Το ένστικτο της συμπόνιας είναι τόσο βαθιά εγγεγραμμένο στο νευρικό μας σύστημα, που μοιάζει να έχει τις ρίζες του στις απαρχές της εξελικτικής μας ιστορίας.
Για παράδειγμα, αν κάποιος σάς τσιμπήσει ή κάψει ένα σημείο του δέρματός σας, αυτό ενεργοποιεί τον πρόσθιο φλοιό του προσαγωγίου (ACC) σας, του μέρους του εγκεφάλου σας που αναπτύχθηκε πιο πρόσφατα από όλα τα υπόλοιπα και το οποίο είναι μοναδικό στον άνθρωπο και ευθύνεται για την ικανότητά σας να εκτελείτε εργασίες υψηλού επιπέδου, όπως το να πληρώνετε τους φόρους σας και να διοργανώνετε ένα πάρτι.
Ωστόσο, ο ACC ενεργοποιείται με τον ίδιο τρόπο όταν βλέπετε να τσιμπούν ή να καίνε κάποιον άλλο. Ο Κέλτνερ βρήκε το ένστικτο της συμπόνιας στα πιο ενστικτώδη και εξελικτικά πρώιμα μέρη του νευρικού μας συστήματος: σε μια περιοχή των θηλαστικών που ονομάζεται «περιυδραγωγός φαιά ουσία», η οποία βρίσκεται στο κέντρο του εγκεφάλου και ωθεί τις μητέρες να φροντίζουν τα μικρά τους, αλλά και σε ένα ακόμα παλαιότερο, βαθύτερο και σημαντικότερο μέρος του νευρικού συστήματος, το οποίο είναι γνωστό ως «πνευμονογαστρικό νεύρο», βρίσκεται στον θώρακά μας και είναι η μεγαλύτερη και μία από τις σημαντικότερες νευρικές ομάδες του οργανισμού μας.
Είναι από παλιά γνωστό ότι το πνευμονογαστρικό νεύρο συνδέεται με την πέψη, το σεξ και την αναπνοή: τους μηχανισμούς που συνδέονται με τη ζωή. Αλλά σε 12 επαναλαμβανόμενες μελέτες ο Κέλτνερ βρήκε και μία ακόμα λειτουργία του: Όταν βλέπουμε κάποιον να υποφέρει, το πνευμονογαστρικό μας νεύρο μάς κάνει να νοιαζόμαστε. Αν δείτε μια φωτογραφία στην οποία ένας άντρας μορφάζει από τον πόνο ή ένα παιδί να κλαίει για τη γιαγιά του που πεθαίνει, το πνευμονογαστρικό σας νεύρο θα ενεργοποιηθεί.
Ο Κέλτνερ διαπίστωσε επίσης ότι οι άνθρωποι που έχουν ιδιαιτέρως ισχυρά πνευμονογαστρικά νεύρα, τους οποίους αποκαλεί «πνευμονογαστρικούς αστέρες», είναι πιθανότερο να λειτουργούν πιο συνεργατικά και να δημιουργούν δυνατές φιλίες. Είναι πιθανότερο (όπως ο Ρολφ) να παρεμβαίνουν όταν βλέπουν ανθρώπους να εκφοβίζουν κάποιον ή να αφιερώνουν χρόνο από το διάλειμμά τους για να βοηθήσουν έναν συμμαθητή τους που χρειάζεται βοήθεια στις ασκήσεις των μαθηματικών.
Διαβάστε σχετικά: Αυτοσυμπόνια: Μία στάση ζεστασιάς και αποδοχής απέναντι στον εαυτό
Η έρευνα του Κέλτνερ δεν είναι η μόνη που καταδεικνύει αυτή τη σύνδεση μεταξύ της θλίψης και της ενότητας. Ο ψυχολόγος Τζόσουα Γκριν, ο οποίος εργάζεται στο Χάρβαρντ, και ο νευροεπιστήμονας και ψυχολόγος στο Πρίνστον, Τζόναθαν Κοέν, για παράδειγμα, έχουν βρει ότι σε ανθρώπους στους οποίους ζητήθηκε να είναι μάρτυρες της οδύνης τυχαίων θυμάτων βίας, ενεργοποιείται η ίδια περιοχή του εγκεφάλου που είχε ενεργοποιηθεί σε ξετρελαμένες από αγάπη μητέρες στις οποίες οι επιστήμονες είχαν δείξει φωτογραφίες των παιδιών τους.
