Παρόλο που γνωρίζουμε ότι ορισμένες πράξεις μας δεν θα έπρεπε να μας κάνουν να αισθανόμαστε ένοχοι, μερικές φορές αυτό το συναίσθημα μας κυριεύει. Τι κρύβεται πίσω από την ένοχη απόλαυση;
Ντρέπεσαι να παραδεχτείς ότι έχεις κολλήσει με εκείνη την εφηβική σειρά με τη γελοία πλοκή και την ανούσια υποκριτική;
Σας αρέσει να φτιάχνετε σάντουιτς με τσένταρ και ζαμπόν, αλλά τα τρώτε μόνο όταν είστε μόνοι στο σπίτι για να μην σας κριτικάρει κανείς;
Λέτε στον κόσμο ότι σας αρέσει να διαβάζετε, αλλά παραλείπετε το γεγονός ότι τα βιβλία που σας αρέσουν περισσότερο είναι μεσαιωνικά ρομαντικά μυθιστορήματα;
Συγχαρητήρια, βρίσκεστε στον μέσο όρο των ανθρώπων. Μπορείτε να βγείτε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και να ισχυριστείτε ότι αυτές είναι οι ένοχες απολαύσεις σας.
Τον τελευταίο καιρό, ο όρος “ένοχη απόλαυση” έχει γίνει δημοφιλής στο Διαδίκτυο. Αναφέρεται σε εκείνες τις στιγμές, ενέργειες ή δραστηριότητες που πραγματικά απολαμβάνετε, αλλά, ταυτόχρονα, σας κάνουν να αισθάνεστε ένοχοι που νιώθετε ευχαρίστηση όταν τις καταναλώνετε.
Συνήθως, όταν μιλάμε για ένοχη απόλαυση αναφερόμαστε σε προϊόντα ψυχαγωγίας ή για φαγητό και ποτό. Ωστόσο, ο όρος μπορεί να επεκταθεί πολύ περισσότερο. Στην πραγματικότητα, τόσο η ευχαρίστηση όσο και οι ενοχές μπορούν να προέρχονται από κάθε είδους κατευθύνσεις.
Αλλά είναι δυνατόν κάτι που σας δίνει ευχαρίστηση να σας οδηγεί επίσης στο αίσθημα της ενοχής; Γιατί αισθάνεστε ότι πρέπει να κρύβετε κάποιες από τις προτιμήσεις σας και να τις κρατάτε ιδιωτικές; Θα πληγωθούν πραγματικά οι άλλοι επειδή εσείς απολαμβάνετε κάτι που εκείνοι δεν απολαμβάνουν; Σας κάνουν κακό άνθρωπο; Λογικά, η απάντηση είναι απλή. Αν οι προτιμήσεις σας δεν βλάπτουν άλλους ανθρώπους, δεν πρέπει να αισθάνεστε ένοχοι γι’ αυτά. Συναισθηματικά, όμως, είναι αρκετά διαφορετικό.
Στερεότυπα, προκαταλήψεις και προσδοκίες: οι λόγοι της ένοχης απόλαυσης
Τα στερεότυπα αυτά καθαυτά δεν είναι απαραίτητα κακά. Σας βοηθούν να απλοποιήσετε και να ταξινομήσετε την κοινωνία και να είστε προετοιμασμένοι για το τι μπορεί να βρείτε μπροστά σας. Τα στερεότυπα είναι μερικές φορές σωστά και μερικές φορές λάθος, αλλά στην πραγματικότητα είναι απλώς ένα άλλο γνωστικό σύστημα ταξινόμησης. Σε γενικές γραμμές, σας βοηθούν να απλοποιήσετε λίγο τη ζωή σας.
Όλοι φτιάχνουμε στερεότυπα και, με τη σειρά μας, όλοι μας έχουμε στερεότυπα. Το πρόβλημα δημιουργείται όταν τα θεωρούμε ως μια στάσιμη και αμετακίνητη ταξινόμηση. Σε αυτό το σημείο, τα στερεότυπα αρχίζουν να δίνουν τη θέση τους στην προκατάληψη, και μαζί με αυτήν έρχονται αρνητικοί συνειρμοί και προσδοκίες.
