Τι Κρύβουν Πραγματικά οι Φόβοι μας;

Μία επιφανειακή εξήγηση για τη φοβία του αίματος, μπορεί απλά να είναι ότι φοβάστε τη θέα του αίματος ή ίσως να φοβάστε τα φίδια, λόγω του σχήματος και του παρουσιαστικού τους.

Ίσως επίσης να φοβάστε να κάνετε μια δημόσια ομιλία, επειδή δεν σας αρέσει να μιλάτε μπροστά σε πολλά άτομα. Ίσως φοβάστε τα ύψη, επειδή σκέφτεστε ότι μπορεί να ζαλιστείτε και σκέφτεστε ότι υπάρχει περίπτωση να πέσετε, όταν βρεθείτε στην κορυφή ενός απότομου λόφου ή πάνω σε μια ψηλή σκάλα.

Μπορεί οι φόβοι σας να φαίνονται αρκετά απλοί και εξηγήσιμοι, όμως πολλές φορές κρύβουν βαθύτερα νοήματα. «Μερικές φορές οι φόβοι μας είναι βοηθητικοί για την αποκάλυψη της βαθύτερης αλήθειας», δηλώνει ο κλινικός ψυχολόγος Joe Dilley που ειδικεύεται στη θεραπεία του άγχους.

Για παράδειγμα, μία από τις θεραπευόμενες του Dilley πάσχει από φοβία της θέας του αίματος. Δουλεύουν συστηματικά μαζί, ώστε να ξεπεράσει το φόβο της και μάλιστα νιώθει έτοιμη να προγραμματίσει ραντεβού για να δώσει αίμα. Αυτό όμως που επίσης ανακάλυψε ο Dilley είναι ότι, κάποιες φοβίες της θεραπευόμενης πηγάζουν από τη σχέση με τη μητέρα της καθώς η θεραπευόμενη πιστεύει ότι η μητέρα της είναι αρκετά εξαρτώμενη από την ίδια και νιώθει εξουθενωμένη, σαν να της «στραγγίζει την ενέργεια» κάθε φορά που βρίσκεται μαζί της.

Επιπρόσθετα, δουλεύουν θεραπευτικά την αίσθηση της απώλειας της θεραπευόμενης που προκλήθηκε από τον πρόωρο θάνατο του πατέρα της το οποίο περιγράφεται από τον ψυχολόγο ως «απώλεια συγγένειας εξ’ αίματος».

Ένας άλλος θεραπευόμενος του Dilley, πάσχει από μία παραλλαγή της αγοραφοβίας ή αλλιώς του «φόβου για τους ανοιχτούς χώρους». Φοβάται να βγεί από το σπίτι του και απασχολείται με παράξενες και συχνά ανασφαλείς δραστηριότητες. Ο Dilley συνειδητοποίησε ότι ο φόβος του θεραπευόμενου να βγει από το σπίτι, προέρχεται από μια βαθύτερη αποστροφή του να επισκεφτεί οποιοδήποτε ανοιχτό χώρο.

«Ήθελε να ακολουθεί συνεχώς ένα πολυάσχολο πρόγραμμα, το οποίο όμως του προκαλούσε συναισθήματα πλήξης και υπερ-επίγνωσης της μοναξιάς του», προσθέτει ο Dilley. Γενικότερα, φοβόταν πώς αν έφευγε από το σπίτι του, κάτι θα πήγαινε στραβά. Φοβόταν να διανυκτερεύσει σε ένα φιλικό σπίτι, γιατί ένιωθε ότι αυτές οι διανυκτερεύσεις θα του δημιουργούσαν μεγάλη αβεβαιότητα και, για άλλη μια φορά, την πιθανότητα ότι κάτι θα πάει στραβά.

