Ίσως η πιο εύστοχη λέξη ως προϋπόθεση για να δηλώσει κανείς ευχαριστημένος με τη ζωή του να είναι η επικοινωνία και μάλιστα η σωστή επικοινωνία. Τι σημαίνει όμως για τον καθένα μας σωστή επικοινωνία και πώς γενικότερα αντιλαμβάνεται το κάθε άτομο την επικοινωνία;
Υπάρχουν πολλοί μύθοι και στερεότυπα γύρω από την σωστή ή λανθασμένη επικοινωνία που συντηρούνται ακόμα, όπως «όταν υπάρχει αγάπη, υπάρχει και κατανόηση», «μιλάμε συνέχεια ώστε να μην πλήττουμε», «θα έπρεπε οι άλλοι να έχουν καταλάβει τι χρειάζομαι χωρίς να τους το πω», «επικοινωνούμε όταν τα λέμε όλα» κ.ο.κ.
Αποτελεί διαπίστωση πως στον όρο επικοινωνία συνήθως περιλαμβάνουμε τη προβολή πληροφοριών από τον πομπό ως προς το δέκτη, ο οποίος με τη σειρά του αποκωδικοποιεί και επιστρέφει τις πληροφορίες ως απάντηση για να πάρει η επικοινωνία μία ατέρμονη κυκλική τροχιά. Το στοιχείο όμως που πολλές φορές παραβλέπεται στην επικοινωνία είναι η θέση και η αίσθηση εαυτού που καταλαμβάνει ο κάθε άνθρωπος σε σχέση με τους άλλους ανθρώπους και το γενικότερο περιβάλλον του.
Για παράδειγμα, σε ποιόν από εμάς δεν είναι οικείο όταν βλέπουμε να λογομαχούν δύο φίλοι μας, οι οποίοι σε επίπεδο πληροφορίας συμφωνούν παραδείγματος χάριν ως προς την απόφαση τους να πάνε για καφέ , αλλά είναι και οι δύο δυσαρεστημένοι με τον άλλον, προβάλλοντας έκαστος διάφορα επιχειρήματα του στυλ γιατί πάντα εγώ να το προτείνω, στον καφέ μιλάει όλο για τα κατορθώματά του, μου αραδιάζει όλο προβλήματα, δεν ρωτάει για εμένα κτλ.
Η επικοινωνία αυτή θα μπορούσε να είναι σωστή εάν αυθόρμητα απαντήσουμε στο κλισέ που λέει ότι ο καθένας μας πρέπει να εκφράζει όσα τον δυσαρεστούν. Αυτή η αλήθεια μας όμως δεν προϋποθέτει εξ’ολοκλήρου τη σωστή επικοινωνία εάν δεν κατανοήσει ο άνθρωπος μέσα από τη δυσαρέσκειά του, πώς έχει μάθει από τις πρώιμες εμπειρίες του να αντιλαμβάνεται τον εαυτό και τους άλλους. Με λίγα λόγια πώς έχει εκπαιδευτεί να ερμηνεύει τις σχέσεις: ως κακές, ως απειλητικές, ως συμφεροντολογικές, ως καταπιεστικές;
Διαβάστε σχετικά: Η επικοινωνία αποτελείται από 10% πληροφορίες και 90% συναίσθημα
Πιο συγκεκριμένα εάν σε ένα ζευγάρι, ο σύζυγος αντιλαμβάνεται εξαρχής και ασυνείδητα τον εαυτό σε θέση υποδεέστερη, κάθε πληροφορία που απευθύνεται σε αυτόν από τη γυναίκα του, θα την εισπράττει ως επιβεβαίωση του κατώτερου εαυτού του και του επιβλητικού ή κυριαρχικού εαυτού του άλλου αντίστοιχα.
Η συνέχεια στην επικοινωνία θα είναι εκατέρωθεν καταστροφική, όπου θα ακολουθείται σωρεία κατηγοριών, επικρίσεων, φοβιών και άγχους. Επίσης θα κυριαρχεί το αίσθημα για επικράτηση στη σχέση και ο ανταγωνισμός ολοένα και θα την δηλητηριάζει. Οι σύντροφοι θα γίνονται δύσπιστοι με εαυτό και άλλους και θα αποξενώνονται.
Εδώ μιλούμε όμως για επικοινωνία που δεν θα στηρίζεται στην επίκριση, τον εξορθολογισμό, την αψιμαχία σωστού και λάθους και την τυπική συναλλαγή διαχείρισης καθημερινών ζητημάτων, αλλά στη σύνθεση των διαφορετικών απόψεων και οπτικών των ανθρώπων που εμπλουτίζει σε θέσεις τη σχέση και δεν την υπονομεύει με όρους κυριαρχίας και ελέγχου. Σε αυτή τη σχέση ο καθένας μπορεί να εκφράζεται ανοιχτά για όσα νιώθει, δίχως φόβο για απόρριψη, αλλά με την ελπίδα να συνδιαμορφώνει αναπαραστάσεις για το ποιός είναι ατομικά και μαζί ως σχέση και ποιός προοδευτικά επιθυμεί να γίνει.
Αναφερόμαστε συμπερασματικά στην επικοινωνία που το κάθε άτομο θα νιώθει ελεύθερο να επικοινωνεί με τρόπο που θα αναθεωρεί τους ρόλους και τη θέση που έμαθε να αντιλαμβάνεται στη σχέση του με τους άλλους ανθρώπους. Φυσικά, οι ρόλοι, οι θέσεις και η ερμηνεία εαυτού για τον καθένα ποικίλλουν.
Σε αυτό το σημείο, η ψυχοθεραπεία μπορεί να καταστεί πολύτιμος βοηθός του ανθρώπου, όχι με στόχο να καταδείξει τις αδυναμίες του, αλλά με γνώμονα να συλλάβει τον κατασκευασμένο τρόπο που «βλέπει» τον εαυτό και σχετίζεται υπό το πρίσμα διαστρεβλωμένων και παραποιημένων αληθειών. Στο δρόμο αυτό που ανοίγει η ψυχοθεραπεία, μπορούν οι άνθρωποι συνειδητά να επιλέξουν καινούργια μονοπάτια όπου θα επικοινωνούν διαρκώς με τον εαυτό και τον κόσμο. Που θα χτίζουν ασφαλείς σχέσεις και θα συνεχίσουν να πορεύονται…
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα:
Ο Νικόλαος Φρατζής είναι Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπευτής με σπουδές στην Ψυχολογία, την Εγκληματολογία και την Ψυχοθεραπεία. Έχει εργαστεί στον τομέα της Παιδικής προστασίας ως Θεραπευτής & Σύμβουλος. Εργάζεται ιδιωτικά στην περιοχή της Κυψέλης (Κέντρο Νόησις) και του Αμαρουσίου.
