Η ικανότητα να λέμε όχι είναι ζωτικής σημασίας για την ψυχική υγεία και την αυτοπεποίθηση μας. Ωστόσο, εξαιτίας της απροθυμίας μας να απογοητεύσουμε τους άλλους, αρκετοί από εμάς καταφεύγουμε σε ακραίες διαδικασίες προκειμένου να αποφύγουμε να εκφωνήσουμε αυτή τη λεπτή αλλά προεξέχουσα λέξη. Άραγε πώς μπορεί αυτό ν’ αλλάξει;
Η Νταντού είναι καθηγήτρια ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια: Δεν μπορώ να πω όχι. Πάντα έτσι ήμουν. Τις περισσότερες φορές το σκέφτομαι ως εξής: Υπάρχουν πολλά πράγματα που θέλω να κάνω. Αλλά τώρα που έχω δύο παιδιά σχολικής ηλικίας, ό,τι επιλέγω να κάνω γίνεται εις βάρος άλλων πραγμάτων ή είναι αδύνατο να κάνω ένα πράγμα αρκετά καλά.
Εκτός από τη διδασκαλία, την παρακολούθηση ασθενών και τη συνεδρίαση στις επιτροπές των διδασκόντων, η Νταντού διαχειρίζεται και τα ερωτήματα των εκπαιδευόμενων που αναζητούν εποπτεία. Σε όλους απαντά θετικά. Έλαβα κι εγώ αυτήν την υποστήριξη από τους καθηγητές μου, γι’ αυτό νιώθω ότι πρέπει να είμαι εκεί για τους φοιτητές.
Στο σχολείο των παιδιών της, είναι μέλος σε μια επιτροπή με προγράμματα σπουδών αγώνων και ισότητας, καθώς και στη συμβουλευτική επιτροπή της περιοχής. Μάλιστα η ίδια διοργάνωσε μια Ημέρα Επιστημών για μαθητές με 30 διαδραστικούς σταθμούς. Το σχολείο ρώτησε αν θα μπορούσα να κάνω μια διήμερη εκδήλωση και την επόμενη χρονιά, αναφέρει. Μαντέψτε ποιος δέχθηκε.
Η Νταντού έχει μεγάλες προσδοκίες για τον εαυτό της και δεν της αρέσει να απογοητεύει τους ανθρώπους γύρω της. Αν κάτι φαίνεται δύσκολο, υποθέτει ότι πρέπει να προσφερθεί να το κάνει. Λέω περισσότερα ναι απ’ όσα θέλω, επειδή είναι δύσκολο να καταλάβω τι έχει μεγαλύτερη σημασία, ισχυρίζεται. Αν και έχει ωφεληθεί από τα έργα που έχει αναλάβει και έχει δημιουργήσει καλές σχέσεις ως αποτέλεσμα αυτών, τα περιθώρια στενεύουν. Η λίστα καθηκόντων στον εγκέφαλό μου συνεχώς επεκτείνεται. Είναι διανοητικά εξαντλητική.
Βέβαια, μια τέτοια σύντομη λέξη, δεν χρειάζεται να προκαλεί καμιά αιτία ανησυχίας στη συνείδησή μας.
Δεν μας αρέσει να το λέμε και δεν μας αρέσει να το ακούμε. Είναι όμως το πιο αξιόπιστο εργαλείο που διαθέτουμε στη σύγκρουση μεταξύ της επιθυμίας μας να συνδεθούμε και να ευχαριστούμε τους άλλους και της ανάγκης μας να διεκδικήσουμε και να υπερασπιστούμε την ατομικότητα και την αυτονομία μας
Ο τρόπος που χειριζόμαστε το όχι – αν το κάνουμε καθόλου – έχει μεγάλες συνέπειες για την ψυχική μας υγεία και την ευημερία μας.