Σύμφωνα με τον Dilley, ο νεαρός θεραπευόμενος του μπορεί υποσυνείδητανα σκεφτόταν: «Να διανυκτερεύσω όλη τη νύχτα σε ένα περιβάλλον που δε γνωρίζω, χωρίς τους γονείς μου και μέσα στο σκοτάδι; Όχι, ευχαριστώ. Προτιμώ να μείνω στο σπίτι μου. Για να το αποφύγω, πρέπει να βεβαιωθώ ότι έχω κάτι να κάνω. Για αυτό, θα βρω κάτι να κάνω, ακόμα κι αν είναι κάτι επικίνδυνο ή ακατάλληλο».

Οι φόβοι σας, μπορεί να αποκαλύψουν κάποιες βαθύτερες αλήθειες που σας απασχολούν. Για παράδειγμα, ο φόβος για τα ύψη θα μπορούσε επίσης να συνδέεται με το φόβο της επαγγελματικής επιτυχίας και της ανόδου. Κάποιοι φοβούνται μία ενδεχόμενη κατακόρυφη πτώση από το ύψος που έχουν καταφέρει να ανέβουν. Όπως δηλώνει ο Dilley «Όσο πιο ψηλά φτάνουμε, τόσο περισσότερα έχουμε να χάσουμε».

Προσθέτει επίσης: «Πίσω από το φόβο της δημόσιας ομιλίας, μπορεί να κρύβεται ο φόβος της επίπληξης ή της απόρριψης. Μερικοί άνθρωποι όμως, ενδέχεται να φοβούνται να μιλήσουν δημόσια και για τον αντίθετο λόγο: διότι είναι μία πολύ οικεία διαδικασία και μιλώντας στο κοινό, φοβούνται ότι θα έρθουν πολύ κοντά με άλλους ανθρώπους».

Όπως ισχυρίζεται ο Dilley, ο εντοπισμός των βαθύτερων φόβων σας, σας βοηθάει να τους διαχειριστείτε καλύτερα και να κατανοήσετε καλύτερα την ύπαρξή τους. «Οι φόβοι σας ενδέχεται να γίνουν μέρος του ταξιδιού μας, ένα στοιχείο μιας ευρύτερης αφήγησης αντί να αποτελούν τυχαία και δεσποτικά εμπόδια που σας καταπιέζουν».

«Ο εντοπισμός των φόβων σας, βοηθά επίσης στην αποφυγή της αρνητικής αυτοκριτικής», αναλύει ο Dilley. Η ερώτηση «Τι πρόβλημα έχω και δεν μπορώ να ξεπεράσω το φόβο μου για τα φίδια;» μετατρέπεται σε «Φυσικά και θέλω να ‘αποφύγω το φίδι κυριολεκτικά είτε μεταφορικά. Δεν θέλω ούτε να συναντήσω ένα αρπακτικό ζώο στην εξοχή αλλά ούτε θέλω να αιφνιδιαστώ από επικίνδυνες και ασταθείς σχέσεις».

Όταν δουλεύετε θεραπευτικά με τους φόβους σας, μπορείτε να αναγνωρίσετε τόσο τον προφανή φόβο, όσο και το βαθύτερο νόημα που μπορεί να κρύβεται πίσω από αυτόν. Για παράδειγμα, όταν δουλεύετε θεραπευτικά το φόβο σας για τα ύψη, είναι βοηθητικό να κάνετε τις συνεδριάσεις στον τελευταίο όροφο ενός ψηλού κτηρίου. Σας βοηθά όμως επίσης, όπως λέει ο Dilley «να κυνηγήσετε ακόμα και τα πιο τρελά σας όνειρα, χωρίς το φόβο της παραμονής στην κορυφή του, όταν έχετε ήδη φτάσει εκεί».

«Η εξερεύνηση των φόβων σας είναι προτιμότερο να γίνεται με τη βοήθεια ενός ψυχολόγου», προσθέτει ο Dilley. Τα αίτια που κρύβονται πίσω από τους φόβους μας, σπάνια είναι άμεσα προσβάσιμα σε εμάς.«Η βαθιά θεραπευτική διεργασία δεν είναι μια ατομική διαδικασία, αλλά μία σχέση εμπιστοσύνης. Στον πυρήνα της, η επιδίωξη της ψυχικής υγείας, στοχεύει να μετατρέψουμε το ασυνείδητο σε συνειδητό και όπως ένας χορός τανγκό χρειάζεται δύο χορευτές, το ίδιο ισχύει και για την ψυχοθεραπεία».

