Η αναγνώριση των τοξικών μοτίβων συμπεριφοράς είναι το πρώτο βήμα για την αντιμετώπισή τους.
Τα μοτίβα συνήθως περιλαμβάνουν έναν επαναλαμβανόμενο τύπο δράσεων, όπως η υιοθέτηση μιας συνηθισμένης δραστηριότητας ή συμπεριφοράς, στην οποία συχνά δεν δίνουμε ιδιαίτερη σημασία.
Αρκετές από τις καθημερινές συμπεριφορές μας είναι αυτόματες. Για παράδειγμα, δεν εντοπίζουμε κάποιο κακό σε μία δραστηριότητα που εκτελούμε τακτικά και μας κάνει να αισθανόμαστε άνετα. Πολλές φορές πρόκειται για μία συμπεριφορά την οποία είμαστε απρόθυμοι να αλλάξουμε επειδή μπορεί να συνδέεται με κάποια ανταμοιβή.
Τα τοξικά μοτίβα συμπεριφορών επίσης γίνονται αυτόματα πολλές φορές, δεν φαίνονται απαραίτητα ως επιβλαβή και είναι πολύ πιθανό να συνεχιστούν λόγω κάποιας ανταμοιβής συσχετιζόμενης με αυτά.
Ενώ κάποια μοτίβα συμπεριφοράς μπορεί να μάς έχουν δημιουργήσει προβλήματα στο παρελθόν, μπορεί να έχουν συμβάλλει σε προβλήματα στο σπίτι, στην εργασία ή σε κάποιο άλλο τομέα της ζωής μας, είναι δύσκολο να τα αναγνωρίσουμε και να τα αλλάξουμε. Επίσης, είναι απαραίτητο να μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα τοξικά μοτίβα συμπεριφορών πριν να επιλέξουμε τρόπους να τα αναχαιτίσουμε και να τα αλλάξουμε.
Ακόμη και όταν αναγνωρίζουμε κάποια τοξική συμπεριφορά μας, εξακολουθούμε να είμαστε απρόθυμοι να αλλάξουμε. Μπορεί να θέλουμε να αλλάξουμε, αλλά φοβόμαστε να το κάνουμε. Η υπέρβαση του φόβου για το άγνωστο μπορεί να μάς φαίνεται αξεπέραστο εμπόδιο. Ακόμη και όταν ακούμε από τους άλλους ότι η αλλαγή είναι καλή και ότι θα πρέπει να την ενστερνιζόμαστε, δεν μας βοηθάει ιδιαίτερα να καταπραΰνουμε αυτόν τον φόβο. Η αλήθεια είναι ότι η υπέρβαση του φόβου είναι μια μοναδικά προσωπική διαδικασία.
Παρ’ όλα αυτά, μπορεί να είναι ιδιαίτερα βοηθητικό να ακούμε τις συμβουλές των άλλων σχετικά με το τι έχει λειτουργήσει αποτελεσματικά γι’ αυτούς. Κάποιες φορές μόνο μετά από μια τέτοια ενθάρρυνση μπορεί να ξεκινήσει η πραγματική αλλαγή.
Η αναγνώριση των τοξικών μοτίβων συμπεριφοράς είναι το πρώτο βήμα για την αντιμετώπισή τους. Μετά από αυτήν, είναι ευκολότερο να πάρουμε εμπεριστατωμένες αποφάσεις σχετικά με τη μελλοντική συμπεριφορά μας.
Διαβάστε σχετικά: Τοξικοί άνθρωποι
Από τι αποτελείται ένα μοτίβο συμπεριφοράς;
Πώς καταλαβαίνετε ότι μία ενέργεια αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου μοτίβου συμπεριφοράς; Αυτό συνεπάγεται την αποστασιοποίηση και την αντίληψη της συμπεριφοράς μέσα από τα μάτια των άλλων. Υπάρχει επίσης ένα είδος της αποστασιοποίησης που έρχεται με τον καιρό. Όταν έχουν περάσει μήνες ή χρόνια από την εκδήλωση μίας συμπεριφοράς, είναι ευκολότερο να δούμε κάτω από ποιες συνθήκες η συμπεριφορά μας ακολουθούσε ένα τοξικό μοτίβο.
Αν η εξάσκηση της αποστασιοποίησης σάς φαίνεται δύσκολη, υπάρχουν ευκολότεροι τρόποι για να μπορέσετε να διαχωρίσετε τα μοτίβα συμπεριφοράς. Πρόκειται για μία συνήθεια ή ένα μοτίβο; Αν κάνετε κάτι αυτόματα σε καθημερινή βάση, πιθανώς πρόκειται για μία συνήθεια. Για παράδειγμα, όταν πίνετε ένα φλυτζάνι ζεστό καφέ όταν ξυπνάτε ή όταν παραγγέλνετε μεσημεριανό στη δουλειά σας.
Οι παλιές συνήθειες έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας, όπως η συνήθεια κατανάλωσης αλκοόλ η ναρκωτικών μπορεί για κάποιους να έχει καταλήξει σε κατάχρηση ουσιών και πιθανώς σε εξάρτηση ή διαταραχή κατάχρησης αλκοόλ.
