Ο ολοκληρωμένος έρωτας μαλακώνει τον άνθρωπο, η αγάπη είναι το βαθύτερο νόημα της ζωής. Όπως είπε ο Μπρετόν: «Κάθε φορά που ένας άνθρωπος αγαπάει, τίποτε δεν μπορεί να τον κάνει να μη συνδεθεί με την ευαισθησία όλων των ανθρώπων».
Υπάρχει έρωτας χωρίς μεταμόρφωση; Έρωτας χωρίς αλλαγή, ανατροπή; Το ερώτημα θυμίζει το αν υπάρχει ζωή μετά θάνατον – τόσο διαφορετικό για τον καθένα από εμάς. Για άλλους ο έρωτας είναι μάχη –όπως στην Αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι, με την ηρωίδα Μαρί-Κλοντ να δεσμεύεται ότι θα παλέψει για την αγάπη του Φραντς–, ενώ για άλλους ο έρωτας είναι μεταμόρφωση, όπως για τον Νικολά Σαρκοζί ή τον Ανδρέα Παπανδρέου. Μια δυναμική μεταμόρφωση, ένα συναισθηματικό ηφαίστειο, άλλοτε με θετικές συνέπειες –μια νέα ζωή, ουσιαστική– και άλλοτε με αρνητικές.
Μα πώς συμβαίνει αυτό, θα αναρωτηθούν κάποιοι, και πώς κάποιοι αλλάζουν και κάποιοι άλλοι όχι;
Σε αντίθεση με τον Κούντερα, που οι φιλοσοφικές του ιδέες για τον έρωτα είναι ότι η αγάπη είναι πράξη δημιουργίας και μέσα από αυτή το άτομο μπορεί να πραγματώσει το Πρέπει του, αυτό για το οποίο ετάχθη, ο ορθολογιστής Robert Sternberg (Πανεπιστήμιο Yale) προσπάθησε να κατανοήσει την έννοια της αγάπης και της φύσης των σχέσεων αναπτύσσοντας την Τριγωνική Θεωρία της Αγάπης.
Διαβάστε σχετικά: Τα στάδια του Έρωτα: πως ερωτευόμαστε;
Σύμφωνα με τον Sternberg, η αγάπη μπορεί να κατανοηθεί ως ένα σύνολο, αποτελούμενο από τρεις συνιστώσες οι οποίες σχηματίζουν τις κορυφές ενός τριγώνου. Οι συνιστώσες αυτές είναι:
α) η οικειότητα. Οι άνθρωποι νιώθουν πως ο σύντροφός τους τους καταλαβαίνει, μάλιστα δε περισσότερο από ό,τι οι άλλοι.
β) το πάθος. Είναι το κίνητρο για τη σχέση. Πρόκειται για τις ορμές που προκαλούν τη φυσική-σωματική έλξη, τη σεξουαλική επιθυμία, την επιθυμία για ολοκλήρωση της σεξουαλικής επαφής και του συναισθήματος «είμαι ερωτευμένος».
γ) η απόφαση/δέσμευση. Είναι το γνωστικό «καμπανάκι» του έρωτα. Πρόκειται για την απόφαση του ατόμου να αναπτύξει ερωτική σχέση και τη δέσμευσή του να διατηρήσει το συναίσθημα και τη σχέση με τον άλλον.
Σύμφωνα με την Τριγωνική Θεωρία, αν τα τρία στοιχεία που τη συναποτελούν συνδυαστούν, θα δημιουργήσουν οκτώ διαφορετικούς τύπους σχέσεων:
1. Ολοκληρωμένη αγάπη
Προκύπτει όταν σε μια σχέση υπάρχουν και οι τρεις συνιστώσες, και είναι το είδος της αγάπης που οι περισσότεροι επιδιώκουν να βιώσουν.
2. Άφρων αγάπη
Αναπτύσσεται όταν απουσιάζει το στοιχείο της οικειότητας και κυριαρχούν τα στοιχεία του πάθους και της απόφασης/δέσμευσης. Μια τέτοια αγάπη χαρακτηρίζεται επιπόλαιη, με την έννοια ότι η δέσμευση γίνεται με βάση το πάθος, χωρίς να υπάρχει οικειότητα.
3. Συντροφική αγάπη
Αυτός ο τύπος αγάπης παρουσιάζει τα στοιχεία της οικειότητας και της απόφασης/δέσμευσης. Πρόκειται ουσιαστικά για μια μακροπρόθεσμη αφοσιωμένη φιλία, η οποία συχνά χαρακτηρίζει γάμους όπου η σωματική έλξη έχει ξεθωριάσει.
4. Ρομαντική αγάπη
Στη σχέση κυριαρχούν οι συνιστώσες της οικειότητας και του πάθους. Τα άτομα που βρίσκονται σε μια τέτοια σχέση δεν αισθάνονται μόνο σωματική έλξη, νιώθουν ότι υπάρχει και ένας συναισθηματικός δεσμός που τους ενώνει.
5. Κενή αγάπη
Αυτό το είδος της αγάπης προέρχεται όταν στη σχέση εντοπίζεται μόνο το στοιχείο της απόφασης/δέσμευσης και απουσιάζουν τα άλλα δύο. Κάτι τέτοιο συμβαίνει σε μακροχρόνιες, στάσιμες σχέσεις οι οποίες έχουν απωλέσει την οικειότητα και τη φλόγα της σωματικής έλξης που άλλοτε τις χαρακτήριζε.