Πώς βοηθά η ψυχοθεραπεία;

Ο Dilley βοηθάει τον θεραπευόμενό του, το νεαρό άνδρα που αναφέραμε προηγουμένως, να ανεχθεί το άγχος του, όταν βρίσκεται σε ανοιχτούς χώρους. Επίσης, δουλεύουν πάνω στη δημιουργία επικοινωνιακών και διαπροσωπικών δεξιότητων και τη συμμετοχή του θεραπευόμενου σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες, που είναι κατάλληλες στο σπίτι.

Αν κάποιος φοβάται τη δημόσια ομιλία λόγω της αμηχανίας ή της απόρριψης που μπορεί να αισθανθεί, ο Dilley δουλεύει μαζί του την αυτοεκτίμησή του, ώστε να μην τη βασίζει τόσο πολύ στην αξία που της δίνουν οι άλλοι άνθρωποι. Μπορεί να αναγνωρίζει μεν, ότι είναι σημαντική η γνώμη των άλλων για εκείνον, αλλά δεν έχει πλέον τόσο μεγάλη σημασία. Ο Dilley έδωσε το ακόλουθο παράδειγμα μονολόγου που μπορεί να χρησιμοποιεί ένας θεραπευόμενος σε τέτοιες περιπτώσεις:

«Ελπίζω να πάω τέλεια σε αυτή την ομιλία και ο κόσμος να την επικροτήσει. Θα ήταν πραγματικά καλό για μένα να πάρω καλή ανατροφοδότηση για την παρουσία μου. Με ενδιαφέρει το τι σκέφτονται οι άλλοι άνθρωποι για μένα και το πώς θα παρουσιάσω τον εαυτό μου, αλλά δεν θα κριθεί από αυτό η συνολική αξία μου ως άνθρωπος και δεν θα είναι ούτε η πρώτη, ούτε η τελευταία ομιλία που θα δώσω στη ζωή μου. Έτσι, ακόμα και αν κάτι πάει στραβά, που δεν το πιστεύω βέβαια, εγώ θα είμαι μία χαρά. Στην πραγματικότητα, ακόμα και αν συμβεί αυτό, θα αξιοποιήσω οποιαδήποτε αρνητική ανατροφοδότηση με εποικοδομητικό τρόπο για την επόμενη φορά και θα αποδεχτώ οποιαδήποτε τιμή, μου προσφέρει το παρευρισκόμενο κοινό».

Αν κάποιος φοβάται τα φίδια κυριολεκτικά αλλά και μεταφορικά, ο Dilley βοηθά το θεραπευόμενο να συνειδητοποιήσει πώς ακόμα σε αυτή την περίπτωση, μπορεί να απολαμβάνει στο έπακρο τη ζωή του. Δουλεύουν μαζί, ώστε να μπορέσει ο θεραπευόμενος να συμμετέχει σε δραστηριότητες στη φύση, αλλά και να απολαύσει τις σχέσεις του, χωρίς την υπερβολική ανησυχία, που δεν θα του επέτρεπε να προχωρήσει στη σχέση του ή που θα του δημιουργούσε νευρικότητα ώστε να μην ζει την περιπέτεια στη φύση.

Οι φόβοι μας δεν είναι τυχαίοι ή χωρίς νόημα, αν και βέβαια έτσι τους αντιλαμβανόμαστε όταν νιώθουμε απογοήτευση. Αντί αυτού, μπορεί να μας αποκαλύψουν σημαντικές αλήθειες. Και όταν δουλεύουμε θεραπευτικά τους φόβους και τις αλήθειες που κρύβουν μέσα τους, αισθανόμαστε καλύτερα και μπορούμε να απολαμβάνουμε μία πιο υγιή και ικανοποιητική ζωή.