Γιατί δεν λέμε όχι
Έχουμε πολλούς λόγους να μην πούμε όχι. Δεν θέλουμε να βλάψουμε τα συναισθήματα κάποιου. Δεν μας αρέσει η αντιπαράθεση ή η σύγκρουση. Ή έχουμε μεγαλώσει για να είμαστε ευγενικοί και εξυπηρετικοί.
Η λέξη είναι τόσο μεστή, λέει ο γλωσσολόγος Νικ Έινφιλντ, που έχουμε αναπτύξει μια σωρεία μεθόδων για να την μεταδώσουμε χωρίς ουσιαστικά να χρειάζεται να τη πούμε. Ένας τακτικός τρόπος για να πούμε όχι είναι να μην το πούμε καθόλου, αλλά να το εκφράσουμε με ενδείξεις που δείχνουν την άρνηση μας, για παράδειγμα μια απρόθυμη εκπνοή και μια παρεμβολή στο λόγο του άλλου, όπως «καλά» ή «χμμ», αναφέρει. Όταν καθυστερούμε για δεύτερη φορά να απαντήσουμε, αυτό είναι από μόνο του αρκετό για να γνωρίζουν οι άλλοι ότι πρόκειται να αρνηθούμε. Ένα παρατηρητικό άτομο που θέλει να ζητήσει κάτι μπορεί να συγκεντρώσει αυτά τα σημάδια και να παρέμβει, με έναν επαγγελματικό τρόπο, για να προλάβει την επικείμενη άρνηση: …ή μήπως είσαι πολύ απασχολημένος;
Μάλιστα στις ανθυγιεινές σχέσεις, οι άνθρωποι μπορεί εκούσια να αγνοούν τα σημάδια που αφορούν μια άρνηση, λέει ο Έινφιλντ. Επίσης, τα άτομα διαφέρουν ως προς το πόσο καλά συντονίζονται με τα μηνύματά μας. Αν ένα άτομο δεν παίζει το παιχνίδι ή παίζει σε διαφορετικό ρυθμό ή μελωδία, τότε δεν πρόκειται να λειτουργήσει η σχέση τόσο καλά. Καλό είναι να απευθύνουμε το αίτημά μας με ευθύτητα.
Λέμε ναι για να ανήκουμε κάπου
Για τους προγόνους μας, η συνεργασία με την ομάδα ήταν θέμα επιβίωσης, λένε οι ψυχολόγοι, που μελετούν τη συμμόρφωση. Αν μετακομίσετε σε ένα περίεργο μέρος όπου δεν ξέρετε τι να φάτε ή πώς να συμπεριφερθείτε, τότε παρακολουθείτε τι κάνουν οι άλλοι άνθρωποι γύρω σας. Συμπεριφοριστικά λοιπόν, θα συμμορφωθείτε και θα τους αντιγράψετε.
Ακόμη και σήμερα οι ψυχολόγοι δείχνουν ότι οι μικρές παρεμβάσεις ωθούν τους ανθρώπους να συμμορφωθούν. Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι – το 75%, σύμφωνα με μια μελέτη που διενήργησαν – παραμένουν πεπεισμένοι ότι δεν επηρεάζονται από τους άλλους ανθρώπους. Στην πραγματικότητα αυτή η ομάδα ατόμων είναι ίσως η πιο επιρρεπής στην επιρροή των άλλων ανθρώπων. Οι άνθρωποι που παραδέχονται ότι επηρεάζονται από άλλους, έχουν καλύτερη επίγνωση του εαυτού τους, υποστηρίζουν με τις έρευνές τους. Λένε: Θα ήθελα να πιστεύω ότι δεν είμαι επιρρεπής, αλλά νομίζω ότι είμαι. Αυτοί οι άνθρωποι είναι πιο ικανοί να πουν όχι. Η συμμόρφωση είναι συχνά ασυνείδητη. Για να αρνηθούμε αποτελεσματικά, πρέπει να έχουμε πλήρη συνειδητότητα της απόφασης που έχουμε πάρει.
