Γιατί μερικοί άνθρωποι είναι πιο πιθανό να προσελκύουν τοξικές σχέσεις;

Συχνά, αυτό συμβαίνει επειδή οι άνθρωποι μιμούνται δυσλειτουργικά και τοξικά μοτίβα από την παιδική ηλικία.

Γιατί συνεχίζω να προσελκύω τοξικούς ανθρώπους; Αναρωτήθηκε ο Έζρα κλαίγοντας, με τα χέρια πάνω στο πρόσωπό του σε μια προσπάθεια να κρύψει την ντροπή που ένιωθε αποκαλύπτοντας έναν ακόμη ανθυγιεινό χωρισμό. “Είναι σαν να μαγνητίζω μπερδεμένους ανθρώπους! Φαίνονται μια χαρά στην αρχή, αλλά συνεχίζω να πληγώνομαι ό,τι κι αν κάνω!”

Ο Έζρα είναι μόνο ένας από τους πολλούς θεραπευόμενους μου που ανησυχούν ότι “προσελκύουν” τοξικά -ή ανθυγιεινά- άτομα ως συντρόφους για ραντεβού. Κατά τη διάρκεια των τεσσάρων χρόνων που περάσαμε μαζί, βίωσε πολλές ανθυγιεινές και τραυματικές σχέσεις, μπαινοβγαίνοντας σε δυναμικές που αναπόφευκτα του προκαλούσαν πόνο. Όπως πολλοί, θέλει να γνωρίσει ένα υγιές άτομο, αλλά παλεύει να μάθει πώς να βγει από αυτό το μοτίβο που τον κρατάει όμηρο.

Όπως πολλοί στη φάση του ενθουσιασμού μιας νέας σχέσης, ο Έζρα ισχυρίστηκε ότι δεν υπήρχαν τοξικά σημάδια που να έχει παρατηρήσει -τουλάχιστον όχι πραγματικά. Ωστόσο, ένα χρόνο αργότερα, με το τέλος της σχέσης να καταρρέει πάνω του, ήταν σε θέση να ανακαλέσει πράγματα από την αρχή που τον έκαναν να προβληματιστεί.

Τότε όμως, τα δικαιολογούσε. Ένας αντικειμενικός παρατηρητής θα μπορούσε να δει κάποιες από τις κόκκινες σημαίες που ο Έζρα, και τόσοι άλλοι, δικαιολογούν ή ακόμη και αγνοούν. Αλλά για τον Έζρα, ήταν ευκολότερο να παραμερίσει τις κόκκινες σημαίες προκειμένου να συνεχίσει να ελπίζει ότι θα είχε κάποιον -οποιονδήποτε- να τον αγαπήσει.

Είναι κάποιοι από εμάς πιο πιθανό να προσελκύουμε τοξικούς ανθρώπους;

Ναι. Ωστόσο, η κατάλληλη απάντηση σε αυτό το ερώτημα αξίζει μια πιο σύνθετη απάντηση. Όλοι μας κινδυνεύουμε να γίνουμε αποδέκτες ανθυγιεινών σχέσεων. Παρόλα αυτά, ορισμένοι φαίνεται να είναι πιο επιρρεπείς στην εκλογίκευση των προειδοποιητικών σημαδιών και να συνεχίζουν τις σχέσεις με τοξικά άτομα. Για να δώσουμε μια καλύτερη εξήγηση των ανθρώπινων προτύπων συμπεριφοράς και των σχέσεων, πρέπει να επιστρέψουμε στις πρώιμες εμπειρίες μας, όπου αρχικά μάθαμε αυτές τις συμπεριφορές.

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι μαθαίνουμε ορισμένα μοτίβα συμπεριφοράς και μηχανισμούς αντιμετώπισης κατά τα αναπτυξιακά στάδια της ζωής. Και αν αυτά τα μοτίβα συμπεριφοράς είναι ανθυγιεινά ή δυσλειτουργικά, τότε το κουβαλάμε αυτό μαζί μας στις ενήλικες σχέσεις μας. Είτε το θέλουμε είτε όχι, ο τρόπος που μαθαίνουμε να αλληλεπιδρούμε με τους γονείς μας συνήθως μιμείται στις πρώιμες σχέσεις μας. Αν κάποια από αυτές τις αλληλεπιδράσεις ήταν δυσλειτουργική, θα μπορούσαμε εν αγνοία μας να μεταφέρουμε δυσλειτουργικούς τρόπους αλληλεπίδρασης με τον κόσμο.

Αν δεν παρέμβουμε για να αναπτύξουμε μεγαλύτερη αυτογνωσία των συμπεριφορών μας, είτε μέσω θεραπείας είτε μέσω βαθιάς αυτοκριτικής, συνήθως συνεχίζουμε να ακολουθούμε τα ίδια επιβλαβή μοτίβα στην ενήλικη ζωή. Συνοψίζοντας, αγνοούμε τις καταστροφικές συμπεριφορές επειδή δεν καταγράφονται στο μυαλό μας ως ανθυγιεινές – αλλά μάλλον ως ανεκτές. Ή ακόμη και ως φυσιολογικές.

Οι «κόκκινες σημαίες» μπορεί να είναι δύσκολο να εντοπιστούν αν μιμούνται συμπεριφορές που θεωρούνταν φυσιολογικές ή αποδεκτές στην οικογένεια καταγωγής σας.

