Το να βιώσουμε τα συναισθήματά μας και να τα αποδεχτούμε πλήρως ίσως δεν είναι ο πιο γρήγορος τρόπος να νιώσουμε καλύτερα μέσα στη στιγμή, αλλά μακροπρόθεσμα ίσως μας οδηγήσει σε μια ζωή που είναι πιο κοντά σε αυτό που θέλουμε πραγματικά.
Ακούγοντας τους θεραπευόμενους σήμερα, σκέφτηκα πόσο δύσκολο είναι για πολλούς από μας να αναγνωρίσουμε, να αποδεχτούμε και να βιώσουμε τα συναισθήματά μας. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι σχετίζεται με τα μηνύματα που λαμβάνουμε συνεχώς από τη σημερινή κοινωνία («σκέψου θετικά»). Ίσως θα μπορούσε και με τον τρόπο που καθησυχάζουμε ο ένας τον άλλον λέγοντας «μην ανησυχείς» πριν ακόμα ρωτήσουμε τον άλλον γιατί ανησυχεί. Σαν να μην είναι αποδεκτό να στεναχωρηθεί ή να ανησυχήσει κανείς, λες και είναι σημάδι αδυναμίας.
Καμιά φορά μας είναι τόσο δυσβάσταχτο να βιώσουμε το αρνητικό συναίσθημα που κάνουμε τα πάντα για να πείσουμε τον εαυτό μας ότι νιώθουμε ακριβώς το αντίθετο.
Ένα παράδειγμα ακραίας άμυνας ενάντια στα αρνητικά συναισθήματα αποτελεί συχνά και η διπολική διαταραχή. Δουλεύοντας κανείς με άτομα με διπολική διαταραχή παρατηρεί ότι πολλές φορές αναπτύσσουν ένα μανιακό επεισόδιο ως μια ακραία άμυνα ενάντια σε συναισθήματα κατάθλιψης, αποτυχίας και χαμηλής αυτοεκτίμησης, όπως είχε αναφέρει και ο Abraham (1911/1953) στην υπόθεσή του σχετικά με τη μανιακή άμυνα.
Αυτό σημαίνει ότι τα άτομα αυτά συχνά επιδίδονται σε υπερβολική οργάνωση νέων δραστηριοτήτων, θέτουν μεγαλεπήβολους στόχους, ξοδεύουν χρήματα, παίρνουν νέες αποφάσεις, και συμπεριφέρονται με υπερβολική αυτοπεποίθηση στο πλαίσιο των σχέσεων τους κατά τη διάρκεια ενός μανιακού επεισοδίου. Οι συμπεριφορές αυτές έχουν ως στόχο την πλήρη κάλυψη των αρνητικών συναισθημάτων, ώστε οποιαδήποτε αρνητική εικόνα του εαυτού να θαφτεί κάτω από μια φαινομενικά «τέλεια» επιφάνεια, σε σημείο που και το ίδιο το άτομο να μην αναγνωρίζει πια ότι βίωσε κάποιο αρνητικό συναίσθημα.
Διαβάστε σχετικά: Πως διαχειριζόμαστε το άγχος και τα υπόλοιπα αρνητικά συναισθήματα;
Επίσης, σύμφωνα με το γνωστικό μοντέλο του Mansell et al. (2007), τα άτομα με διπολική διαταραχή συχνά έχουν πεποιθήσεις όπως «όταν νιώθω λυπημένος, σίγουρα θα πάθω κατάθλιψη», ή «οι άλλοι με αγαπούν μόνο όταν είμαι χαρούμενος και η ψυχή της παρέας». Οι πεποιθήσεις αυτές τους οδηγούν στην ανάγκη να ελέγξουν την αρνητική διάθεση όσο πιο γρήγορα γίνεται, αφού βιώνεται ως απειλητική για τον εαυτό. Τις περισσότερες φορές ωστόσο, η συμπεριφορά αυτή έχει το αντίθετο αποτέλεσμα και τους εγκλωβίζει σε ένα φαύλο κύκλο μανιοκατάθλιψης.
