Στην κωμωδία του Ουίλιαμ Σαίξπηρ «Ο Έμπορος της Βενετίας», η Πόρσια, ηρωίδα της παράστασης τραγουδά: «Πες μου, από πού προέρχεται η ερωτική επιθυμία… από την καρδιά ή το κεφάλι…;»
Αν κοιτάξετε τις κάρτες για την Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, είναι σαφές ότι η ερωτική επιθυμία προέρχεται από την καρδιά και όχι από το κεφάλι. ‘Ολες οι κάρτες έχουν κόκκινες καρδιές πάνω τους. Αλλά είναι όλες λάθος. Η αγάπη, στην πραγματικότητα, ζει στον εγκέφαλο.
Η παρερμηνεία της δυνατότητας της καρδιάς να αγαπά, αποδεικνύεται ευρέως από τους χειρουργούς που εκτελούν μεταμοσχεύσεις καρδιάς. Οι αποδέκτες της μεταμόσχευσης δεν ερωτεύονται τους εραστές των νεκρών δοτών, παρά μόνο στις ταινίες. Αυτό αποδεικνύει σίγουρα ότι η αγάπη μπορεί να διαμένει οπουδήποτε αλλού, αλλά όχι στην καρδιά.
Περαιτέρω υποστήριξη για το πραγματικό σπίτι της αγάπης προέρχεται από τις νευροεπιστήμες. Η προσέγγιση αυτή δείχνει ότι η αγάπη είναι μια σύνθετη λειτουργία, η οποία περιλαμβάνει την αξιολόγηση, το κίνητρο, την ανταμοιβή, την αυτο-αναπαράσταση και την εικόνα του σώματος, καμία από τις οποίες δεν μπορεί να βρεθεί στην καρδιά.
Στο σωστό δρόμο
Ιστορικά, η εσφαλμένη απόδοση της αγάπης προς την καρδιά μπορεί να αποδοθεί στους αρχαίους Αιγυπτίους της 3ης χιλιετίας π.Χ.. Οι Αιγύπτιοι θεώρησαν ότι η καρδιά είναι η έδρα της σκέψης, της μνήμης, της θέλησης και του συναισθήματος. Οι καρδιές, τα στομάχια και τα έντερα θεωρούνταν σημαντικά για την μετά θάνατον ζωή, αλλά όχι ο εγκέφαλος. Πριν από την ταφή, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι απέρριπταν απερίσκεπτα τον εγκέφαλο, έτσι οι Φαραώ για χιλιετίες έφταναν χωρίς μυαλό στην μετά θάνατον ζωή τους.
Το πρόβλημα με τον εγκέφαλο είναι ότι, σε αντίθεση με την καρδιά, δεν φτερουγίζει όταν οι εραστές φιλιούνται.
Ο επιστήμονας που πιστώνεται την ανακάλυψη της σχέσης μεταξύ του νου και του εγκεφάλου ήταν ο Αλκμαίων ο Κροτωνιάτης (γύρω στο 520 – 450 π.Χ., ενδεχομένως μαθητής του Πυθαγόρα), ο οποίος έζησε στην αποικία του Κρότωνα όπου μιλούσαν ελληνικά (της σημερινής νότιας Ιταλίας). Πιστεύεται ότι ο Αλκμαίων οδηγήθηκε στο εκπληκτικό συμπέρασμά του παρατηρώντας ότι όλες οι αισθήσεις συνδέονται με τον εγκέφαλο μέσω δομών μορφής καναλιού. Σήμερα, τα αποκαλούμε νεύρα.
Η θεωρία του Αλκμαίονα πιστεύεται ότι κληροδοτήθηκε στο νησί της Κω, όπου εργαζόταν ο Ιπποκράτης (460-370 π.Χ.), ο πιο σημαντικός ιατρός της αρχαιότητας. Ο Ιπποκράτης εξέφρασε μια εκπληκτικά σύγχρονη άποψη:
«Οι άνθρωποι πρέπει να γνωρίζουν ότι από τον εγκέφαλο, και από τον εγκέφαλο μόνο, γεννιούνται οι απολαύσεις μας, οι χαρές, το γέλιο και τα αστεία, καθώς και οι λύπες, ο πόνος, και τα δάκρυα μας. Μέσα από αυτόν, ειδικότερα, σκεφτόμαστε, βλέπουμε, ακούμε και διακρίνουμε το άσχημο από το όμορφο, το κακό από το καλό, το ευχάριστο από το δυσάρεστο».
Ένα βήμα πίσω
Στη συνέχεια, τα πράγματα δεν ήταν τόσο ευνοϊκά για τον εγκέφαλο για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο Πλάτωνας (429-347 π.Χ.) διατήρησε την υπεροχή του εγκεφάλου και του απέδωσε την έδρα της ορθολογικής, αθάνατης ψυχής. Αλλά, στην τριμερή διαίρεση του για την ψυχή, μπέρδεψε τα θέματα και απέδωσε στην καρδιά τη συναισθηματική ψυχή.