Η αναδρομή στις πρώιμες εμπειρίες μας μάς δίνει εικόνα για τις ενήλικες σχέσεις μας. Δεδομένου ότι συχνά μιμούμαστε μοτίβα και εμπειρίες από τις οικογένειές μας, είναι σύνηθες να τα επαναλαμβάνουμε στις σχέσεις μας. Με άλλα λόγια, αν δεν ξέρουμε ακόμα ότι κάτι είναι ανθυγιεινό ή τοξικό, δεν ξέρουμε να το αποφύγουμε.

Αν βιώσαμε παραμέληση ή κακοποίηση στην οικογένεια καταγωγής μας, πιθανότατα έπρεπε να δημιουργήσουμε μηχανισμούς αντιμετώπισης για να διαχειριστούμε αυτές τις εμπειρίες. Πολλοί από εμάς μεγαλώσαμε έχοντας να αγνοήσουμε ή να διανοηθούμε τις εμπειρίες μας:

Ο μπαμπάς μας αγαπάει, απλώς θυμώνει μερικές φορές.

Οι μαμάδες συνήθως συμπεριφέρονται έτσι, είναι φυσιολογικό. Θα πρέπει να προσποιηθούμε ότι δεν συνέβη και να συνεχίσουμε κανονικά.

Ακόμη και όταν γινόμαστε μορφωμένοι ενήλικες, μπορεί να μας πάρει χρόνο να αναγνωρίσουμε αυτές τις εμπειρίες ως ανθυγιεινές ή ακόμη και τραυματικές. Γίνεται δύσκολο, τουλάχιστον στα αρχικά στάδια, να δούμε αυτά τα ανθυγιεινά μοτίβα ως οτιδήποτε άλλο εκτός από “φυσιολογικά”.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο γίνεται τόσο εύκολο για τα παιδιά με οικογενειακό τραύμα να μεγαλώσουν και να πέσουν σε δυσλειτουργικά μοτίβα σχέσεων. Είναι επειδή τα αναγνωρίζουν ως οικεία.

Διαβάστε σχετικά: Γιατί παραμένουμε σε τοξικές σχέσεις;

Αλλά τι μπορούμε να κάνουμε;

“Θα μπορέσω ποτέ να έχω μια υγιή σχέση;” αναρωτιούνται πολλοί από τους θεραπευόμενούς μου. Θυμάμαι ότι έκανα την ίδια ακριβώς ερώτηση στον δικό μου θεραπευτή πριν από πολλά χρόνια, ανησυχώντας ότι ήμουν καταδικασμένη να επαναλάβω το μοτίβο που με κάποιο τρόπο είχα βρεθεί να βιώνω.

Εν ολίγοις, η συνήθης απάντησή μου είναι ότι αυτό εξαρτάται από το επίπεδο της διορατικότητάς σας και τη θεραπευτική δέσμευση που είστε πρόθυμοι και ικανοί να θέσετε στον εαυτό σας και στη σχέση ή στις σχέσεις σας. Αντιλαμβάνομαι ότι αυτό είναι άδικο -δεν ζητήσατε το ιστορικό του τραύματός σας, ωστόσο πρέπει να δουλέψετε σκληρότερα από άλλους για να το ξεπεράσετε. Οι συνομήλικοί σας θεωρούν δεδομένο ότι έχουν εκπαιδευτεί να περιμένουν υγιείς σχέσεις.

Δεν βιώνουν όλοι οι άνθρωποι, που έχουν τραυματιστεί ως παιδιά, στην ενήλικη ζωή τους, δυσλειτουργικές σχέσεις και δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι που βιώνουν ανθυγιεινές σχέσεις ως ενήλικες κάποιο παιδικό οικογενειακό τραύμα, αλλά υπάρχουν κοινοί δεσμοί. Επειδή η δυσλειτουργία υπάρχει σε ένα φάσμα, οι περισσότεροι από εμάς μπορούν και θα παρουσιάσουν δυσλειτουργικούς τρόπους αλληλεπίδρασης με τους άλλους σε κάποια στιγμή της ζωής τους. Η βασική διαφορά είναι ότι μπορούμε να αναγνωρίσουμε τη συμπεριφορά ως ανθυγιεινή και να εργαστούμε για να την βελτιώσουμε. Αλλά δυστυχώς, πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να γνωρίζουν τι είναι φυσιολογικό και τι όχι.

Για όσους από εμάς έχουν εγκαταλείψει κακοποιητικές σχέσεις και αναρωτιούνται: “Γιατί εγώ;” Η γνώση αυτής της σύνδεσης μπορεί να μας δώσει μια απάντηση. Πολλοί αναγνωρίζουν και αντιμετωπίζουν για πρώτη φορά το οικογενειακό τραυματικό ιστορικό τους μόνο όταν διαπιστώνουν ότι δεν μπορούν να ξεφύγουν από τα δυσλειτουργικά μοτίβα των σχέσεων των ενηλίκων.

Το κλειδί για να το αλλάξετε αυτό είναι να μάθετε ποιες είναι οι «κόκκινες σημαίες», πώς να τις εντοπίζετε και να εργαστείτε για να πείσετε τον εαυτό σας ότι αξίζετε κάτι καλύτερο. Πολλοί ανησυχούν ότι δεν θα βρουν κανέναν καλύτερο, οπότε συμβιβάζονται με λιγότερα από όσα αξίζουν. Χρειάζεται χρόνος και υπομονή για να εργαστείτε για να το αλλάξετε αυτό, αλλά η συνειδητοποίηση είναι το πρώτο βήμα.

Απόδοση: Φωτεινή Κανή, προπτυχιακή φοιτήτρια ψυχολογίας
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
Πηγή