6. Παράφορη αγάπη («κεραυνοβόλος έρωτας»)
Πρόκειται για την ακαριαία σωματική έλξη που αισθάνεται κάποιος για ένα άλλο άτομο, ακόμα και από την πρώτη οπτική επαφή. Σε μία τέτοια περίπτωση απουσιάζουν οι άλλες δύο συνιστώσες της αγάπης και κυριαρχεί η σωματική διέγερση.
Η θεωρία του Sternberg λειτουργεί ανακουφιστικά και λυτρωτικά, γιατί μας δείχνει πόσο διαφορετικές μορφές έχει η αγάπη και μας βοηθά, μέσα σε τόσες μορφές, να βρούμε κάπου να ακουμπήσουμε τη σχέση μας, να ανακαλύψουμε πού είμαστε με το ταίρι μας και πού θέλουμε να πάμε. Παράλληλα, η θεωρία αυτή απαντά στο ερώτημα γιατί κάποιοι άνθρωποι μεταμορφώνονται από τις σχέσεις τους και γιατί σε κάποιους άλλους αυτό δε συμβαίνει.
Η αγάπη που μεταμορφώνει θετικά, που προκαλεί αλλαγές τις οποίες κανένας γιατρός, φίλος, ψυχολόγος δεν μπορεί να καταφέρει, είναι εκείνη που μπορεί να γιατρέψει βαθύτερες πληγές, όχι σκεπάζοντάς τες σαν χανζαπλάστ, αλλά θεραπεύοντάς τες και αποκαθιστώντας τον τραυματισμένο συναισθηματικό ιστό.
Διαβάστε σχετικά: Έρωτας, Αυτό το Τρομακτικό Συναίσθημα
Οι συγκλονιστικές αλλαγές που κάνουν έναν άνθρωπο να ανθίζει, το κόκκινο να είναι πιο κόκκινο –όπως λέει και ο Κραουνάκης, «πήρα κόκκινα γυαλιά και όλα γύρω σινεμά…» – είναι οι σχέσεις- «μοχλός», που μας πάνε παρακάτω, μας αλλάζουν, μας δυσκολεύουν, μας προκαλούν να βγάλουμε το καλύτερο από μέσα μας, να ψάξουμε τον βαθύτερο εαυτό μας, μας ξεβολεύουν και μας προχωρούν. Είναι εκείνες που ποτέ δε θα σε αφήσουν όπως σε βρήκαν, ακόμα και όταν τελειώσουν – αν και στην ουσία το τέλος δίνεται μόνο εικονικά, καθώς η επίδραση του άλλου είναι τέτοια, που τον άλλον τον «κουβαλάς».
Όπως είπε εύστοχα και ο τραγουδιστής, «…under my skin…» Το έντονο συναίσθημα που γεννά αυτός ο έρωτας απαλλάσσει τον άνθρωπο από τη μεγάλη σκιά του θανάτου και της φθοράς, και οδηγεί σε μονοπάτια πνευματικής και ψυχικής ελευθερίας.
Η τριαρχική θεωρία του Sternberg φωτίζει την πολυπλοκότητα της αγάπης καθώς και τη δυναμική της εξελισσόμενης ποιότητάς της. Το στοιχείο της αγάπης είναι διαφορετικό σε μια σχέση, ανάλογα και με τη χρονική περίοδο. Όπως τα άτομα στο πέρασμα του χρόνου αλλάζουν, με τον ίδιο τρόπο μεταβάλλεται και η αγάπη που αισθάνεται ο ένας για τον άλλον. Τη συντροφική αγάπη είναι πολύ πιθανόν να τη συναντήσουμε σε μακροχρόνιες σχέσεις όπου η σωματική έλξη έχει περάσει στα μετόπισθεν, ενώ η κενή αγάπη αφορά τα άτομα που έχουν περιστασιακές σχέσεις, το γνωστό «one night stand».
Στον αντίποδα της θεωρίας του Sternberg στέκονται πολιτισμοί μη Δυτικοί (Ινδία κτλ.) όπου ο ρομαντικός έρωτας είναι έννοια ξένη. Ας μη βιαστούμε να τους λιθοβολήσουμε και ας αναλογιστούμε ότι η αντίληψη για τον έρωτα εμφανίζεται τον Μεσαίωνα, όπου οι κοινωνικοί φιλόσοφοι υπέδειξαν για πρώτη φορά ότι ο έρωτας θα πρέπει να αποτελεί προϋπόθεση του «μαζί» των ανθρώπων. Οι αντιλήψεις αυτές αποτελούσαν μια εναλλακτική προσέγγιση της ωμής σεξουαλικής επιθυμίας, η οποία μέχρι τότε αποτελούσε τον κύριο παράγοντα της σχέσης, του γάμου (Lewis, 1958· Haslett, 2004).
Η κινητήρια δύναμη του ρομαντικού έρωτα είναι μεγάλη και ας κρατήσουμε ότι ο ολοκληρωμένος έρωτας μαλακώνει τον άνθρωπο, γιατί η αγάπη είναι το βαθύτερο νόημα της ζωής. Είναι αυτό που ο Μπρετόν σε μια παράλληλη ανάγνωση είπε: Κάθε φορά που ένας άνθρωπος αγαπάει, τίποτε δεν μπορεί να τον κάνει να μη συνδεθεί με την ευαισθησία όλων των ανθρώπων.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