Η ανάγκη να ανήκουμε είναι οικουμενική, αλλά σαφώς σε άλλους έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο. Οι ψυχολόγοι έχουν κατασκευάσει μια κλίμακα «ανάγκης του ανήκειν», η οποία μετρά το σημείο που ενδέχεται να φτάσει ένα άτομο για να νιώσει ότι συμπεριλαμβάνεται στην ομάδα. Υποθέτουν ότι οι άνθρωποι που έχουν πιο έντονη την ανάγκη να ανήκουν, μπορεί να έχουν μεγαλύτερα προβλήματα να πουν όχι, επειδή ανησυχούν για την απόρριψη.
Μπορεί επίσης να έχουν έντονο φόβο για την αρνητική κριτική, οπότε ανησυχούν ότι η λέξη όχι θα κάνει τους άλλους να τους κρίνουν δυσμενώς. Οι άνθρωποι ανησυχούν για την απογοήτευση, την αναστάτωση ή την ταλαιπωρία που θα μπορούσε να προκαλέσει η άρνησή τους. Έτσι, όσοι είναι περισσότερο ενσυναισθητικοί ίσως αντιμετωπίζουν μεγαλύτερα προβλήματα λέγοντας όχι επειδή μπορούν να μπουν στη θέση του ατόμου που θέτει το αίτημα και να αναγνωρίσουν τα δυσμενή αποτελέσματα της άρνησής τους στο άτομο αυτό.
Η έρευνα έδειξε σταθερά ότι λέξη όχι τείνει να είναι περισσότερο δύσκολο για τις γυναίκες, παρά για τους άνδρες. Μια έρευνα του 2014, περιελάμβανε τρεις ξεχωριστές μελέτες για τις διαφορές που παρουσιάζονται στα δύο φύλα σχετικά με τη δυνατότητα απόρριψης των αιτημάτων στην εργασία τους. Διαπίστωσε ότι οι γυναίκες δυσκολεύονταν περισσότερο να αρνηθούν και ότι οι παράγοντες της προσωπικότητας όπως η ευγένεια και η ευσυνειδησία, δεν μπορούσαν να εξηγήσουν τη διαφορά μεταξύ των δύο φύλων.
Η επιφυλακτικότητα της γυναίκας να πει όχι δεν έχει κάποια αιτιότητα, σύμφωνα με τους ψυχολόγους. Οι γυναίκες που λένε ναι, απολαμβάνουν μεγαλύτερης εκτίμησης στο χώρο εργασίας, ενώ όσες απέρριπταν τα αιτήματα έλαβαν χειρότερες αξιολογήσεις και λιγότερες συστάσεις για προαγωγές. Θεωρούνταν επίσης λιγότερο αρεστές. Άλλες έρευνες έδειξαν ότι όταν οι γυναίκες δρουν διεκδικητικά για την επιδίωξη του συμφέροντός τους, το οποίο θα μπορούσε να περιλαμβάνει ένα ρητό όχι, τιμωρούνται τόσο από τους άνδρες όσο και από τις γυναίκες για παραβίαση στερεοτύπων φύλου.
Οι ερευνητές λένε: Οι παράγοντες της ηλικίας και της συμμόρφωσης στην ικανότητά μας να λέμε όχι χωρίς ενοχές, κορυφώνονται στην εφηβεία και στη συνέχεια μειώνονται αργότερα στην ενηλικίωση. Από τη στιγμή που έχετε περάσει λίγο χρόνο σε μία ομάδα και έχετε μια ισχυρή θέση εκεί που βρίσκεστε, τότε μπορείτε να πείτε όχι πιο αποτελεσματικά, ισχυρίζονται οι ψυχολόγοι.
