτελέσει. Στην αναπτυξιακή ψυχολογία, η ανωτέρω ιδέα είναι γνωστή με τον όρο «ζώνη επικείμενης ανάπτυξης»-ένας τόπος μεταξύ γνώσης και άγνοιας.
Διαβάστε σχετικά: Η ικανότητα αυτορρύθμισης και ο ρόλος των δασκάλων στην ακαδημαϊκή πορεία των παιδιών
Μαθαίνοντας νέους τρόπους εκπαίδευσης κατά την ανάπτυξη των παιδιών
Φανταστείτε να ζητάτε από μια ομάδα μαθητών 10 ετών, να προσθέσουν κάθε αριθμό από το 1 έως το 100 (1 + 2 + 3 + 4 + 5 κλπ). Θεωρητικά είναι κάτι που είναι σε θέση να κάνουν, ιδίως αν τους εξαναγκάσετε, όμως πιθανότατα θα βαρεθούν εύκολα.
Ένας δάσκαλος, όμως, που εμπνέεται και ακολουθεί τις αρχές του κονστρουκτιβισμού θα μπορούσε αντί για αυτό να ρωτήσει: «υπάρχει πιο γρήγορος τρόπος να το κάνεις;», «υπάρχει μοτίβο αριθμών;». Με λίγη βοήθεια, ορισμένοι μαθητές μπορεί να δουν ότι κάθε αριθμός ζευγαρώνει με έναν αντίστοιχο για να προσθέσει στο 101 (1 + 100, 2 + 99, 3 + 98), καταλήγοντας με 50 ζεύγη με άθροισμα 101, για ένα πολύ πιο εύκολο, γρηγορότερο άθροισμα που προκύπτει μέσα από τον πολλαπλασιασμό 50 x 101.
Η αριθμητική αυτή συλλογιστική ενδεχομένως να μην είναι ενστικτώδης στους περισσότερους μαθητές ή και σε όλους. Όμως, η παροχή βοήθειας από την πλευρά του δασκάλου ωθεί τις υπάρχουσες γνώσεις σε μια ουσιαστική μαθησιακή εμπειρία – χρησιμοποιώντας ένα εντελώς απλό πρόβλημα. Στη συνέχεια γίνεται μια διαδικασία ανακάλυψης και όχι απλώς μία μονότονη προσθήκη στην εργαλειοθήκη των γνώσεων.
Οι φοιτητές ιατρικής άρχισαν να χρησιμοποιούν κονστρουκτιβιστικές παιδαγωγικές πρακτικές, στα πανεπιστήμια στη δεκαετία του 1960. Αντί λοιπόν οι καθηγητές να υποδεικνύουν στους φοιτητές ακριβώς πώς να κάνουν κάτι και εκείνοι να το αντιγράφουν (γνωστό ως ρητή οδηγία), οι καθηγητές ωθούσαν τους μαθητές να σχηματίζουν υποθέσεις και να ασκήσουν κριτική στους υπόλοιπους.
Η παιδαγωγική του κονστρουκτιβισμού αποτελεί πλέον κοινή βάση για τη διαδικασία της διδασκαλίας σε ολόκληρο τον κόσμο, καθώς διαπερνά ένα ευρύ φάσμα επιστημόνων, από τις θετικές όπως τα μαθηματικά μέχρι τις ανθρωπιστικές.
Η σημασία της ομαδικής εργασίας
Οι μαθησιακές μέθοδοι που βασίζονται στον κονστρουκτιβισμό χρησιμοποιούν κυρίως την ομαδική εργασία, δίνοντας έμφαση στην κατανόηση του ζητούμενου έργου ομαδικά ή κατά μόνας.
Φανταστείτε μια τάξη φυσικής που εξερευνά το φαινόμενο της βαρύτητας. Το ερώτημα της ημέρας είναι τα αντικείμενα πέφτουν με διαφορετικές ταχύτητες;. Ο δάσκαλος θα μπορούσε να βοηθήσει τους μαθητές θέτοντας κάποιες από τις παρακάτω ερωτήσεις:
Τι θα μπορούσαμε να ρίξουμε;
Τι νομίζετε ότι θα συμβεί αν ρίξουμε αυτά τα δύο αντικείμενα ταυτόχρονα;
Πώς θα μπορούσαμε να το μετρήσουμε;
Τότε, ο δάσκαλος θα έδινε στους μαθητές την ευκαιρία να πραγματοποιήσουν το πείραμα, επιτρέποντας στους μαθητές να δομήσουν ατομικές δυνάμεις και δεξιότητες, καθώς εξερευνούν μια ιδέα ή και ένα φαινόμενο, ενώ δουλεύουν με το δικό τους ρυθμό.
