Αν νιώθετε ότι τα δώρα που κάνετε, απογοητεύουν τους παραλήπτες τους, η επιστήμη της ψυχολογίας μπορεί να σας εξηγήσει το γιατί.
Μήπως νομίζετε ότι κάνετε πολύ καλά δώρα στους ανθρώπους σας; Ίσως σπαταλάτε πολύ χρόνο σκεφτόμενοι τι δώρο θα ήθελαν βάσει του στυλ και του γούστου τους και επιλέγετε κάτι που λέει: «Ξέρω ότι αυτό ήθελες!». Από την άλλη, σκέφτεστε να διαλέξετε ένα δώρο από τη λίστα των επιθυμιών κάποιου… και μετά λέτε «Μπα…, μπορώ να του κάνω καλύτερο δώρο από αυτό που θέλει».
Μερικές φορές μπορεί να ξοδεύετε περισσότερα χρήματα από ό,τι θα έπρεπε για εκείνο το ξεχωριστό δώρο. Σκέφτεστε ότι αξίζει τον κόπο!
Λοιπόν, εσείς όλοι, που ετοιμάζεστε να αγοράσετε δώρα, σας έχω ένα νέο: η επιστήμη της ψυχολογίας, είναι εδώ για να σας λύσει τα χέρια.
Στο πνεύμα της προσφοράς δώρων στις διακοπές, το τελευταίο τεύχος του περιοδικού “Current Directions in Psychological Science”, αποφάσισε να μας δώσει μια ιδέα μας για το χάσμα που υπάρχει συχνά μεταξύ της διαδικασίας της σκέψης στην επιλογή ενός δώρου και την αξία και την ευχαρίστηση που δέχεται ο παραλήπτης από αυτό το δώρο.
Στην ψυχολογική βιβλιογραφία, το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό ως «λανθασμένη προσαρμογή επιλογής δώρου» και έχει τις ρίζες του στην «ασυμφωνία δωρητή-παραλήπτη». Είναι επίσης και μία από τις αιτίες της ανείπωτης δυσφορίας που νιώθουμε μετά τις διακοπές.
Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, υποστηρίζεται ότι αφού έχει πεταχτεί το σκισμένο χαρτί περιτυλίγματος και τα εύθυμα χαμόγελα έχουν ξεθωριάσει, ο παραλήπτης όταν κοιτάζει το δώρο σας, δεν ξαναζεί εκείνη τη μαγική στιγμή κατά την οποία το είδε για πρώτη φορά, κάτι που ήταν αρχικώς ο στόχος σας. Ο παραλήπτης του δώρου πολύ πιο συχνά από ό,τι θα μπορούσε πιθανότατα να παραδεχτεί, κοιτάζει το δείγμα εκτίμησης και αγάπης που του προσφέρατε και αναρωτιέται, «τι στο καλό να το κάνω αυτό;».
Ή ίσως να αναρωτιέται: «Γιατί να μου κάνει αυτό το δώρο;»
«Οι άνθρωποι ανταλλάσσουν δώρα για να ενισχύσουν τις σχέσεις τους και να κάνουν ο ένας τον άλλον ευτυχισμένο», γράφουν οι ψυχολόγοι Jeff Galak, Julian Givi και Elanor F. Williams. «Όμως δεν καταφέρνουν πάντα να πετύχουν αυτούς τους στόχους», προσέθεσαν.
Με λίγα λόγια, το πρόβλημα είναι το εξής:
Εσείς, ο δωρητής, σκεφτείτε το εξής: κάνετε μια αξιολογική κρίση για ένα μελλοντικό δώρο που αντικατοπτρίζει τους στόχους σας («δείτε πόσο συμπονετικός είμαι και πόσο καλά σε ξέρω, δεν είμαι ο καλύτερος και πιο γενναιόδωρος σύζυγος / φίλος / αδελφός / παιδί/ συνεργάτης που είχες ποτέ;»)˙ και η απάντηση που αναμένετε είναι μία: «ω-θεέ μου-το λατρεύω-αυτό-το-δώρο-δεν-χρειαζόταν!».
Ο σύζυγος / φίλος / αδελφός / γονέας / συνάδελφος, δηλαδή ο παραλήπτης του δώρου όμως, έχει μια διαφορετική αίσθηση. Θα κρατήσει αυτό το δώρο μέχρι να σπάσει, να φθαρεί ή να το δώσει κρυφά αλλού, αν δεν του αρέσει. Αυτό κάνει το πλαίσιο της κρίσης του πολύ πιο υλιστικό από ό, τι, εσείς ο δωρητής, μπορεί να είχατε προβλέψει.