Λέγοντάς ΟΧΙ με εμπιστοσύνη
Αντιστεκόμαστε στο να λέμε όχι γιατί φοβόμαστε να απογοητεύσουμε τους ανθρώπους, αλλά είναι σωστή αυτή η ανησυχία; Πολλοί από εμάς υπερβάλλουμε για τις άσχημες αντιδράσεις των γύρω μας όταν αρνούμαστε τα αιτήματα ή τις προτάσεις τους. Αρκετοί άνθρωποι που ζητούν βοήθεια θεωρούν ότι ένα όχι είναι πολύ πιθανό, οπότε ενδεχομένως δεν σοκάρονται όταν πάρουν αυτή την απάντηση.
Η έρευνα των ψυχολόγων βρήκε ότι πολλοί άνθρωποι που θεωρήθηκαν αποφασιστικοί σε ικανοποιητικό βαθμό από τους ομολόγους τους σε καταστάσεις διαπραγμάτευσης, πίστευαν οι ίδιοι λανθασμένα ότι θεωρούνταν υπερβολικά κατηγορηματικοί. Σε μια επισκόπηση της βιβλιογραφίας σχετικά με το θέμα, οι ψυχολόγοι διαπίστωσαν ότι η χαμηλή αποφασιστικότητα μπορεί να οδηγήσει σε χειρότερα αποτελέσματα, ακόμη και στην εξασθένιση της υγείας.
Αν υποτιμούμε το πόσο συχνά οι άνθρωποι περιμένουν να πούμε ναι και αν επίσης υπερεκτιμούμε το πόσο προσβεβλημένοι νιώθουν αν λέμε όχι, τότε αυτοί που έχουν καταλάβει αυτήν την εξίσωση, όχι μόνο θα λένε το όχι πιο αποτελεσματικά αλλά μπορεί επίσης να είναι περισσότεροι αποτελεσματικοί στο να παρακινούν τους άλλους να λένε ναι
Ορισμένοι ερευνητές προσφέρουν μια αξιόπιστη στρατηγική άρνησης: Έχουμε βρει μια λεκτική τεχνική που επαναπροσδιορίζει τις καταστάσεις. Αν λέτε, δεν τρώω κέικ σοκολάτας, αυτό σηματοδοτεί ότι αυτή είναι η πολιτική σας και ότι πηγάζει από την ταυτότητά σας. Αυτό είναι απόλυτο. Αλλά αν λέτε δεν μπορώ να φάω κέικ σοκολάτας, υπονοείτε ότι δεν έχετε τον έλεγχο και ότι εξωτερικοί παράγοντες σας οδηγούν. Μάλιστα σ’ αυτή την περίπτωση ακολουθεί η ερώτηση: Γιατί όχι; Αν όμως λέτε απλά δεν το κάνω, τότε δεν παίρνετε καμία ανατροφοδότηση .
Αυτό συνοψίζεται στην υιοθέτηση μιας προσωπικής πολιτικής, στην εφαρμογή της και στην επικοινωνία της στους άλλους. Σκεφτείτε βαθιά για τα πράγματα που σας ενδιαφέρουν και στη συνέχεια δώστε φωνή και δράση στις αξίες σας. Αν κάποιος σας ζητήσει χρήματα, η άρνησή σας θα σας φαίνεται λιγότερο βλαπτική, αν δεν είναι προσωπικό το θέμα: Δεν δανείζω χρήματα σε κανέναν, κατά κανόνα.
Η επιλογή του τι πρέπει να κάνετε και πότε να ικανοποιήσετε ένα αίτημα προέρχεται από τη σαφή αίσθηση των ευρύτερων προτεραιοτήτων σας και των βραχυπρόθεσμων στόχων σας. Εάν δεν είναι σαφές τι έχει σημασία για εσάς και τι αρμόζει να κάνετε για να βελτιωθείτε σε αυτό, τότε είναι ευκολότερο για κάποιον άλλον να διεκδικήσει κάποιο μέρος του χρόνου σας για μια εργασία που προτιμάτε να μην κάνετε.