Προσδοκίες
Όταν κάποιος σας ταξινομεί με έναν συγκεκριμένο τρόπο, αναμένεται να ενεργήσετε ανάλογα με αυτή την ταξινόμηση. Για παράδειγμα, αν φοράτε μπλουζάκια Iron Maiden και AC/DC, το λογικό είναι ότι σας αρέσουν αυτά τα συγκροτήματα και οι άνθρωποι σας κατατάσσουν σε εκείνους που ακούν heavy metal μουσική. Θα περίμεναν ότι η λίστα αναπαραγωγής σας θα ήταν γεμάτη με καθαρό ροκ ή παρόμοια μουσικά είδη.
Θα περίμεναν επίσης ότι, ως ροκάς, θα συμπεριφερόσασταν με συγκεκριμένο τρόπο, θα είχατε συγκεκριμένα γούστα και τα ενδιαφέροντά σας θα στρέφονταν προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι δημιουργούν στερεότυπα, κατηγοριοποιούν και δημιουργούν συγκεκριμένες προσδοκίες για εσάς.
Ωστόσο, ας πούμε ότι μια μέρα συναντάτε τους φίλους σας, συνδέετε τη λίστα αναπαραγωγής σας με το ηχείο και, ξαφνικά, αρχίζει να παίζει Μότσαρτ. Είναι το είδος της μουσικής που, κατ’ αρχήν, δεν χωράει στην κατηγοριοποίηση που σας έχουν δώσει. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα μουσικό στυλ με στερεότυπο διαμετρικά αντίθετο από αυτό που υποτίθεται ότι είναι δικό σας.
Οι προσδοκίες που έχουν δημιουργήσει οι υπόλοιποι γύρω σας έχουν σπάσει. Οι φίλοι σας εκπλήσσονται. Μπορεί ακόμη και να κάνουν σχόλια στα οποία δεν έχετε όρεξη να απαντήσετε. Το αίσθημα της ενοχής αρχίζει να βγαίνει στην επιφάνεια μέσα σας επειδή δεν είστε αυτό που περίμεναν να είστε. Έτσι, πατάτε το επόμενο κουμπί, ελπίζοντας ότι το shuffle θα σας δώσει ένα τραγούδι που δεν θα σας κάνει να νιώθετε ότι σας κρίνουν επειδή σας αρέσει.
Όμως αγαπάτε και τον Μότσαρτ. Σας δίνει τεράστια ευχαρίστηση να ακούτε τη μουσική του. Ως εκ τούτου, την ίδια στιγμή, ξέρετε ότι δεν ταιριάζει με αυτό που οι άλλοι υποθέτουν για εσάς. Αυτή η παραβίαση των προσδοκιών σας κάνει να αισθάνεστε ένοχοι που ακούτε τη μουσική του. Ο Μότσαρτ γίνεται έτσι η ένοχη απόλαυσή σας.
Διαβάστε σχετικά: Αναζητώντας το βαθύτερο νόημα της ενοχής
Η ενοχή ως συναγερμός για την αποδοκιμασία
Σε κάποιο βαθμό, όλοι προσπαθούμε να ενταχθούμε κοινωνικά. Επομένως, αναζητάτε συγγένειες σε άλλους ανθρώπους είτε σε ορισμένες ομάδες είτε σε άλλες, σε μεγαλύτερη ή μικρότερη κλίμακα. Θέλετε επίσης να σας συμπαθήσουν. Για να το πετύχετε αυτό, προβάλλετε μια συγκεκριμένη εικόνα, συνειδητά ή ασυνείδητα, για τον εαυτό σας. Με τον τρόπο που ντύνεστε, που φέρεστε ή με τα γούστα σας, λέτε στον υπόλοιπο κόσμο ποιος σας ελκύει και σας ενδιαφέρει ή όχι.
Στην πραγματικότητα, δημιουργείται γύρω σας ένα καλούπι στο οποίο η κοινωνία πρέπει να σας χωρέσει και στο οποίο εσείς οι ίδιοι βάζετε τα πόδια σας και κάνετε το δικό σας χώρο. Εάν το καλούπι σας είναι ευέλικτο και προσαρμόσιμο, μπορείτε να το προσαρμόσετε χωρίς ιδιαίτερο πρόβλημα. Ωστόσο, όταν είναι συμπαγής με σκληρούς και αμετακίνητους τοίχους, η προσπάθεια να βγούμε από αυτήν μπορεί να δημιουργήσει συναισθήματα που δεν είναι ιδιαίτερα ευχάριστα, όπως οι ενοχές.