Δεν ήταν μια δραστηριότητα η οποία συνέβαινε αραιά και πότε, αλλά σε τακτική βάση, μέχρι που η συνήθεια κατέλαβε τη ζωή τους και έφτασαν σε ένα σημείο όπου αισθάνθηκαν ότι δεν μπορούσαν να επιβιώσουν χωρίς αυτό. Κάποιος άλλος άνθρωπος μπορεί να βρίσκεται στα πρόθυρα αλκοολισμού και να θέλει να αλλάξει αυτή την τοξική συμπεριφορά.
Για παράδειγμα, πριν καταφέρει κάποιος την απεξάρτηση από το αλκοόλ ή τα ναρκωτικά, η συνήθειά του απαιτούσε ένα συγκεκριμένο μοτίβο συμπεριφοράς όταν αισθανόταν την ανάγκη να αναζητήσει το ναρκωτικό του για να επαναλάβει τη χρήση του. Στη συνέχεια αυτό το μοτίβο εδραιώθηκε. Το άτομο το ακολουθούσε γιατί ήταν αναγκασμένο να το κάνει, όχι επειδή δεν υπήρχε άλλος τρόπος να ικανοποιήσει την αδιάκοπη ανάγκη του και επιθυμία του για χρήση.
Το συμπέρασμα είναι ότι το μοτίβο είναι μια συμπεριφορά στην οποία στρεφόμαστε κατά καιρούς και την οποία εκτελούμε, χωρίς απαραίτητα να τη σκεφτόμαστε. Για να αναγνωρίσουμε τα μοτίβα, είναι σημαντική η εύρεση ενός τρόπου εξάλειψης εκείνων που έχουν αρνητικές συνέπειες και η υιοθέτηση εκείνων που είναι ωφέλιμα για την ευεξία μας.
Καλά και κακά νέα
Μπορεί να αποτελεί σοκ η διαπίστωση ότι κάτι που θεωρούσατε καλό για εσάς, στην πραγματικότητα έχει ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα. Υπάρχουν καλά και κακά νέα σε αυτή τη διαπίστωση. Από τη μία, γνωρίζετε ότι αυτό που νομίζατε καλό πιθανώς να ήταν παραπλανητικό. Μπορεί επίσης να νομίζατε ότι ήταν καλό για εσάς επειδή ήταν καλό για κάποιον άλλον και έτσι υιοθετήσατε την ίδια συμπεριφορά με την ελπίδα ότι θα είχατε την ίδια επιτυχία.
Η τυφλή αφοσίωση σε οποιαδήποτε ιδέα ποτέ δεν αποδίδει. Απαιτεί προσεκτική σκέψη εκ των προτέρων και αυστηρή ανάλυση εκ των υστέρων για να μπορέσετε να καθορίσετε αν ένα μοτίβο συμπεριφοράς είναι σωστό για εσάς.
Διαβάστε σχετικά: Ποιο είναι το πιο τοξικό μοτίβο σχέσεων;
Σημείο εκκίνησης
Μπορείτε να ετοιμάσετε μια λίστα των ενεργών συμπεριφορών σας που αποτελούν ένα μοτίβο. Θα σας βοηθήσει να κρατήσετε σημειώσεις που θα χρησιμοποιήσετε αργότερα ως σημείο αναφοράς.
Ετοιμάστε δυο ξεχωριστές σελίδες, μία για τα καλά και μία για τα κακά μοτίβα συμπεριφοράς. Ή απλά καταγράψτε κάποιες συμπεριφορές και δείτε αν δημιουργούν μοτίβα. Στη συνέχεια, μπορείτε να τους προσδώσετε μια θετική ή αρνητική αξία.
Η αξία αυτή δεν έχει να κάνει με το αν σας αρέσει ή όχι η συγκεκριμένη συμπεριφορά. Αν σας αρέσει η επιρροή των ναρκωτικών, αυτό δεν σημαίνει ότι είναι ένα θετικό μοτίβο συμπεριφοράς. Η θετική ή αρνητική αξία αφορά στην ενίσχυση ή την υπονόμευση της ζωής σας.
Ένα παράδειγμα ενός μοτίβου τοξικής συμπεριφοράς είναι η ανάληψη υπερβολικού όγκου καθηκόντων στην εργασία. Σίγουρα δεν υπάρχει τίποτε κακό στην επιθυμία να φροντίσετε την οικογένειά σας και τις ευθύνες σας, όμως όταν συνεχώς είστε πρόθυμοι να αναλαμβάνετε νέα καθήκοντα και παραμελείτε άλλους τομείς της ζωής σας, αυτό είναι ένα ανησυχητικό σημάδι.
Μπορεί να μην ήσασταν εργασιομανής παλιότερα, ωστόσο αυτό το μοτίβο συμπεριφοράς ταιριάζει με τα χαρακτηριστικά της εργασιομανίας. Όταν ο χρόνος σας είναι πλήρως κατειλημμένος από την εργασία σας ή από δραστηριότητες που σχετίζονται μόνο με τη δουλειά, μένει λίγος χρόνος για οτιδήποτε άλλο. Ως αποτέλεσμα, τα επίπεδα του στρες αυξάνονται, η ένταση μεγαλώνει και η παραγωγικότητα μειώνεται. Η σκληρότερη και περισσότερη εργασία γίνεται λιγότερο ικανοποιητική.