Η εστίαση στους στόχους σας είναι ένα καλό σενάριο, όταν πρέπει να πείτε όχι: Δεν μπορώ να προσέχω το σπίτι όταν λείπεις διότι έχω δεσμευτεί να τελειώσω ένα πρότζεκτ στη δουλειά μου και πρέπει να είμαι το γραφείο μου για να το κάνω αυτό.
Γνωρίζουμε ότι οι αντιδράσεις των ανθρώπων συχνά εξαρτώνται από τη ‘λογοδοσία’. Με άλλα λόγια, οι ιστορίες που αναφέρουμε και οι δικαιολογίες που δίνουμε, έχουν σημασία. Μια εξήγηση, μπορεί να κάνει το άτομο που δεν θέλει να κάνει κάτι να αισθάνεται πιο άνετα λέγοντας όχι και μπορεί να διευκολύνει την απόρριψη για τον άνθρωπο που το αιτεί.
Πρέπει όμως να είστε προσεκτικοί, όταν απορρίπτετε κάποιον με μια εξήγηση που να τον καλεί να επινοήσει δημιουργικές λύσεις για να εκπληρώσετε το αίτημά του. Αν λέτε σε έναν γνωστό σας,” δεν μπορώ να καθίσω σπίτι ενώ λείπεις επειδή είμαι αλλεργικός στη γάτα σου”, θα μπορούσε να αντιπαραβάλλει: Τότε, μπορώ απλά να αφήσω τη γάτα μου να μείνει σε κάποιον άλλον.
Μια κοινή προσέγγιση είναι να σας επιβάλλει κάποιος μια προθεσμία για να αποφασίσετε αν θα του κάνετε μια χάρη. Μην αφήσετε τον εαυτό σας να πιεστεί. Ακριβώς επειδή κάποιος χρειάζεται κάτι από εσάς δεν σημαίνει ότι μπορεί επίσης να υπαγορεύσει τους όρους και το χρονοδιάγραμμα προκειμένου αποφασίσετε εντέλει αν θα βοηθήσετε.
Ένας πιο ανθρώπινος τρόπος να απορρίψετε ένα αίτημα είναι να αναγνωρίσετε την επίπτωση που μπορεί να έχει σε άλλους ένα ναι. Όταν παρουσιάζετε τον εαυτό σας να διαπραγματεύεται το όχι σε προσωπικό επίπεδο, αλλά για λογαριασμό άλλων, αυτό ενδεχομένως να είναι αποτελεσματικό, καθώς υπογραμμίζει το πόσο νοηματοδοτείτε τις ανθρώπινες σχέσεις: Αν κάνω το X για εσάς, δεν μπορώ να κάνω το Y για κάποιον άλλο.
Επειδή είναι αγχωτικό να εκστομίζουμε ένα γρήγορο όχι ή αυτό είναι αντίθετο στο ένστικτό μας να προσφέρουμε, πολλοί από εμάς λέμε “ίσως” σε αιτήματα όταν δεν έχουμε καμία πρόθεση να συμμορφωθούμε ποτέ. Εάν κλίνετε προς το όχι, προτιμήστε το όχι“, λέει. Διαφορετικά, αναζωπυρώνετε τις ελπίδες ενός προσώπου, και η κατάσταση μπορεί να αποβεί δυσλειτουργική για εσάς.
Όσο πιο σημαντικό είναι ένα άτομο για εσάς βέβαια, τόσο πιο δύσκολο θα είναι να πείτε όχι. Ωστόσο, μερικά αγαπημένα πρόσωπα είναι απλά πιεστικά. Οι άνθρωποι αισθάνονται άσχημα επειδή νομίζουν ότι λένε όχι σε μεγάλο βαθμό, αλλά στην πραγματικότητα ο φίλος σας είναι εκείνος που ζητάει μεγάλα πράγματα από εσάς.
