Η αποχώρηση από μια βίαια σχέση συνήθως δεν είναι και τόσο εύκολη και αφήνει τραύμα ωστόσο υπάρχουν τρόποι να ανακτήσετε την αίσθηση της αυτοεκτίμησής σας και να νιώσετε ότι έχετε επιτέλους απελευθερωθεί.
Συν των ανησυχιών σχετικά με το πού θα μείνετε, πώς θα συντηρήσετε τον εαυτό σας ή να σας απαγορεύσουν να δείτε τα παιδιά σας ή αγαπημένα σας πρόσωπα, μπορεί να νιώθετε παγιδευμένοι με το σύντροφό σας, ανίκανοι να αποχωρήσετε.
Αυτό το συναισθηματικό δέσιμο, γνωστό ως τραυματικός δεσμός, έχει ως αποτέλεσμα έναν επαναλαμβανόμενο κύκλο κακοποίησης, υποτίμησης και θετικής ενίσχυσης.
Το τραύμα της κακοποίησης μπορεί να δημιουργήσει ισχυρά συναισθήματα, τα οποία δυσκολεύεστε να κατανοήσετε, ειδικά όταν η κακοποίηση εναλλάσσεται με καλοσύνη και οικειότητα.
Είναι απολύτως φυσιολογικό να δεθείτε με κάποιον, ο οποίος σας συμπεριφέρεται με καλοσύνη. Πολλές σχέσεις κακοποίησης ξεκινάνε με έναν καταιγισμό στοργής και διαβεβαιώσεις αγάπης.
Όταν αρχίσει η κακοποίηση, μπορεί να σας αιφνιδιάσει. Έπειτα, ο σύντροφός σας μπορεί να απολογηθεί, να ορκιστεί ότι θα αλλάξει, ή να επιμείνει ότι «απλώς ήταν στεναχωρημένος».
Αυτές οι προσπάθειες χειραγώγησης συχνά πετυχαίνουν, αφού σκέφτεστε τον πρώτο καιρό της σχέσης σας και πιστεύετε ότι μπορείτε να επιστρέψετε σε αυτήν την κατάσταση.
Ο τραυματικός δεσμός εμφανίζεται και ανάμεσα σε:
- Ένα παιδί και έναν καταχρηστικό κηδεμόνα ή άλλον ενήλικα
- Έναν όμηρο και τον απαγωγέα
- Έναν αρχηγό και τα μέλη μιας αίρεσης
Σημάδια ενός τραυματικού δεσμού
Οι τραυματικοί δεσμοί δεν έχουν πάντα τα ίδια χαρακτηριστικά, ανάλογα με το είδος της σχέσης, αλλά τείνει να έχουν δύο κύρια στοιχεία.
Μια περιοδική φύση
Πρώτον, εξαρτώνται από διακεκομμένη ενίσχυση. Με άλλα λόγια, έναν κύκλο κακοποίησης.
Γενικά, είναι πιο εύκολο να φύγει κανείς από μια κατάσταση που είναι εξ’ ολοκλήρου κακή, στην οποία το καταχρηστικό άτομο δεν προσφέρει κανένα ίχνος στοργής ή ανησυχία για την ευημερία σας. Όταν δεν πιστεύετε ότι κάποιος μπορεί να αλλάξει, το πιο πιθανό είναι να μη μείνετε κοντά του.
Αλλά σε καταχρηστικές σχέσεις, ο σύντροφός σας, συμπεριφέρεται ωραία ανά διαστήματα. Μπορεί να σας φέρνει δώρα, να λέει ότι σας αγαπά, να σας βγάζει έξω ή να σας παροτρύνει να χαλαρώσετε.
Αυτές οι κινήσεις μπορεί να σας μπερδέψουν και να σας αφοπλίσουν, ειδικά όταν τις αντιλαμβάνεστε ως σημάδια μόνιμης αλλαγής.
Τελικά, η αγάπη αρχίζει να επισκιάζει το φόβο μιας πιθανής κακοποίησης. Καθώς ανακτάτε σιγά σιγά μια αίσθηση εμπιστοσύνης, μπορεί να αγνοήσετε ή να καταπιέσετε τις αναμνήσεις σας σχετικά με την παρελθοντική συμπεριφορά του, ώσπου να ξαναρχίσει ο κύκλος.
