Έχετε ποτέ πιάσει τον εαυτό σας να σκέφτεται απόλυτα ή να μιλά με όρους όπως «ποτέ» ή «πάντα»; Μήπως έχετε τη τάση να αντιλαμβάνεστε τις καταστάσεις με ακραίο τρόπο, και αν αυτό ισχύει πιστεύετε ότι σας βοηθά ή σας παγιδεύει;
Ποτέ δεν με ακούει.
Πάντα ξεχνώ τα γενέθλια των φίλων μου.
Είσαι ο χειρότερος σύντροφος που είχα στη ζωή μου.
Η διχότομη σκέψη ή με απλά λόγια η σκέψη «άσπρο – μαύρο» δύναται να προκαλέσει ή και να επιτείνει ένα αίσθημα δυστυχίας. Ένα μόνο μικρό βήμα μπορεί να μας κάνει να πιστέψουμε είτε ότι όλα κυλούν όπως θέλουμε είτε ότι έχουν χαθεί. Ωστόσο, αυτός ο τρόπος σκέψης μοιάζει να είναι άκρως περιοριστικός και παράλογος, καθώς η ζωή δεν είναι δυνατόν να ταξινομηθεί σε μικρές κατηγορίες. Αυτό λοιπόν μας θέτει σε μία συνθήκη συνεχούς συνδιαλλαγής με την πραγματικότητα.
Παρόλο που η ικανότητα της κατηγοριοποίησης του εαυτού, των άλλων, των συνθηκών, των εθνικοτήτων, του φύλου κλπ., διευκολύνει τη ολιστικότερη εικόνα των πραγμάτων, η διχότομη σκέψη μοιάζει να κάνει το αντίθετο, καθώς φαίνεται ότι ο συγκεκριμένος τρόπος περιορίζει την αντίληψη μας, με αποτέλεσμα να ενεργούμε με περισσότερο άκαμπτους και αυτοκαταστροφικούς τρόπους.
Για παράδειγμα, αν βρεθούμε σε μια δύσκολη κατάσταση και πούμε στον εαυτό μας «Δεν μπορώ να ανταπεξέλθω σε αυτό» θα μας βοηθήσει να επινοήσουμε κάποια λύση ή όχι; Μήπως αυτή η αρνητική πεποίθηση θα οδηγήσει με τη σειρά της στην υιοθέτηση αρνητικών τεχνικών διαχείρισης όπως η απομόνωση και οι αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές;
Είναι αναμενόμενο ότι όταν φοβόμαστε ή είμαστε συναισθηματικά φορτισμένοι δυσκολευόμαστε να σκεφτούμε καθαρά. Ωστόσο, η προσπάθεια εξάσκησης για τη διαμόρφωσης ισορροπίας μέσω μιας διαλεκτικής σκέψης ενδεχομένως να είναι βοηθητική για τη μείωση και τη διαχείριση των ανησυχιών μας, καθώς μας επιτρέπει να αντιληφθούμε όλες τις πτυχές μιας κατάστασης και να διαχειριστούμε τον εαυτό μας αλλά και τους άλλους με πιο αποτελεσματικούς τρόπους.
Ο διαλεκτικός τρόπος σκέψης σημαίνει ότι:
- Μια κατάσταση δύναται να γίνει ερμηνευθεί με περισσότερους από έναν τρόπους.
- Ένα πρόβλημα δύναται να επιλυθεί με περισσότερους από έναν τρόπους.
- Δύο άτομα μπορούν να αντιληφθούν διαφορετικά την ίδια κατάσταση και να έχουν και τα δύο δίκιο.
- Οι ακραίες εκφράσεις «πάντα», «ποτέ» μπορούν να αντικατασταθούν από εκφράσεις όπως «συχνά», «κατά περιόδους», «σπάνια».
- Είμαστε σε θέση να αντέξουμε να μη γνωρίζουμε τα πάντα για μία κατάσταση.
- Μπορούμε να επιθυμούμε τα πράγματα να παραμείνουν ίδια αλλά να είμαστε σε θέση να αναγνωρίζουμε ότι η αλλαγή είναι αναπόφευκτη.
- Μπορούμε να κατανοούμε την επιθυμία κάποιου να μας ζητήσει κάτι αλλά και να του πούμε όχι αν αυτό δεν είναι εφικτό για εμάς.