Σκεφτείτε έναν φίλο που απαντά στην απόρριψη μιας εξόδου λέγοντας: Λοιπόν, ξέρω ότι δεν είσαι τόσο απασχολημένος γιατί είδα στο Facebook ότι βγήκες μαζί με… κλπ κλπ.
Εν συντομία, οφείλετε να τους πείτε ότι δεν θεωρείτε σωστό να υπολογίζουν και να νοηματοδοτούν το χρόνο και τη ζωή σας. Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο τοποθετείτε ένα όριο επειδή το ξεπερνούν. Γνωρίζετε λοιπόν πότε ένα όριο ωθείται επειδή μπορείτε να το αισθανθείτε στο στομάχι σας. Συνεπώς πρέπει να τους επισημάνετε ότι αυτή η συνθήκη σας κάνει να νιώθετε άβολα.
Εξαπάτηση στο Διαδίκτυο
Εφόσον καθίσταται δύσκολο να εκστομίσετε τη λέξη όχι, φαντάζεστε μάλλον ότι θα είναι ευκολότερο να την πληκτρολογήσετε. Εντούτοις, η έρευνα σχετικά με τη συμπεριφορά μας στο διαδίκτυο υποδηλώνει ότι δεν συμβαίνει αυτό. Αυτό είναι ένα πρόβλημα, επειδή οι πλατφόρμες των κοινωνικών μέσων είναι γεμάτες με χρήστες που επιδιώκουν να επωφεληθούν από εμάς. Η αντανακλαστική ανταπόκρισή μας στις αθώες φαινομενικές υποδείξεις – κάνοντας κλικ σε συνδέσμους, αποδεχόμενη τα αιτήματα φίλων και συμπληρώνοντας τις έρευνες – μπορεί να μας κάνει ευάλωτους σε κλοπή ταυτότητας και άλλες απάτες.
Τα κοινωνικά μέσα ενημέρωσης έχουν σκοπό να μας ωθήσουν να πούμε ναι και να δεχθούμε τις προτάσεις τους. Ακόμη και το απλοί διαγωνισμοί ή συμπλήρωση προτιμήσεων στο Facebook θα μπορούσε να μεταδώσει τις προτιμήσεις σας στους διαφημιζόμενους και να διευκολύνει τους hackers να μαντέψουν τον κωδικό πρόσβασής σας, αφού η ερώτηση “Ποια ήταν η πρώτη σας συναυλία;” είναι μια κοινή ερώτηση ασφαλείας στο διαδίκτυο.
Σε μια μελέτη, οι ψυχολόγοι βρήκαν ότι οι φοιτητές που χρησιμοποιούσαν περισσότερο το Facebook και είχαν τους περισσότερους φίλους στα κοινωνικά μέσα ήταν πιο πιθανό να πέσουν σε μια απάτη ‘ηλεκτρονικού ψαρέματος’ που τους οδήγησε να δώσουν προσωπικές πληροφορίες. Οι ερευνητές δημιούργησαν ψεύτικα προφίλ για να καθορίσουν ποια στοιχεία οδήγησαν τους ανθρώπους να δεχτούν τους ξένους ως φίλους και διαπίστωσαν ότι τα πλαστά προφίλ με τους περισσότερους φίλους – ακόμη και αν αυτοί ήταν επίσης ψεύτικοι – προσέδιδαν περισσότερη νομιμότητα στους χρήστες.
Οι απατεώνες βασίζονται στην κλασική τεχνική πειθούς που ονομάζεται «ένα πόδι στην πόρτα». Σας προκαταβάλουν εν ολίγοις να πείτε ναι σε μια μικρή δέσμευση, που σας κάνει πιο πιθανό να δεχτείτε κάποιο μεγαλύτερο αίτημα το οποίο επιδίωκαν εξαρχής. Μόλις αποδεχτείτε ένα ψεύτικο αίτημα φιλίας σε απευθείας σύνδεση, ένας δράστης έχει το «πόδι του στην εικονική πόρτα σας», καθιστώντας πολύ πιο πιθανό ότι θα απαντήσετε σε ένα ιδιωτικό μήνυμα ή ακόμα και θα μοιραστείτε προσωπικά στοιχεία.
