Η παθητική επιθετικότητα αναφέρεται σε έναν έμμεσο τρόπο έκφρασης δυσάρεστων συναισθημάτων. Πρόκειται για έναν τύπο θυμού, στον οποίο ανήκουν οι άνθρωποι, που δεν συμπεριφέρονται επιθετικά με ενεργητικό τρόπο, αλλά η επίδρασή τους στους άλλους έχει επιθετικό χαρακτήρα.
Στην ουσία ωθούν τους γύρω τους να γίνονται εκείνοι επιθετικοί μαζί τους, εκφράζοντας τελικά και τον δικό τους θυμό. Συνήθως, την συναντάμε, όταν κάποιος δυσκολεύεται να συγκρουστεί και να διαφωνήσει ανοιχτά. Έτσι, προτιμά να λέει «Ναι» σε ό,τι του ζητούν, ακόμη και αν αυτό δεν του αρέσει. Αποφεύγει να φέρει τους άλλους σε δύσκολη θέση, να τους αναστατώσει, να τους στεναχωρήσει, επιλέγοντας να υποχωρεί ο ίδιος, φέρνοντας τον εαυτό του στην θέση του θύματος.
Τα άτομα που συμπεριφέρονται με παθητικά επιθετικό τρόπο συχνά δημιουργούν την εντύπωση ότι δεν είναι άξια εμπιστοσύνης. Είναι εκείνοι που επανειλημμένα ξεχνούν, που διακόπτουν συναισθηματικά έντονες συζητήσεις γιατί λένε ότι δεν τις αντέχουν, που ενώ υπόσχονται δεν υλοποιούν τίποτα, με το πρόσχημα ότι θα ήθελαν αλλά δεν μπορούν να το κάνουν, που ενώ σου λένε Στηρίξου σε μένα, θα σε βοηθήσω τελευταία στιγμή σου ζητούν να τους λυπηθείς, γιατί σε εγκλώβισαν και δεν κατάφεραν να σε βοηθήσουν, που σου λένε θα προσπαθήσουν να το αλλάξουν αυτό και το μόνο που κάνουν είναι να αναβάλλουν στο χρόνο.
Είναι εκείνοι που σου προκαλούν μια ζημιά, είτε υλική είτε ψυχική, χωρίς να προβαίνουν σε κάποια ενέργεια, υποστηρίζοντας ότι δεν είχαν καμιά πρόθεση για αυτό. Οι διαβεβαιώσεις αγάπης, αφοσίωσης και εξάρτησης έρχονται να συγκαλύψουν ακόμη περισσότερο την επιθετικότητά τους. Μα είναι ποτέ δυνατόν εγώ που σε αγαπάω να σε πλήγωσα επίτηδες; ή Πως μπόρεσα να κάνω κάτι κάτι τέτοιο σε σένα, που είσαι τόσο σημαντικός και πολύτιμος για εμένα; Η συμπεριφορά τους μπορεί να ερμηνεύεται ως τιμωρία ή ως εκδίκηση, κάτι που φυσικά δεν παραδέχονται, καθώς ισχυρίζονται ότι δεν θυμώνουν ποτέ και με κανένα.
Διαβάστε σχετικά: Η έκφραση της παθητικής επιθετικότητας στα παιδιά
Στο ακόλουθο παράδειγμα περιγράφεται μια περίπτωση έκφρασης παθητικής επιθετικότητας. Ο Κωνσταντίνος και η Ευρυδίκη είναι μαζί αρκετά χρόνια. Όπως κάθε Σάββατο έτσι και αυτό έχουν βγει με μια φιλική παρέα, στην οποία είχε έρθει τυχαία και πια παλιά γνωστή του Κωνσταντίνου από το Πανεπιστήμιο.
Την μεγαλύτερη διάρκεια της βραδιάς οι δυο τους συζητούν, αναπολώντας τις στιγμές που πέρασαν ως φοιτητές. Η Μαρία αρχικά νιώθει αμηχανία με την στάση του συντρόφου της, λόγω του ενδιαφέροντος, που δείχνει στην παλιά του φίλη. Η αμηχανία ακολουθείται από ζήλια και στη συνέχεια από θυμό, με τη μόνη διαφορά ότι δεν συνειδητοποιεί κάτι από αυτά, απλώς αισθάνεται κάπως ενοχλημένη. Η βράδια τελειώνει και το ζευγάρι επιστρέφει σπίτι του.