- Μπορούμε να απολαμβάνουμε τη μοναξιά μας και να μας λείπει η παρέα άλλων ανθρώπων.
- Μπορούμε να διασκεδάζουμε σε ένα πάρτυ ενώ παράλληλα να σκεφτόμαστε πόσο μας αρέσει να καθόμαστε σπίτι και να διαβάζουμε ένα βιβλίο.
- Μπορούμε να αγαπάμε κάποιον και να θυμώνουμε μαζί του.
- Είναι προτιμότερο να χρησιμοποιούμε εκφράσεις όπως «Αισθάνομαι…» αντί «Είσαι…» (αγενής κλπ)
- Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τι σκέφτονται και πως αισθάνονται οι άλλοι, για αυτό το λόγο μπορούμε να κάνουμε διευκρινιστικές ερωτήσεις.
- Μπορούμε να είμαστε ευγενικοί ενώ παράλληλα να θέτουμε ξεκάθαρα και σταθερά όρια.
- Μπορούμε να αποδεχόμαστε τον εαυτό μας όπως είναι ενώ ταυτόχρονα να επιθυμούμε να αλλάξουμε κάποια στοιχεία σε αυτόν.
- Μπορούμε να έχουμε τη διάθεση να κάνουμε κάτι αλλά να μην είμαστε πρόθυμοι να το κάνουμε.
- Μπορούμε να αμφισβητούμε τις ικανότητές μας και να είμαστε πρόθυμοι να δώσουμε μια ευκαιρία σε αυτές.
- Μπορούμε να εκτιμήσουμε τις ομοιότητες και τις διαφορές που έχουμε με τους άλλους.
- Μπορούμε να αναγνωρίζουμε το συναίσθημα κάποιου, όπως ο θυμός, ενώ παράλληλα να του επισημαίνουμε ότι το να ξεσπάει σε μας, δεν είναι αποδεκτό.
- Μπορούμε να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να βιώνει ένα δυνατό συναίσθημα και ταυτόχρονα να ελέγχουμε τη συμπεριφορά μας.
- Μπορούμε να μοιραστούμε μερικές προσωπικές πληροφορίες με τους άλλους και να κρατήσουμε κάποιες για τον εαυτό μας.
- Μπορούμε να επενδύουμε χρόνο σε πράγματα που πρέπει να κάνουμε ενώ παράλληλα να αφιερώνουμε χρόνο να κάνουμε εκείνα που επιθυμούμε.
Η εξάσκηση της διαλεκτικής σκέψης δύναται να οδηγήσει σε ενδυνάμωση της:
- Ικανότητας πρόβλεψης πολλών πιθανών αποτελεσμάτων σε μια διλημματική συνθήκη.
- Εκτίμησης της άποψης των άλλων.
- Αποφυγής παρορμητικού λόγου και συμπεριφοράς.
- Λήψης λογικών αποφάσεων, καθώς έχουμε μπει σε διαδικασία αξιολόγησης των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων.
- Ικανότητας για υπομονή, περιέργεια, ανοχή και ταπεινότητα.
- Ικανότητας σύναψης αρμονικών δεσμών με τους άλλους και τον εαυτό μας.
Συμπερασματικά, η υιοθέτηση και πρακτική ενός πιο διαλεκτικού τρόπου σκέψης μοιάζει να προσφέρει μια πιο ισορροπημένη και «σοφή» θέαση των καταστάσεων, εντός των οποίων είμαστε σε θέση να διατηρούμε τη συναισθηματική μας ισορροπία, ανεξάρτητα από την έκβαση.
Ωστόσο, η πρακτική ενός τέτοιου τρόπου σκέψης φαίνεται να προϋποθέτει την παραγκώνιση της ανάγκης μας να έχουμε πάντα δίκιο και όλα να είναι υπό τον έλεγχό μας. Για πολλούς από εμάς αυτό είναι ίσως το πιο δύσκολο βήμα.
Παρόλα αυτά, βάσει του διαλεκτικού τρόπου σκέψης θα λέγαμε ότι μπορούμε να φοβόμαστε να αλλάξουμε αλλά είμαστε πρόθυμοι να δοκιμάσουμε.
Πηγή: blogs.psychcentral.com
Απόδοση: Άννα Αποστολίδου
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