Ο λόγος που αναφέρομαι στα άτομα με διπολική διαταραχή δεν είναι για να δείξω πόσο διαφορετικά συμπεριφέρονται και σκέφτονται από μας, αλλά για να συνειδητοποιήσουμε πόσο όμοια πράττουμε και σκεφτόμαστε και μεις ακόμα και αν δεν έχουμε διαγνωστεί με αυτή τη διαταραχή. Για παράδειγμα, πολλές φορές ακούω τους θεραπευόμενους να παίρνουν πολλές νέες αποφάσεις, να πηγαίνουν ταξίδια και να γράφονται στο γυμναστήριο μετά από ένα χωρισμό, ή να λένε ότι χαίρονται που τσακώθηκαν με το φίλο τους και δεν μιλάνε πια γιατί πάντα τους εκνεύριζε (κι ας ήταν ένα πολύ σημαντικό άτομο για αυτούς). Και πολλές φορές η ακραία αυτή άμυνα του οργανισμού λειτουργεί, αφού δεν έχει άλλο στόχο παρά την επιβίωσή μας.
Ίσως πρέπει να διερωτηθούμε και ποιος είναι ο ρόλος την Γνωσιακής-Συμπεριφορικής Ψυχοθεραπείας σε όλο αυτό, αφού είναι μια πολύ πρακτική μορφή θεραπείας που έχει στόχο να μας δώσει εργαλεία να λύσουμε τα προβλήματά μας στο εδώ και τώρα. Η θεραπεία αυτή συχνά μας διδάσκει όταν ανησυχούμε για κάτι να αναρωτηθούμε «μπορώ να κάνω κάτι γι’αυτό;» και αν η απάντηση είναι όχι, τότε δεν μπορεί να ακούσουμε το θεραπευτή να μας λέει ότι δεν πρέπει να ανησυχούμε πια. Σαν να μην είναι επιτρεπτό να νιώσει κανείς αγχωμένος αν δεν μπορεί να επιλύσει με πρακτικό τρόπο το άγχος του. Μοιάζει να μην υπάρχει χώρος να θρηνήσει κανείς κάτι που έχασε, ή να βιώσει ένα συναίσθημα, και να αναρωτηθεί τι θα μπορούσε να δείχνει αυτό χωρίς να βιαστεί να το διώξει.
Είναι καιρός να αναγνωρίσουμε ότι τα συναισθήματα έχουν νόημα, έχουν στόχο την επιβίωσή μας και συχνά είναι μια χρήσιμη πυξίδα που δείχνει προς τα θέλω μας. Αγνοώντας τα, αγνοούμε μια χρήσιμη πληροφορία για το τι πρέπει ίσως να αλλάξουμε στη ζωή μας.
Επομένως, το να βιώσουμε τα συναισθήματά μας και να τα αποδεχτούμε πλήρως ίσως δεν είναι ο πιο γρήγορος τρόπος να νιώσουμε καλύτερα μέσα στη στιγμή, αλλά μακροπρόθεσμα ίσως μας οδηγήσει σε μια ζωή που είναι πιο κοντά σε αυτό που θέλουμε πραγματικά. Και ίσως ο στόχος της ψυχοθεραπείας σε ένα κόσμο που κατακλύζεται από γρήγορες συμβουλές και “how to” tips, είναι να βοηθήσει το άτομο να κάνει μια παύση, να αναγνωρίσει τι αισθάνεται και γιατί, και τελικά να έρθει πιο κοντά στον εαυτό του.
Πηγές:
- Abraham, K. (1911/1953). Notes on the psycho-analytical investigation and treatment of manic-depressive insanity and allied conditions. In K. Abraham (Ed.), Selected papers on psychoanalysis. New York7 Basic Books.
- Mansell, W., Morrison, A. P., Reid, G., Lowens, I., & Tai, S. (2007). The interpretation of, and responses to, changes in internal states: an integrative cognitive model of mood swings and bipolar disorders. Behavioural and Cognitive psychotherapy, 35(5), 515-539.