«Οι δωρητές εκτιμούν υπερβολικά τις συναισθηματικές αντιδράσεις των παραληπτών», γράφουν οι συντάκτες (και ναι, προσφέρουν υποσημειώσεις σε δημοσιευμένες μελέτες για να τεκμηριώσουν τέτοιους ισχυρισμούς). «Οι αποδέκτες, την ίδια στιγμή, σκέφτονται την ιδιοκτησία του δώρου», προσθέτουν.
«Αν και η έννοια της σηματοδότησης της δέσμευσης σε μια σχέση περιλαμβάνει οπωσδήποτε δωρητές και αποδέκτες, οι δωρητές λανθασμένα πιστεύουν ότι οι αποδέκτες δίνουν προτεραιότητα στην δυνατότητα του δώρου να αντανακλά ή ακόμη και να ενισχύει τη σχέση τους με τον δωρητή», γράφουν οι συγγραφείς, «όταν πραγματικά προτιμούν να δέχονται δώρα που μπορούν να χρησιμοποιούν και να απολαμβάνουν σε προσωπικό επίπεδο».
Πώς, μπορείτε λοιπόν, να επιλέξετε καλύτερα δώρα;
«Η προφανής απάντηση είναι ότι οι δωρητές θα πρέπει να επιλέξουν δώρα ανάλογα με το πόσο χρήσιμα θα είναι για τον αποδέκτη, αντί για το πόσο καλό θα φανεί το δώρο στον παραλήπτη», γράφουν οι συγγραφείς.
Οπότε, σκέφτεστε να αγοράσετε αυτόν τον πίνακα που σας θυμίζει την έρωτα που είχατε ζήσει με τη σύζυγό σας στο Παρίσι; Ίσως όχι. Αυτό το σπασμένο ρολόι-αντίκα που ίσως να ταίριαζε να μπει στη βιτρίνα που έχει η μαμά σας με τα άλλα ιδιαίτερα διακοσμητικά; Εεε όχι. Αυτό το κρεμαστό διακοσμητικό, που παράγει μελωδία και που έχει το αγαπημένο χρώμα του καλύτερού σας φίλου; Προς Θεού όχι.
Όμως τι λέτε για αυτή την ηλεκτρική σκούπα ή το φακό που απορρίψατε, καθώς πιστεύατε ότι δεν είναι αρκετά καλά ως δώρα; Εάν στον παραλήπτη σας αρέσει ένα καθαρό σπίτι ή να πηγαίνει βόλτα το σκύλο του όταν νυχτώνει, με αυτά τα δώρα θα σας θυμούνται ξανά και ξανά. Ίσως απορρίψατε τα εισιτήρια κινηματογράφου ή την προπληρωμένη πιστωτική κάρτα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί οπουδήποτε, ως πολύ απρόσωπα. Αλλά όταν ο παραλήπτης σας βλέπει την πολυαναμενόμενη ταινία χάρη σε εσάς ή χρησιμοποιεί την δωροκάρτα σας για να αγοράσει κάτι που ο ίδιος ήθελε καιρό, σκέφτεται ότι το δώρο σας έχει πραγματικά μεγάλη αξία.
Οι ψυχολόγοι θα πρέπει επίσης να υπολογίσουν και την πιθανότητα ότι είστε κακόβουλοι άνθρωποι και θέλετε συνειδητά, με την επιλογή του δώρου σας, να ματαιώσετε και να απογοητεύσετε τους άλλους.
«Αυτή η υπόδειξη πιθανό να είναι βοηθητική, αν οι δωρητές αγνοούν την άστοχη εστίασή τους», γράφουν. Αλλά για εκείνους που έχουν τις καλύτερες προθέσεις και έχουν ξεγελασθεί από την εσφαλμένη εκτίμηση της δυναμικής της προσφοράς δώρων, οι συγγραφείς έχουν μία απλή συμβουλή: «Συμβουλεύουμε τους δωρητές να μπουν στη θέση του αποδέκτη. Θα τους βοηθήσει να διακρίνουν την αξία των δώρων που έχουν για εκείνον μόλις πεταχτεί το χαρτί περιτυλίγματος».
Πηγή: latimes.com