Το χειρότερο πλήγμα για τον εγκέφαλο ήρθε από τον Αριστοτέλη (384-322 π.Χ.), ο οποίος ήταν μαθητής του Πλάτωνα, ο μεγαλύτερος κλασικός βιολόγος και ο πρώτος ανατόμος. Ο Αριστοτέλης παρατήρησε ότι οι άνθρωποι έχουν το μεγαλύτερο εγκέφαλο σε σχέση με το μέγεθος του σώματός τους, αλλά περιέργως είχε αποδοθεί στον εγκέφαλο η λειτουργία της κυριολεκτικά πεζής ψύξης του αίματος. Τοποθέτησε την έδρα της ψυχής στην καρδιά.
Οι απόψεις του Αριστοτέλη είχαν απορριφθεί ως παράλογες από τον Γαληνό (130-201 μ.Χ.), ο οποίος ήταν θαυμαστής του Ιπποκράτη και υπηρέτησε ως γιατρός του Ρωμαίου αυτοκράτορα Μάρκου Αυρήλιου. Ο Γαληνός πρότεινε ότι το ψυχικό πνεύμα (μυαλό) κατοικούσε στις κοιλίες του εγκεφάλου και, μέσω των νεύρων, δεχόταν τις αισθητηριακές πληροφορίες και ήλεχγε τους μύες.
Η καρδιοκεντρικές (με επίκεντρο την καρδιά, Αριστοτέλης) και εγκεφαλοκεντρικές (με επίκεντρο τον εγκέφαλο, Γαληνός) θεωρίες της ψυχής/νου/συναισθήματα μάχονταν η μία την άλλη μέχρι την αυγή της σύγχρονης επιστήμης.
Η τεχνολογία και η αλήθεια
Η σύγχρονη επιστήμη όχι μόνο έχει απορρίψει την καρδιά ως έδρα της αγάπης, αλλά σημειώνει πρόοδο στον εντοπισμό συγκεκριμένων δομών του εγκεφάλου που εμπλέκονται στις ερωτικές, γνωστικές, συναισθηματικές και συμπεριφορικές συνιστώσες της αγάπης.
Το πρώτο μεγάλο έργο για το θέμα αυτό εκδόθηκε το 2000. Οι ερευνητές μελέτησαν την εγκεφαλική δραστηριότητα των ανθρώπων που ήταν βαθιά ερωτευμένοι μέσω λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας, ενώ τα υποκείμενα έβλεπαν τις εικόνες των συντρόφων τους (σε σχέση με την προβολή φίλων της ίδιας ηλικίας και φύλου).
Το κέλυφος (η περιοχή του εγκεφάλου που λαμβάνει ντοπαμίνη και ασχολείται με την ανταμοιβή), η έσω νήσος (μία πολυ-αισθητηριακή περιοχή που εμπλέκεται στην κατανομή της προσοχής και του ελέγχου του καρδιακού ρυθμού) και ο φλοιός της πρόσθιας μοίρας της έλικας του προσαγωγίου (μια περιοχή που εμπλέκεται στην αυτόνομη ρύθμιση, στη συγκίνηση και τη ψυχαναγκαστική συμπεριφορά) ενεργοποιήθηκαν. Η αμυγδαλή (μια περιοχή που εμπλέκεται στο φόβο) είχε απενεργοποιηθεί.
Οι ερευνητές έχουν από τότε επεκτείνει αυτές τις παρατηρήσεις δείχνοντας ότι η σεξουαλική επιθυμία και η αγάπη μοιράζονται κάποιες κοινές δομές του εγκεφάλου που προωθούν τις σωματικές αισθήσεις, την προσδοκία της ανταμοιβής και την κοινωνική γνώση.
Η αντίληψη ότι η αγάπη δεν κατοικεί στην καρδιά, αλλά στον εγκέφαλο είναι τώρα, καθιερωμένη ως η θεωρία της ανθρωπογενούς υπερθέρμανσης του πλανήτη. Σαφώς, ήρθε η ώρα η απατηλή καρδιοκεντρική θεωρία της αγάπης να εγκαταλειφθεί και την Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου οι εραστές να ανταλλάσουν εικόνες του οργάνου που είναι πραγματικά υπεύθυνο για τα συναισθήματα τους, του οποίου το σχήμα είναι εξίσου τόσο όμορφο όσο αυτό της καρδιάς.
Πηγή: theconversation.com
Συγγραφέας: Γιώργος Παξινός, καθηγητής Ψυχολογίας και Ιατρικών Επιστημών στο Neuroscience Research Australia του Πανεπιστημίου της Νέας Νότιας Ουαλίας στο Σίδνεϊ