Αισθήματα ενοχής
Οι ενοχές μπορεί να έχουν τις ρίζες τους στο φόβο ότι δεν ταιριάζετε με την ομάδα στην οποία βρίσκεστε. Ή, λόγω του φόβου σας ότι θα υποστείτε προκατάληψη λόγω του τι σας αρέσει και του τι δε σας αρέσει.
Για παράδειγμα, ο φόβος ότι κάποιος σας θεωρεί απλοϊκό και μη έξυπνο επειδή σας αρέσει να παρακολουθείτε ριάλιτι. Εξάλλου, σε κανέναν μας δεν αρέσει να δέχεται την αποδοκιμασία εκείνων με τους οποίους προσπαθεί να ταιριάξει. Επομένως, όταν αισθάνεστε ότι κινδυνεύετε να το κάνετε, οι ενοχές εμφανίζονται ως εσωτερικός συναγερμός.
Ωστόσο, η ενοχή, παρά το γεγονός ότι είναι ένα συναίσθημα που θεωρείται αρνητικό, δεν είναι πάντα κακό. Στην πραγματικότητα, η ενοχή έχει προσαρμοστικό χαρακτήρα που σας βοηθά να ελέγχετε τον εαυτό σας και να μην ξεπερνάτε ορισμένα ηθικά και δεοντολογικά όρια.
Οπότε, όταν πρόκειται για πράγματα τόσο ασήμαντα και ακίνδυνα όσο το να σας αρέσει μια συγκεκριμένη σειρά, ένα συγκεκριμένο στυλ μουσικής ή φαγητό, οι ενοχές δεν πρέπει να σας περιορίζουν. Αν αυτό συμβαίνει, θα πρέπει να προσπαθήσετε να σχετικοποιήσετε και να συνειδητοποιήσετε ότι δεν είστε υπεύθυνοι για τις προσδοκίες που έχουν οι άλλοι από εσάς.
Σπάστε το καλούπι… ή όχι
Αν το να έχετε μια ένοχη απόλαυση δημιουργεί ενοχές σε παραλυτικό επίπεδο και αρχίζετε να σταματάτε να είστε αυτός που είστε από φόβο μήπως δεν ταιριάζετε, αξίζει να επανεξετάσετε σε ποιο βαθμό είναι πραγματικά απαραίτητο να ταιριάζετε με αυτούς τους ανθρώπους από τους οποίους κρύβετε τις απόψεις σας.
Ίσως δεν αξίζει να περιβάλλεστε από άτομα που δίνουν τόση σημασία σε τόσο ασήμαντα ζητήματα όπως το ποιες σειρές σας αρέσουν, ποια μουσική ακούτε όταν κάνετε ντους ή ποιο είναι το αγαπημένο σας φαγητό.
Ίσως θα πρέπει να αναθεωρήσετε το δικό σας καλούπι και να το επεκτείνετε και να του δώσετε το σχήμα που πραγματικά θέλετε. Τότε, θα έχετε περισσότερο χώρο για να κινείστε με μεγαλύτερη ελευθερία και ασφάλεια.
Ωστόσο, δεν είναι απαραίτητο να σπάσετε το καλούπι με ένα σφυρί. Στην πραγματικότητα, θα ήταν υποκριτικό να λέτε ότι δεν χρειάζεται να βάζετε ετικέτες στον εαυτό σας ή στους άλλους, όταν, με απλές κοινωνικές και ασυνείδητες πράξεις, ο καθένας βάζει ετικέτες στους γύρω του αλλά και στον εαυτό του.
Μπορείτε απλώς να αλλάξετε το στέρεο καλούπι σας με ένα άλλο πιο εύκαμπτο. Δεν είναι κακό να έχετε προσδοκίες, ούτε να έχουν οι άλλοι προσδοκίες από εσάς, αρκεί να γνωρίζετε ότι αυτές μπορεί να καταρρεύσουν κάποια στιγμή και ότι δεν θα συμβεί τίποτα κακό αν καταρρεύσουν.
Απόδοση: Σοφία Πολυχρονάκη, φοιτήτρια Ψυχολογίας
Επιμέλεια: PsycholgyNow.gr
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
