Εσείς πόση από την προσωπική σας ζωή μοιράζεστε με τους μαθητές σας;
Πριν από μερικά χρόνια στη διάρκεια ενός ιδιαίτερου μαθήματος, μια έφηβη μαθήτρια θέλησε εξαίφνης να μοιραστεί μαζί μου ότι έχει αγόρι. Φυσικά, στο πλαίσιο ιδιαιτέρων μαθημάτων, λόγω εγγύτητας, τέτοιες αποκαλύψεις είναι ιδιαίτερα συνήθεις και συχνά αποτελούν ένδειξη της εμπιστοσύνης που αναπτύσσεται ανάμεσα στο παιδί και τον εκπαιδευτικό. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όμως, αυτές οι πληροφορίες άρχισαν να πληθαίνουν και να πληθαίνουν και να πληθαίνουν. Σταδιακά, η μαθήτρια φαινόταν να επιδιώκει να μοιραστεί μαζί μου ιδιαίτερα προσωπικές πληροφορίες, κάτι που σε άλλη περίπτωση το χάσμα γενεών θα απέτρεπε. Καθώς μάλιστα προσπαθούσα διακριτικά να περιορίσω το εύρος αναφοράς σε τέτοιες πληροφορίες στη διάρκεια του μαθήματος, η ερώτηση της έσκασε σαν βόμβα εν κενώ: «Εσείς έχετε αγόρι;». Ήταν πια η στιγμή να αναρωτηθώ: μήπως τα πράγματα είχαν γίνει πολύ... προσωπικά;
Ένα κοινό λάθος που κάνουμε οι νεαροί εκπαιδευτικοί είναι η αγνόηση των ορίων. Από τη μια, η ανασφάλεια και η απειρία των πρώτων χρόνων καθιστούν εντονότερη την ανάγκη μας να αποκτούμε γρήγορα την αποδοχή των μαθητών μας κι από την άλλη, η σχετικά μικρή ηλικιακή μας απόσταση αυξάνει το αίσθημα εγγύτητας και –ίσως- ταύτισης.
Στην πραγματικότητα, στη διάρκεια των χρόνων αρκετοί μαθητές θα μας πλησιάσουν για να εκμυστηρευτούν ένα πρόβλημά τους, να ζητήσουν μια προσωπική συμβουλή ή απλά να κοινοποιήσουν μια σημαντική προσωπική εμπειρία. Και, ναι, μπορούμε να κολακευτούμε, αφού τα παιδιά δεν μοιράζονται πληροφορίες με τον κάθε ενήλικα, αλλά μόνο με τους «μεγάλους» εκείνους που έχουν κερδίσει την εμπιστοσύνη και την εκτίμησή τους. Ένας άρτια εκπαιδευμένος κι έμπειρος εκπαιδευτικός μπορεί να αντιμετωπίσει αυτή την ενδιαφέρουσα τάση ανταποκρινόμενος στις εκμυστηρεύσεις των παιδιών μέσα σε ένα επαγγελματικό και συμβουλευτικό πλαίσιο χωρίς να αναλαμβάνει το ρόλο του φίλου ή του γονέα –διατηρώντας, δηλαδή, ξεκάθαρα και σαφή τα όρια των ρόλων δίχως να λογοκρίνει την ανάγκη των παιδιών για συναισθηματική έκφραση.
Από την άλλη, πολλοί συνάδελφοι μπαίνουν αυθόρμητα στον πειρασμό να μοιραστούν μια δική τους προσωπική πληροφορία με τους μαθητές. Η ανάγκη αυτή μπορεί να υπαγορεύεται από την επιθυμία για ταχεία οικοδόμηση της εμπιστοσύνης ή, συνηθέστερα, από την λαχτάρα των νέων εκπαιδευτικών να νιώσουν αποδεκτοί, προσφιλείς και σημαντικοί για τους μαθητές τους. Πότε, όμως, η κατάσταση γίνεται πολύ προσωπική;
Συχνά στο πλαίσιο του μαθήματος αξιοποιούμε προσωπικές αφηγήσεις κι εμπειρίες, όπως είναι αναμνήσεις περιστατικών από τη σχολική μας ζωή, ο αριθμός των αδελφών μας ή οι σκανδαλιές των κατοικίδιών μας. Οι αφηγήσεις αυτές είναι εντάξει όταν χρησιμοποιούνται για εκπαιδευτικούς σκοπούς και σχετίζονται με το μάθημά μας. Δεν είμαι, όμως, εντάξει, όταν δεν εξυπηρετούν με κανένα τρόπο την εκπαιδευτική πράξη, όταν επισκιάζουν τις δικές τους αφηγήσεις κι όταν υπονομεύουν τους διαφορετικούς μας ρόλους. Έχετε πάντα υπόψη ότι τα δυσδιάκριτα όρια και οι ασαφείς ρόλοι μπερδεύουν τους εφήβους και δημιουργούν ανασφάλεια, ενώ η υπερβολική εγγύτητα μπορεί να ενθαρρύνει την τάση ορισμένων μαθητών για χειραγώγηση, απείθεια κι εναντίωση. Αντιθέτως, τα διακριτά όρια δημιουργούν ένα ξεκάθαρο πλαίσιο εντός του οποίου μπορούν οι μαθητές να δρουν.
