Η έννοια της ροής στην ψυχολογία είναι ένας όρος που εισήχθη από τον ουγγρικής καταγωγής ψυχολόγο Mihaly Csikszentmihalyi. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι άνθρωποι αισθάνονται ευτυχία όταν βρίσκονται σε κατάσταση ροής. Τι είναι όμως η ροή;
Η έννοια αναφέρεται στην ψυχονοητική κατάσταση ενός ατόμου, όταν αυτό επικεντρώνεται σε μία ενεργητική δραστηριότητα (π.χ. σπορ, τέχνη, επιστήμη κ.ά) και απορροφάται πλήρως από αυτήν βιώνοντας παράλληλα θετικά συναισθήματα.
Ο Csikszentmihalyi από την αρχή της ακαδημαϊκής του πορείας ενδιαφερόταν για θέματα όπως η ευτυχία, η ικανοποίηση από τη ζωή, η δημιουργικότητα και η πληρότητα. Πριν από κάποιες δεκαετίες εισήγαγε τη θεωρία της ροής, την οποία άρχισε να θεμελιώνει μελετώντας δημιουργικούς ανθρώπους. Στόχος του ήταν να κατανοήσει με ποιον τρόπο εκείνοι νοηματοδοτούσαν τη ζωή τους μέσα από την ενασχόληση με το αντικείμενό τους.
Σε βίντεό του στο TED-x, ο ερευνητής παραθέτει ένα απόσπασμα από συνέντευξη του με ένα μουσικό-συνθέτη. Στο απόσπασμα αυτό, ο καλλιτέχνης περιγράφει το βίωμά του, όταν βρίσκεται σε έμπνευση και καταφέρνει να δημιουργήσει μια επιτυχημένη σύνθεση:
Κι εσύ βλέπεις τον εαυτό σου να βυθίζεται σε μια εκστατική κατάσταση, σε σημείο που νιώθεις ότι σχεδόν δεν υπάρχεις. Το χέρι μοιάζει να μην ακολουθεί το σώμα και δεν έχω σχέση με τα όσα συμβαίνουν. Απλώς κάθομαι εκεί, παρατηρητής, σε μια κατάσταση δέους και θαυμασμού. Κι έτσι, απλά, όλα ξεχειλίζουν από μόνα τους.
Έτσι, όταν ο άνθρωπος βρίσκεται σε κατάσταση ροής συμμετέχει με όλη του την ύπαρξη σε μια δραστηριότητα αξιοποιώντας στο έπακρο τις ικανότητες και το δυναμικό του. Παράλληλα, χάνει προσωρινά την αίσθηση του εαυτού του και την επαφή του με το χωροχρόνο. Η ροή μοιάζει με εκστατική, υπερβατική εμπειρία, καθώς το άτομο αισθάνεται σαν να «βγαίνει» από τον εαυτό του.
Διαβάστε σχετικά: Πως να βρείτε το νόημα στην ζωή σας
Ποιες είναι όμως οι προϋποθέσεις για να μπορέσει κανείς να βιώσει αυτήν την κατάσταση της ροής;
Καταρχάς, η δραστηριότητα με την οποία ασχολείται κανείς πρέπει να έχει σαφείς στόχους και να δίνει άμεση ανατροφοδότηση. Ακόμη, είναι σημαντικό να μπορεί το άτομο να εστιάζει στο παρόν χωρίς να το απασχολούν άλλες έγνοιες. Επιπλέον, πρέπει να διαθέτει τις κατάλληλες δεξιότητες που απαιτεί η συγκεκριμένη δραστηριότητα.
Η βασικότερη όμως προϋπόθεση είναι το να υπάρχει μια ισορροπία μεταξύ των ικανοτήτων του ατόμου και της δυσκολίας του έργου. Το έργο δεν πρέπει να είναι τόσο εύκολο, ώστε το άτομο να βαριέται ή να είναι χαλαρό, ούτε τόσο δύσκολο, ώστε να αισθάνεται άγχος.
Ως προς την επίδρασή της, η ροή ενδυναμώνει τα εσωτερικά κίνητρα του ανθρώπου. Λόγω του ότι οι εμπειρίες ροής παράγουν έντονη ευφορία, προσφέρουν συναισθηματική ανταμοιβή κι ωθούν το άτομο σε συνεχή βελτίωση κι εξέλιξη στο αντικείμενο ενασχόλησής του.
Για να καταφέρει να διατηρήσει κανείς την ικανότητά του να βρίσκεται σε κατάσταση ροής, χρειάζεται να διευρύνει συνεχώς τις ικανότητές του και να αναζητά νέες προκλήσεις. Ακόμη, η ροή συνδέεται άμεσα με την ευτυχία και την ικανοποίηση από τη ζωή. Οι εμπειρίες ροής μας κινητοποιούν να πραγματώνουμε το δυναμικό μας ασχολούμενοι με κάποια σημαντική για μας δραστηριότητα.
Όπως λέει κι ο Csikszentmihályi, οι καλύτερες στιγμές στη ζωή μας δεν είναι οι παθητικές στιγμές χαλάρωσης και ξεκούρασης. Οι καλύτερες στιγμές συνήθως προκύπτουν όταν το σώμα ή το μυαλό μας εκτείνεται στα όριά του, σε μια εκούσια προσπάθεια να εκπληρώσει κάτι δύσκολο που να αξίζει. Είναι οι στιγμές που κάνουν τη ζωή μας να μοιάζει σημαντική και ουσιαστική προσδίδοντάς της νόημα και αξία.
Ενδεικτική βιβλιογραφία:
- Csíkszentmihályi, Mihály (1975). Beyond Boredom and Anxiety. San Francisco, CA: Jossey-Bass.
- Csikszentmihályi, M.(1988). Optimal experience: psychological studies of flow in consciousness. Cambridge, UK: Cambridge University Press,
- Csikszentmihályi, M. (1997). Finding flow. The psychology of engagement with everyday life. New York: Basic Books.
- Csikszentmihályi, M.. (2004, February). Flow, the secret to Happiness . Retrieved from: https://www.ted.com/talks/mihaly_csikszentmihalyi_on_flow
- Σεργιάννη, Χ., & Καρακασίδου, Ε.(2011). Ψυχολογική Ροή. Στο Α. Σταλίκας & Π. Μυτσκίδου (Επιμ.), Εισαγωγή στη Θετική Ψυχολογία (σελ 87-96). Αθήνα: Εκδόσεις Τόπος