Μια δύναμη ανισορροπίας
Αυτού του είδους οι δεσμοί στηρίζονται σε μια υποκείμενη ανισορροπία δύναμης. Μέσα σε αυτήν τη δυναμική, μπορεί να αισθάνεστε ότι σας ελέγχει στο σημείο που δεν ξέρετε πια πώς να αντισταθείτε ή να απελευθερωθείτε.
Ακόμα και όταν καταφέρετε να φύγετε από τη σχέση, μπορεί να δυσκολευτείτε να διακόψετε αυτόν τον δεσμό χωρίς επαγγελματική βοήθεια.
Μπορεί να αισθανθείτε ημιτελείς ή χαμένοι χωρίς το σύντροφό σας και πιθανότατα να γυρίσετε, απλά γιατί ο κύκλος κακοποίησης σας είναι οικείος και δεν ξέρετε ακόμα πώς να ζήσετε χωρίς αυτόν.
Άλλα σημάδια-κλειδιά
Εδώ θα βρείτε μερικά περαιτέρω χαρακτηριστικά τραυματικών δεσμών:
- Νιώθετε δυστυχισμένοι και ο σύντροφός σας μπορεί να μη σας αρέσει καν πια, αλλά ακόμα νιώθετε ανίκανοι να τελειώσετε τη σχέση.
- Όταν προσπαθήσετε να φύγετε, νιώθετε σωματικά και συναισθηματικά στρεσαρισμένοι.
- Όταν λέτε ότι θέλετε να φύγετε, σας υπόσχεται ότι θα αλλάξει, αλλά δεν κάνει καμία προσπάθεια να αλλάξει όντως.
- Εστιάζετε στις «καλές» μέρες, χρησιμοποιώντας τις ως απόδειξη ότι πραγματικά νοιάζεται.
- Βρίσκετε δικαιολογίες και υπερασπίζετε τη συμπεριφορά του, όταν άλλοι εκφράζουν τις ανησυχίες τους.
- Συνεχίζετε να τον εμπιστεύεστε και ελπίζετε ότι θα τον αλλάξετε.
- Τον προστατεύετε κρατώντας την καταχρηστική συμπεριφορά μυστική.
Οι τραυματικοί δεσμοί μπορεί να παραμείνουν, ακόμα και όταν η κακοποίηση συνέβη πριν από πολύ καιρό. Μπορεί να δυσκολεύεστε να μη σκέφτεστε κάποιον που σας πλήγωσε και να νιώθετε την ανάγκη να έρθετε σε επαφή ή να του ξαναδώσετε μια ευκαιρία.
Παρακάτω θα βρείτε ένα τεστ που μπορεί να βοηθήσει, αν και δεν είναι καθόλου καθοριστικό:
Ερωτηθείτε αν θα ενθαρρύνετε ένα αγαπημένο σας πρόσωπο να φύγει από μια παρόμοια σχέση. Απαντήστε ειλικρινά.
Αν απαντήσετε με ναι, αλλά ακόμα νιώθετε αδύναμοι να αποχωρήσετε από τη σχέση, είναι μια θετική ένδειξη για τραυματικό δεσμό.
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Άτομα που δεν έχουν βιώσει κακοποίηση συχνά δυσκολεύονται να καταλάβουν, γιατί άνθρωποι παραμένουν σε καταχρηστικές σχέσεις. Μπορεί να πιστεύουν ότι είστε απολύτως ικανοί να φύγετε.
Ωστόσο, στην πραγματικότητα, ο τραυματικός δεσμός το κάνει υπερβολικά δύσκολο.
Οι άνθρωποι δεν επιλέγουν την κακοποίηση. Επίσης, δεν μπορούν να υποστηρίξουν την ανάπτυξη τραυματικών δεσμών, οι οποίο ωθούνται από ορισμένες πολύ ισχυρές βιολογικές διεργασίες.