Οι άνθρωποι αναφέρουν ότι νιώθουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις ανταλλαγές κοινωνικών μέσων ενημέρωσης. Κανένας δεν αμφισβητεί τη νομιμότητα αυτών των προφίλ. Ίσως να σκέφτονται “δεν είμαι σίγουρος ότι τον γνωρίζω”, αλλά ποτέ δεν σκέφτονται,” Ίσως να μην υπάρχει”. Μόλις ένας τέτοιος εικονικός χαρακτήρας σας κάνει φίλους, οι φίλοι σας είναι επίσης σε κίνδυνο, επειδή: Το να είναι φίλος μαζί σου τον νομιμοποιεί. Ο πιο αδύναμος κρίκος σε ένα δίκτυο είναι το άτομο με τους περισσότερους φίλους. Σε αυτά τα άτομα στοχεύουν γιατί είναι πιο πιθανό να πουν ναι.
Για όσους από εμάς πιστεύουν ότι μόνο οι άλλοι άνθρωποι είναι αρκετά εύπιστοι για να δώσουν χρήματα σε έναν «νιγηριανό πρίγκιπα», το έργο των ψυχολόγων είναι αφυπνιστικό.
Σε μια πρόσφατη έρευνα σε μια μεγάλη εταιρία, εστάλη σε 600 ανθρώπους ένας σύνδεσμος για ένα έγγραφο Google από κάποιον ξένο: ένα συνημμένο ή ένα σύνδεσμος που ζητούσε από τον παραλήπτη να εισάγει τα στοιχεία σύνδεσης και τον κωδικό πρόσβασής του στο Facebook. Αυτοί ήταν διαχειριστές λογαριασμών υπεύθυνοι για εκατομμύρια δολάρια, λένε οι ερευνητές. Το 50% του δείγματος είχε στην πραγματικότητα εκπαιδευθεί για τους κινδύνους στον κυβερνοχώρο πριν τρεις εβδομάδες. Ακόμα, το 55% έκανε κλικ στο σύνδεσμο, το 38% άνοιξε το συνημμένο και σχεδόν το 50% συμπλήρωσε τη φόρμα. Η εκπαίδευση λοιπόν είχε αμελητέο αποτέλεσμα.
Ένας παράγοντας που αυξάνει την τάση μας να λέμε ναι, είναι η συσκευή που χρησιμοποιούμε. Έχουμε τέσσερις ή πέντε φορές μεγαλύτερες πιθανότητες να δεχτούμε ένα ψεύτικο αίτημα φίλου εάν εκείνη τη στιγμή είμαστε στο smartphone μας. Η ίδια η συσκευή περιορίζει τις επιλογές μας και παράλληλα έχουμε την τάση να διεξάγουμε πολλαπλές εργασίες ενώ βρισκόμαστε σε αυτήν. Επίσης, συνήθως ελέγχουμε και απαντάμε σε ό,τι βγαίνει στα τηλέφωνά μας. Είναι μια αλληλεπίδραση μεταξύ σχεδιασμού και γνωστικής λειτουργίας.
Το δικαίωμα άρνησης
Όταν αποδεσμευόμαστε από τις υπεκφυγές και τις δικαιολογίες και απλά λέμε συχνότερα όχι, τότε αγκαλιάζουμε την αληθινή μας προσωπικότητα παρά ένα ευχάριστο άτομο. Διαφορετικά, προκειμένου να διατηρήσουμε τα προσχήματα και να κάνουμε τους άλλους ευτυχισμένους, τότε το ψέμα γίνεται μια φιλοσοφία και επιβεβαιώνεται σα κάτι ωραίο, υποστηρίζουν οι ψυχολόγοι. Όταν νιώθουμε πιο άνετα λέγοντας όχι, τότε ο εαυτός μας μας αρέσει καλύτερα, είμαστε περισσότερο παρόντες με τον εαυτό μας, πιστεύουμε πραγματικά σε αυτόν και διαχειριζόμαστε καλύτερα τον εσωτερικό μας μονόλογο.