Πειράματα στην τάξη της φυσικής, εκδρομές σε πολιτιστικά κέντρα για την τάξη της ιστορίας, ανάγνωση θεατρικών έργων του Σαίξπηρ στο μάθημα των Αγγλικών, είναι μόνο κάποιες ιδέες για τη μαθησιακή διαδικασία βάσει του κονστρουκτιβισμού.
Ποια είναι τα δεδομένα που υποστηρίζουν τον κονστρουκτιβισμό;
Οι αρχές του κονστρουκτιβισμού μοιάζει να εναρμονίζονται, με ένα αρκετά φυσικό τρόπο, με τις προσδοκίες που έχουμε για το ρόλο του εκπαιδευτικού. Για παράδειγμα, τα πρότυπα για τους εκπαιδευτικούς απαιτούν από εκείνους να είναι σε θέση να δομήσουν μια ασφαλή σχέση με τους μαθητές τους, για να μπορούν να διαχειρίζονται τις συμπεριφορές τους, αλλά και να προσαρμόζουν τα μαθήματα στις συγκεκριμένες πολιτισμικές, κοινωνικές και ατομικές ανάγκες των μαθητών.
Η εφαρμογή της προσέγγισης του κονστρουκτιβισμού παρέχει τη δυνατότητα στους μαθητές να αναλάβουν την ατομική ευθύνη στη μάθηση και τη γνώση, με τις μελέτες ήδη από τη δεκαετία του 1980 να υποστηρίζουν ότι η συγκεκριμένη προσέγγιση ενισχύει τη δημιουργικότητα.
Ωστόσο, ο κονστρουκτιβισμός μπορεί να γίνει αντιληπτός και ως μια απλά περιγραφική θεωρία, που δεν παρέχει χρήσιμες στρατηγικές για τη διδακτική διαδικασία και μάλιστα ορισμένοι υποστηρίζουν ότι σε πολλά πλαίσια η προσέγγιση είναι αδύνατον να εφαρμοστεί. Ο ισχυρισμός αυτός είναι αληθής, καθώς η διδασκαλία βάσει της θεωρίας του κονστρουκτιβισμού είναι πολλές φορές μια πρόκληση που απαιτεί δημιουργικότητα στο σχεδιασμό της διδασκαλίας και στο μαθησιακό πλάνο.
Διαβάστε σχετικά: Κίνητρα και Μάθηση: Ενεργοποιώντας τον Αδιάφορο Μαθητή
Ο εκπαιδευτικός χρειάζεται να έχει εξειδικευμένες γνώσεις σε κάθε θεματική περιοχή, γεγονός που φέρει εμπόδια στην εφαρμογή του στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, καθώς οι δάσκαλοι του δημοτικού μοιάζει να έχουν ευρύτερες γενικές γνώσεις.
Η κατευθυνόμενη από εκπαιδευτικούς διδασκαλία (η ρητή διδασκαλία του περιεχομένου) έχει χρησιμοποιηθεί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και έχει φανεί η αποτελεσματικότητά της, ιδίως σε μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες.
Μια από τις σημαντικότερες προκλήσεις για τον κονστρουκτιβισμό είναι ότι η τρέχουσα προσέγγιση μοιάζει να εστιάζει περισσότερο στο αποτέλεσμα της μαθησιακής διαδικασία παρά σε αυτή καθαυτή την πορεία της διδασκαλίας. Η τήρηση ενός απαιτούμενου αναλυτικού μαθησιακού προγράμματος για την αξιολόγηση σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές φαίνεται να απομακρύνει το κέντρο βάρους από τη μάθηση εστιασμένη στο μαθητή και να την τοποθετεί στις προετοιμασίες για αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της.
Η μέθοδος της «ρητής διδασκαλίας» ενδεχομένως μοιάζει πιο, άμεσα, χρήσιμη για τη διδασκαλία στο πλαίσιο της αξιολόγησης, η οποία όμως μπορεί να είναι και μια ατυχής επιλογή σε πολλά άλλα εκπαιδευτικά πλαίσια.
Ως μια φιλοσοφία εκπαίδευσης, ο κονστρουκτιβισμός έχει πολλές δυνατότητες. Όμως, το να κάνεις τους δασκάλους να προσαρμόσουν και να εξατομικεύσουν τα μαθήματα όταν υπάρχουν τυποποιημένες δοκιμές, παιδικές χαρές, ασκήσεις υγείας και ασφάλειας και η προσωπική τους ζωή, είναι ένα μεγάλο ζήτημα.
Απόδοση: Άννα Αποστολίδου – Ψυχολόγος
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
Πηγή