Οι νευροεπιστήμονες στο Πανεπιστήμιο Έμορι, Τζέιμς Ρίλινγκ και Γκρέγκορι Μπερνς, βρήκαν ότι, όταν βοηθούμε κάποιον που το έχει ανάγκη, διεγείρεται η ίδια περιοχή του εγκεφάλου μας που ενεργοποιείται και όταν κερδίζουμε ένα έπαθλο ή τρώμε ένα νόστιμο φαγητό. Γνωρίζουμε επίσης ότι οι καταθλιπτικοί (και όσοι έπασχαν στο παρελθόν από κατάθλιψη) είναι πιο πιθανό να βλέπουν τον κόσμο μέσα από τα μάτια των άλλων και να αισθάνονται συμπόνια. Αντίθετα, οι άνθρωποι που έχουν έντονο το αίσθημα της συμπόνιας έχουν περισσότερες πιθανότητες από τους άλλους να απολαμβάνουν τη μελαγχολική μουσική.
Η κατάθλιψη βαθαίνει το εγγενές αίσθημα της συμπόνιας παρατηρεί ο καθηγητής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Ταφτς, Νασίρ Γκαέμι, και δημιουργεί ανθρώπους για τους οποίους ο αναπόφευκτος ιστός της αλληλεξάρτησης… αποτελεί προσωπική πραγματικότητα και όχι μια φανταστική επιθυμία.
Τα ευρήματα αυτά έχουν τεράστια σημασία. Μας δείχνουν ότι η παρόρμησή μας να ανταποκρινόμαστε στη θλίψη των άλλων εδράζεται στο ίδιο σημείο όπου εδράζεται και η ανάγκη μας να αναπνέουμε, να χωνεύουμε την τροφή μας, να αναπαραγόμαστε και να προστατεύουμε τα παιδιά μας, στο ίδιο σημείο όπου εδράζεται και η επιθυμία μας να απολαμβάνουμε ανταμοιβές και να χαιρόμαστε τις απολαύσεις της ζωής.
Μας δείχνουν, όπως μου εξήγησε ο Κέλτνερ, ότι το νοιάξιμο βρίσκεται στην καρδιά της ανθρώπινης ύπαρξης. Η ουσία στη θλίψη είναι το νοιάξιμο. Και η μητέρα της θλίψης είναι η συμπόνια.
Αν θέλετε να βιώσετε στο πετσί σας τα ευρήματα του Κέλτνερ, παρακολουθήστε αυτό το εκπληκτικό τετράλεπτο βίντεο το οποίο έγινε απροσδόκητα viral: https://www.youtube.com/watch?v=cDDWvj_q-o8. Το βίντεο αυτό δημιουργήθηκε από την Cleveland Clinic στο πλαίσιο μιας εκστρατείας που είχε ως στόχο της να εμφυσήσει το αίσθημα της συμπόνιας στους φροντιστές της κλινικής.
Σε αυτό θα κάνετε μια σύντομη περιήγηση στους διαδρόμους του νοσοκομείου, με την κάμερα να σταματά στα πρόσωπα τυχαίων περαστικών, ανθρώπους που κανονικά θα προσπερνούσαμε χωρίς να τους σκεφτούμε δεύτερη φορά, με την εξαίρεση ότι αυτή τη φορά υπάρχουν υπότιτλοι που μας λένε τις δυστυχίες (και κάποιες χαρές) τους που εμείς δεν γνωρίζουμε: «Ο όγκος είναι κακοήθης», «Ο σύζυγός σας βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο της ασθένειας», «Επισκέπτομαι τον μπαμπά για τελευταία φορά», «Μόλις πήρα διαζύγιο» και «Μόλις έμαθα ότι θα γίνω πατέρας».
Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το βιβλίο Αγκάλιασε τη μελαγχολία σου της Susan Cain, το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Key Books.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