Μόλις αρχίσετε να λέτε όχι, ίσως χρειαστεί να επαναπροσδιορίσετε την αίσθηση της σημασίας της εκπλήρωσης διάφορων ρόλων στη ζωής σας, λένε οι ψυχολόγοι. Μπορείτε να είστε καλό μέλος της κοινότητας χωρίς να πηγαίνετε σε κάθε συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου; Μπορείτε να είστε καλός γονέας χωρίς να παρακολουθείτε κάθε σχολικό γεγονός; Η απάντηση είναι συνήθως ναι.
Ο μακροσκελής κατάλογος δεσμεύσεων της Νταντού, της έχει δώσει μια αίσθηση του σκοπού, αλλά με το κόστος της σύγχυσης που της προκαλεί, καταλήγει ότι εάν πει όχι, κάποιος άλλος θα μπορέσει να συνεισφέρει στην συγκεκριμένη περίσταση. Μαθαίνω να λέω: Ρωτήστε με τον επόμενο χρόνο.
Ο δρόμος προς την άρνηση
Η στιγμή που λέτε όχι πρέπει να νοείται ως μια στιγμή ενδυνάμωσης, μια στιγμή που αναλαμβάνετε την ευθύνη για τον εαυτό σας και αντιστέκεστε στην πίεση ή την επιθυμία να ικανοποιήσετε κάποιον άλλον. Ακόμα, αν δεν είναι μέρος του λεκτικού ρεπερτορίου σας, μπορεί να είναι δύσκολο να εκστομίσετε τη λέξη. Δείτε πώς να ξεκινήσετε:
Εξασκηθείτε: Όταν γνωρίζετε ότι πρέπει να απορρίψετε το αίτημα ενός προϊσταμένου, ενός γονέα ή ενός γείτονα που δεν έχει ακούσει το όχι από σας πριν, κάντε πρόβα προηγουμένως την απάντησή σας. Όσο περισσότερο την ακούτε στο κεφάλι σας, τόσο πιο εύκολο θα είναι να την πείτε δυνατά.
Μείνετε ήρεμος: Ενδεχομένως, να νιώθετε σύγχυση αν πρόκειται να απογοητεύσετε κάποιον, αλλά διατηρώντας μια ήρεμη συμπεριφορά, χωρίς να αποκαλύψεε συναισθήματα θυμού ή αμφιβολίας, θα καταστήσει την εμπειρία ευκολότερη για σας και θα σας βοηθήσει να διατηρήσετε αυτή τη στάση σας.
Σκεφτείτε τους άλλους: Εάν το αίτημα κάποιου παραβιάζει τις δεσμεύσεις σας έναντι των παιδιών σας, του συνεργάτη ή των συναδέλφων σας, σκεφτείτε αυτούς καθώς υπολογίζετε την απάντησή σας. Όταν γνωρίζετε ότι τους υπερασπίζεστε, σας βοηθά να υπερασπιστείτε τον εαυτό σας.
Πείτε το πιο απαλά στην αρχή: Οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν έντονα συναισθήματα όταν απορρίπτονται, ακόμη και αν τα λόγια σας παραμένουν ήπια και διπλωματικά: Για παράδειγμα οι φράσεις Δεν είμαι άνετος με αυτό ή Αυτό πιθανότατα δεν πρόκειται να με ωφελήσει λειτουργούν εξίσου καλά όπως το να πείτε “όχι!”.
Πηγή: Psychologytoday.com
Απόδοση: Μαρόκου Ελένη, Προπτυχιακή Φοιτήτρια Τμήματος Ψυχολογίας ΕΚΠΑ
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