Μερικές ιδέες για καλύτερη διαχείριση της επικοινωνίας με τον μαθητή:
1. Ορίστε κάποια ώρα/ημέρα οπότε οι μαθητές μπορούν να σας προσεγγίζουν για να συζητήσουν μαζί σας κάτι που τους απασχολεί, μαθησιακό ή μη.
2. Αποφύγετε να απαντήσετε σε προσωπικές ερωτήσεις των μαθητών, χωρίς όμως να αγνοείτε την ανάγκη τους να μοιραστούν μαζί σας προσωπικές αφηγήσεις ή να γίνεστε υπερβολικά αυστηροί. Εξάλλου, στο επίκεντρο της εκπαιδευτικής ή ψυχοπαιδαγωγικής πράξης είναι ο μαθητής και όχι εσείς.
3. Μην κοινοποιείτε και μην χρησιμοποιείτε τις πληροφορίες που μοιράζονται μαζί σας οι μαθητές εκβιαστικά για να πετύχετε άλλους στόχους, όπως π.χ. μεγαλύτερη συμμόρφωση με τους κανόνες της τάξης.
4. Να είστε φιλικοί, αλλά όχι φίλοι με τους μαθητές σας. Διατηρήστε ξεκάθαρους τους διαφορετικούς σας ρόλους. Οι φίλοι χαρακτηρίζονται από ισότητα στη λήψη αποφάσεων, ο εκπαιδευτικός και ο μαθητής, όμως, ακόμη και στα πλέον δημοκρατικά εκπαιδευτικά συστήματα δεν έχουν ούτε ίσο δικαίωμα, ούτε ίση ευθύνη στη λήψη αποφάσεων σχετικών με τη μαθησιακή διαδικασία.
5. Παραμείνετε συνεπείς στις θέσεις και το ρόλο σας. Η συνέπεια ενισχύει την ασφάλεια στην εκπαιδευτική διαδικασία.
6. Μην απαντάτε σε φήμες γύρω από το πρόσωπό σας και μην δίνετε εξηγήσεις για προσωπικά ζητήματα στους μαθητές, ακόμη κι αν οι ίδιοι σας προκαλούν να το κάνετε.
7. Δείξτε στους μαθητές σας ότι είστε εκεί στον ίδιο βαθμό για τον κάθε μαθητή. Αποτρέψτε την δημιουργία ενός κύκλου μαθητών-κολάκων γύρω σας και μην εκφράζετε ανοιχτά την εύνοια ή την ξεχωριστή συμπάθειά σας για κάποιον μαθητή, πράγμα που θα μπορούσε να συμβάλει στην καλλιέργεια ενός πλαισίου ανταγωνισμού και διακρίσεων, αλλά και να παρερμηνευθεί ως ένδειξη προσωπικής φιλίας από το ίδιο το παιδί.
Βιβλιογραφία
- Beairsto, B. (2010). Is a Teacher a Friendly Critic or Critical Friend? Education Canada Magazine, 10(3), 3.
- Ferlazzo, L. (2013). Classroom Management Q&As: Expert Strategies for Teaching. New York: American Education’s Newspaper of Record.
- Levy, S. (2013). You are not your student BFF. Balancing “friendliness” and “friendship”. Busy Teacher.
- Linsin, M. (2011). Why You Should Never, Ever Be Friends With Students. Smart Classroom Management.
- Pesce, C. (2014). 5 Worst Mistakes All Beginner ESL Teachers Make (And You Too?). Busy Teacher.