Το πάγωμα ως ανταπόκριση
Ίσως, η ανταπόκριση «πάλη ή φυγή» να σας είναι οικεία, η αυτόματη σωματική αντίδραση σε οποιαδήποτε αντιληπτή απειλή. Ίσως, γνωρίζετε ακόμα και ότι οι άνθρωποι ανταποκρίνονται σε απειλές με τέσσερις διαφορετικούς τρόπους: πάλη, φυγή, πάγωμα, δουλεία.
Όταν αντιμετωπίζετε κακοποίηση ή φοβάστε την πιθανότητα μελλοντικής κακοποίησης, ο εγκέφαλός σας αναγνωρίζει το επικείμενο άγχος και στέλνει μια προειδοποίηση στο υπόλοιπο σώμα σας.
Η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη (οι ορμόνες του στρες) εισέρχονται, βάζουν μπροστά το ένστικτο της επιβίωσης και πυροδοτούν συναισθηματική και σωματική ένταση.
Εδώ είναι που μπαίνει η δύναμη της ανισορροπίας στο παιχνίδι: Αν δε νιώθετε ότι μπορείτε να αποδράσετε με ασφάλεια ή να αντισταθείτε στο άτομο που σας κακοποιεί, το πάγωμα μπορεί να φανεί ως η καλύτερη λύση, οπότε μένετε.
Όταν οι σκέψεις σχετικά με την κακοποίηση γίνονται πολύ οδυνηρές ή δύσκολες, επιλέγετε να εστιάσετε στα θετικά σημεία της σχέσης σας και να αγνοήσετε ή να μπλοκάρετε τα υπόλοιπα.
Μπορεί να βρίσκετε δικαιολογίες για τη συμπεριφορά του για να εκλογικεύσετε την ανάγκη σας να μείνετε.
Κάθε επανάληψη του κύκλου μπορεί να ενδυναμώσει αυτήν την αίσθηση της αδυναμίας, τη φαινομενική βεβαιότητα ότι ποτέ δε θα καταφέρετε να αποδράσετε. Αρχίζετε να πιστεύετε την ψευδή πραγματικότητα που κατασκεύασε για να σας ελέγχει: Τον χρειάζεστε. Δεν είστε τίποτα χωρίς αυτόν. Κανείς άλλος δε νοιάζεται.
Αυτά τα ψέματα μπορούν να αποσπάσουν όλο και μεγαλύτερους φραγμούς από την ταυτότητά σας και την αυτοεκτίμησή σας, δεσμεύοντάς σας πιο πολύ στη σχέση.
Διαβάστε σχετικά: Κακοποίηση: Η μεταψυχολογία του θύματος και του θύτη
Και οι ορμόνες παίζουν ένα ρόλο
Οι ορμόνες μπορούν να είναι ισχυροί ενδυναμωτές. Χρειάζεται μόνο να εξετάσετε το ρόλο της ντοπαμίνης στον εθισμό για να βρείτε αποδείξεις σχετικά με αυτό.
Η ντοπαμίνη έχει παρόμοια λειτουργία στους τραυματικούς δεσμούς. Μετά από ένα περιστατικό κακοποίησης, η περίοδος ηρεμία που συχνά ακολουθεί μπορεί να μετριάσει το άγχος σας και το φόβο.
Συγγνώμες, δώρα και σωματική τρυφερότητα από το καταχρηστικό άτομο υπηρετούν ως ανταμοιβές που βοηθούν να ενδυναμώσει την αίσθηση ανακούφισης και πυροδοτεί την απελευθέρωση ντοπαμίνης.
Καθώς η ντοπαμίνη δημιουργεί αισθήματα ευχαρίστησης, μπορεί να ενδυναμώσει τον δεσμό σας με το καταχρηστικό άτομο. Αναζητάτε την ενίσχυση της ντοπαμίνης, επομένως συνεχίζετε να προσπαθείτε να τον ευχαριστήσετε, ώστε να κερδίσετε τη στοργή του.
Η σωματική τρυφερότητα ή οικειότητα, επίσης, πυροδοτούν την κυκλοφορία ωκυτοκίνης, άλλη μια ορμόνη ευημερίας που μπορεί να ενδυναμώσει τους δεσμούς. Η ωκυτοκίνη όχι μόνο προάγει τον δεσμό και τα θετικά συναισθήματα, αλλά μπορεί, επίσης, να μειώσει το φόβο.