Σε ποιον θα στραφείτε
Όταν θα έχετε τη λίστα με τα μοτίβα συμπεριφοράς, ειδικά εκείνα που θέλετε να αλλάξετε, είναι καλό να στραφείτε για βοήθεια σε κάποια δικά σας πρόσωπα.
Ακολουθούν προτάσεις που μπορεί να είναι κατάλληλες για την περίπτωσή σας.
- Ο σύντροφος ή οι αγαπημένοι σας. Ο σύντροφός σας, τα αγαπημένα σας πρόσωπα και η οικογένειά σας είναι η πρώτη λογική επιλογή σε αυτή την περίπτωση. Αυτοί οι άνθρωποι σας γνωρίζουν καλά και νοιάζονται πραγματικά για εσάς. Μπορεί να είναι τα πλέον υποστηρικτικά πρόσωπα στις προσπάθειές σας και μπορεί να εμπλέκονται στενά με κάποια από τα μοτίβα συμπεριφορών που θέλετε να αλλάξετε.
- Ο θεραπευτής σας. Σίγουρα θα πρέπει να εκμεταλλευτείτε την ευκαιρία να συζητήσετε τα είδη της συμπεριφοράς που θέλετε να αλλάξετε με τον θεραπευτή σας. Ως επαγγελματίας, μπορεί να υποδείξει κάποιες παρατηρήσεις σχετικά με συγκεκριμένες συμπεριφορές που να μην έχετε σκεφτεί ή να προβεί σε συγκρίσεις με άλλες συμπεριφορές που έχετε συζητήσει μαζί στο παρελθόν. Η συνεδρία είναι επίσης εμπιστευτική, γεγονός που μπορεί να καθησυχάσει τους φόβους σας.
- Ο προϊστάμενος σας. Σε κάποιες περιπτώσεις, η αλλαγή μοτίβων συμπεριφοράς στην εργασία σας προϋποθέτει να κάνετε κάποια συζήτηση με τον προϊστάμενο σας. Προφανώς, θα πρέπει να σκεφτείτε πολύ προσεκτικά πώς να προσεγγίσετε αυτό το άτομο, συμπεριλαμβανομένου και του τι ακριβώς θα περιλαμβάνει μια τέτοια συζήτηση. Έχετε υπόψη ότι ο εργοδότης σας θέλει να είστε όσο το δυνατόν πιο παραγωγικοί γίνεται. Συζητήστε τα πλαίσια εργασίας όπου μπορείτε και οι δυο να ικανοποιήσετε τις ανάγκες σας και τι μπορείτε να κάνετε για να βοηθήσετε.
Η συνάντηση με την αντίσταση
Τι συμβαίνει όταν δεν μπορείτε να κάνετε πρόοδο λόγω της αντίστασης; Κάποια τοξικά μοτίβα συμπεριφορών μπορεί να μην μπορούν να αντιμετωπιστούν άμεσα. Η αναγνώριση ότι χρειάζεται αλλαγή είναι σημαντική, ωστόσο απέχει πολύ από την προσπάθεια η οποία θα διασφαλίσει την αλλαγή.
Να είστε υπομονετικοί. Να είστε πρόθυμοι να κάνετε αυτό που χρειάζεται και να μην απογοητεύεστε και εκνευρίζεστε όταν δεν υπάρχει άμεση επίλυση των προβλημάτων σας. Η ζωή κάποιες φορές γίνεται χαώδης, περίπλοκη και δύσκολη για να την καταλάβουμε. Γι’ αυτό χρειάζεται η διατήρηση ενός ισχυρού δικτύου υποστήριξης, ώστε να μπορούμε να στραφούμε στους άλλους σε δύσκολες περιόδους.
Επίσης είναι σημαντικό να κατανοούμε την εσωτερική απροθυμία μας για αλλαγή.
Διαβάστε σχετικά: Παθητική Επιθετικότητα. Ποιος είναι ο θύτης και ποιο το θύμα;
Η γιορτή της επιτυχίας μας
Είναι ιδιαίτερα πολύτιμο να γιορτάζουμε τις μικρές επιτυχίες μας μετά την επίτευξη αυτών των σημαντικών αλλαγών.
Αναγνωρίστε ότι δεν θα είναι όλες οι αλλαγές συνταρακτικές και ότι ακόμα και οι μικρές αλλαγές είναι επιτυχίες.
Αναγνωρίστε τα επιτεύγματά σας. Δώστε στον εαυτό σας εύσημα για όσα έχετε πετύχει και στη συνέχεια σκεφτείτε να προχωρήσετε στην επόμενη αλλαγή που υπάρχει στη λίστα σας. Η δυναμική συμπεριφορά μάς βοηθάει να προχωράμε μπροστά.
Πηγή: psychcentral.com
Απόδοση: Έφη Μεσιτίδου
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