Την επόμενη ημέρα η Μαρία κι ενώ συγυρίζει το σπίτι σπάει κατά λάθος το αγαπημένο ρολόι χειρός του Κωνσταντίνου, δώρο από τον πατέρα του, τον οποίο έχασε πριν από 2 χρόνια. Όταν το λέει στον σύντροφό της εκείνος γίνεται έξαλλος και την κατηγορεί για απροσεξία και αδιαφορία για τον ίδιο, ενώ εκείνη απολογείται γεμάτη ενοχές, ζητώντας συνεχώς συγγνώμη και κατηγορώντας τον ότι είναι πολύ επιθετικός και άδικος μαζί της, αφού δεν το έκανε επίτηδες!
Πράγματι, ποιος μπορεί να κατηγορήσει κάποιον, που έκανε μια ζημιά κατά λάθος; Κανείς! Αυτός άλλωστε είναι και ο σκοπός της παθητικής επιθετικότητας, η οποία έχει κάποια ειδικά οφέλη. Πρώτον, εκφράζεται ο θυμός της Μαρίας για το ενδιαφέρον που έδειξε ο σύντροφός της το προηγούμενο βράδυ σε μια άλλη γυναίκα όχι, όμως, στον ίδιο αλλά στο ρολόι του, και ούτε άμεσα αλλά έμμεσα.
Δεύτερον, διατηρείται η αυτοεκτίμησή της, αφού δεν επέτρεψε στον εαυτό της την συνειδητοποίηση των δυσάρεστων συναισθημάτων που ένιωσε, και επιπλέον κανείς, ούτε καν η ίδια, δεν μπορεί να αποδώσει πρόθεση στην πράξη της. Έτσι, ο σύντροφός της, όταν θα ηρεμήσει, πιθανά να της ζητήσει συγγνώμη για τον άσχημο τρόπο που της μίλησε, εξαιτίας των ενοχών, που η στάση της του προκάλεσε. Η Μαρία αναλαμβάνει ένα ρόλο θύματος ωθώντας τον Κωνσταντίνο στο ρόλο του θύτη. Είναι, όμως έτσι;
Διαβάστε σχετικά: Μετατρέποντας το θυμό σε συμπόνια
Η συγκαλυμμένη επιθετικότητα είναι από τις πιο δύσκολες περιπτώσεις. Στην πραγματικότητα τα άτομα αυτά έχουν εγκαταλείψει τον ίδιο τους τον εαυτό και δεν τολμούν να σχετιστούν ανοιχτά με τους άλλους, παίρνοντας στα σοβαρά τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους. Έτσι, συνήθως βρίσκουν συντρόφους, οι οποίοι αναλαμβάνουν να τους βγάλουν από την ανημπόρια και την αδυναμία τους, που τους ελέγχουν, τους καθοδηγούν, γίνονται επιθετικοί, τους αναλαμβάνουν σαν άλλες γονεϊκές φιγούρες.
Ο ρόλος, όμως, αυτός αν και βαρύς παρουσιάζει κάποια πλεονεκτήματα. Το να είσαι παντρεμένος με έναν παθητικά επιθετικό άνθρωπο αυξάνει την αυτοπεποίθησή σου, καθώς είσαι απαραίτητος σε κάποιον που σε χρειάζεται ανελλιπώς!
Μέσα από τέτοιου είδους σχέσεις μπορεί κανείς να προσδίδει ένα νόημα και μια αξία στην ύπαρξή του, με την σκέψη Τι θα έκανε αυτός ο άνθρωπος αν δεν με είχε; Αναλαμβάνει το κόστος της έκφρασης της επιθετικότητας και των δύο, παίζοντας το ρόλο του θύτη, αλλά αποκομίζει ένα νόημα στην ζωή του. Είναι, όμως, μόνο έτσι; Ή μήπως η αληθινή έκφραση είναι Τι αξία θα είχε η ζωή μου αν δεν είχα κάποιον σαν αυτόν να με χρειάζεται;.
Στην πραγματικότητα και οι δύο φοβούνται να ζήσουν με ελευθεριά σε ισότιμες σχέσεις. Ο ένας φοβάται μην εγκαταλειφθεί και εγκλωβίζει, μέσω της παθητικότητάς του τον άλλον, παίρνοντας τη θέση του παιδιού, και ο δεύτερος φοβάται να υπάρξει ισότιμα σε μια σχέση, γι’αυτό προτιμά το ρόλο του γονέα. Και οι δύο είναι εξαρτημένοι και οι δύο είναι ταυτόχρονα θύματα και θύτες.
Βιβλιογραφία:
- Verena Kast, (2008). «Θύματα & Θύτες. Πότε, Γιατί και Πώς Αλλάζουν οι Ρόλοι.», Εκδόσεις Θυμάρι.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