Η σωματική στοργή από ένα βίαιο σύντροφο, λοιπόν, μπορεί να μειώσει το στρες και τον συναισθηματικό πόνο, καθιστώντας ευκολότερη την εστίαση στη θετική θεραπεία.
Διαλύοντας τον δεσμό
Άνθρωποι που έχουν βιώσει κακοποίηση κατά την παιδική ηλικία, συχνά νιώθουν ότι έλκονται σε παρόμοιες σχέσεις στην ενήλικη ζωή τους, καθώς ο εγκέφαλος ήδη αναγνωρίζει τα σκαμπανεβάσματα του κύκλου.
Ένα ιστορικό τραυμάτων μπορεί να το κάνει ακόμα πιο δύσκολο να διακοπούν οι τραυματικοί δεσμοί, αλλά μπορείτε να μάθετε πώς να σταματήσετε αυτόν τον κύκλο. Αυτές οι συμβουλές μπορούν να βοηθήσουν.
Αναγνωρίστε τί έχετε να αντιμετωπίσετε
Η αναγνώριση της ύπαρξης ενός τέτοιου δεσμού είναι ένα πολύ σημαντικό πρώτο βήμα. Όταν αφορά την κακοποίηση, αυτό, φυσικά, είναι πιο εύκολο να ειπωθεί, παρά να γίνει.
Για να βρεθούν αποδείξεις για κακοποίηση και να αναγνωριστούν τα σημάδια ενός τραυματικού δεσμού, μπορείτε να δοκιμάσετε τα παρακάτω:
- Κρατάτε ημερολόγιο
Γράφοντας καθημερινά ότι συμβαίνει μπορεί να σας βοηθήσει να αναγνωρίσετε μοτίβα και να εντοπίσετε προβλήματα στη συμπεριφορά, τα οποία εκ πρώτης όψεως δεν εμφανίζονταν προσβλητικά.
Τη στιγμή που συμβαίνει η κακοποίηση, σημειώστε τί συνέβη και αν ο σύντροφός σας είπε κάτι μετά για να απολογηθεί.
- Παρατηρήστε τη σχέση από μια άλλη οπτική
Υποκριθείτε ότι διαβάζετε για τη σχέση σας σε ένα βιβλίο. Συχνά είναι πιο εύκολο να εξετάσετε αρνητικά γεγονότα, όταν διατηρείτε ένα επίπεδο ουδετερότητας.
Δώστε προσοχή στις μικρές λεπτομέρειες, οι οποίες σας κάνουν να νιώθετε άβολα ή σας κάνουν σκεφτικούς. Σας κάνουν να αισθάνεστε υγιείς;
- Μιλήστε με κοντινά σας πρόσωπα
Δεν είναι εύκολο να μιλήσει κανείς για κακοποίηση. Ίσως, θυμώσατε ή απογοητεύσατε φίλους και συγγενείς, όταν εξέφρασαν ανησυχίες στο παρελθόν.
Ωστόσο, τα αγαπημένα σας πρόσωπα μπορούν να προσφέρουν μια ουσιαστική οπτική. Προκαλέστε τον εαυτό σας να ακούσει και προσπαθήστε πραγματικά να εξετάσετε την ακρίβεια των παρατηρήσεών τους.
- Αποφύγετε την αυτο-κατηγορία
Το να πιστεύετε ότι εσείς προκαλέσατε την κακοποίηση ή «τα ‘θελες και τα ’παθες», μπορεί να σας δυσκολέψει να ζήσετε την αυτονομία σας, κρατώντας σας ουσιαστικά στη σχέση.
Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι η κακοποίηση δεν είναι ποτέ δικό σας φταίξιμο, ασχέτως:
- Τί μπορεί να κάνατε ή όχι
- Πόσο πολύ φοβάστε τη μοναξιά ή μια ζωή χωρίς το σύντροφό σας
- Πόσες φορές έχετε ήδη γυρίσει πάλι πίσω
Αξίζετε κάτι καλύτερο. Και αυτή η αλήθεια μπορεί να εδραιώσει μέσα σας αντικαθιστώντας αυτοκριτική και κατηγορία με διαβεβαιώσεις και θετικό αυτοδιάλογο.
Διακόψτε κάθε επικοινωνία
Όταν πάρετε την απόφαση να φύγετε, διακόψτε εντελώς το κύκλο σταματώντας κάθε επικοινωνία.
Αν έχετε παιδιά, ίσως αυτό δεν είναι δυνατόν, αλλά ένας ψυχοθεραπευτής μπορεί να σας βοηθήσει να φτιάξετε ένα σχέδιο, ώστε να έχετε μόνο την απολύτως απαραίτητη επικοινωνία.
Δημιουργήστε σωματική απόσταση βρίσκοντας ένα ασφαλές σπίτι να μείνετε, όπως με έναν συγγενή ή ένα φίλο. Επίσης, αναλογιστείτε αν θα πρέπει να αλλάξετε νούμερο τηλεφώνου και e-mail, αν αυτό είναι εφικτό.
Αν δεν μπορείτε να το κάνετε, μπλοκάρετέ τον εντελώς. Μπορεί να προσπαθεί να σας προσεγγίσει με διαφορετικό νούμερο, αλλά αγνοείστε τα μηνύματά του και τις κλήσεις του.
Μπορεί να επιμένει ότι θα αλλάξει, ότι θα πάει για ψυχοθεραπεία, ότι θα κάνει οτιδήποτε, αρκεί να γυρίσετε πίσω. Αυτές οι υποσχέσεις μπορεί να σας φανούν πολύ δελεαστικές.
Ωστόσο, υπενθυμίστε στον εαυτό σας πόσες φορές σας έχει υποσχεθεί ότι θα αλλάξει.
Βρείτε ψυχολογική υποστήριξη
Ενώ μπορείτε να αναλάβετε δράση για να αρχίσετε να αποδυναμώνετε τον τραυματικό δεσμό μόνοι σας, αυτού του είδους δεσμοί τείνουν να μας κρατούν γερά. Μπορεί να μη σας είναι εύκολο να απελευθερωθείτε χωρίς επαγγελματική υποστήριξη, και αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό.
Ένας ψυχοθεραπευτής μπορεί να σας μάθει πολλά σχετικά με τα μοτίβα της κακοποίησης, τα οποία ωθούν τους τραυματικούς δεσμούς, και αυτή η γνώση μπορεί να σας παρέχει περισσότερη διαύγεια.
Στην ψυχοθεραπεία μπορείτε, επίσης, να:
- Εξερευνήσετε παράγοντες που τροφοδοτούν τον δεσμό
- Θέσετε όρια
- Μάθετε πώς χτίζονται υγιείς σχέσεις
- Αντιμετωπίσετε την αυτοκριτική και την αυτοκατηγορία
- Αναπτύξετε ένα σχέδιο αυτοφροντίδας
- Αντιμετωπίσετε συμπτώματα ψυχικής υγείας που σχετίζονται με το μακροχρόνιο τραύμα και την κακοποίηση
Γενικά, συνιστάται η συνεργασία με έναν ψυχοθεραπευτή με εξειδίκευση στο τραύμα. Επαγγελματίες που ειδικεύονται στην αναγνώριση και θεραπεία της Διαταραχής Μετατραυματικού Στρες, ιδιαίτερα της πολύπλοκης Μετατραυματικής Διαταραχής και τις συνέπειες της κακοποίησης, συχνά μπορούν να έχουν μεγαλύτερη επιρροή στους ανθρώπους που προσπαθούν να ξεπεράσουν αυτό το συγκεκριμένο τραύμα.
Συμπέρασμα
Για την κακοποίηση δε φταις ποτέ εσύ. Ούτε η εξέλιξη ενός τραυματικού δεσμού.
Μπορεί να σας πάρει λίγο χρόνο μέχρι να ανακτήσετε την αίσθηση της αυτοεκτίμησής σας και να νιώσετε ότι έχετε επιτέλους απελευθερωθεί, αλλά η υποστήριξη από έναν εκπαιδευμένο επαγγελματία μπορεί να κάνει τη διαφορά.
Απόδοση: Ανδριανάκη Σοφία – Μετάφραση ξενόγλωσσων άρθρων
Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή, μεταφράστρια - επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
