Τα ευρήματα της μεγάλης και διαχρονικής έρευνας, υποδηλώνουν ότι ορισμένοι άνθρωποι, έχουν ένα προφίλ προσωπικότητας που ενδέχεται να προδιαθέτει την εκδήλωση ψυχικών προβλημάτων και την επιδείνωση αυτών όταν προκύψουν.
Η προσωπικότητά σας περιγράφει τις συμπεριφοριστικές τάσεις, τα γνωστικά μοτίβα και τους τρόπους του «σχετίζεσθαι» με τον κόσμο σας. Για παράδειγμα, ορισμένοι από εμάς θεωρούν πολύ πιο δύσκολο να κρατήσουν τα αρνητικά συναισθήματα τους υπό έλεγχο, κάτι που θεωρείται ως το χαρακτηριστικό της προσωπικότητας του νευρωτισμού (ή της «συναισθηματικής αστάθειας») με βάση το μοντέλο των Μεγάλων Πέντε Παραγόντων για την προσωπικότητα. Φαίνεται λογικό ότι οι άνθρωποι με αυτού του τύπου τη διάθεση, είναι πιο επιρρεπείς σε ψυχικές διαταραχές, όπως το άγχος και η κατάθλιψη και μάλιστα πολλές μελέτες υποστηρίζουν ότι αυτή η σχέση είναι ισχυρή.
Από επιστημονική άποψη, ωστόσο, δεν είναι ξεκάθαρο ποιο έρχεται πρώτο: ίσως οι ψυχικές διαταραχές συμβάλλουν σε μια πιο νευρωτική προσωπικότητα ή ίσως η καθημερινότητα μέσα από τις αντιξοότητες, συμβάλλει στη δημιουργία μίας νευρωτικής προσωπικότητας και στην εμφάνιση προβλημάτων ψυχικής υγείας.
Μια σημαντική νέα μελέτη που δημοσιεύεται στο “European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience”, συμβάλλει στην αποσαφήνιση της εικόνας, καθώς είναι η πρώτη, απ΄ όσο γνωρίζουν οι ερευνητές, που εξετάζει ταυτόχρονα την προσωπικότητα των ανθρώπων, τα γεγονότα της ζωής τους και τα προβλήματα της ψυχικής υγείας, καθώς εκτυλίσσονται με την πάροδο του χρόνου. Αν και συνοδεύονται από σημαντικούς περιορισμούς, τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι κάποιοι άνθρωποι έχουν ένα προφίλ προσωπικότητας που προδιαθέτει την εκδήλωση προβλημάτων ψυχικής υγείας, την επιδείνωση αυτών όταν προκύψουν, ακόμη και την εξέλιξή τους σε χειρότερα γεγονότα στη ζωή τους.
Τα στοιχεία προέρχονται από μια ομάδα περίπου 600 συμμετεχόντων στην Ελβετία, οι οποίοι ερωτήθηκαν για πρώτη φορά το 1979, όταν ήταν σε ηλικία 19 έως 20 ετών σχετικά με την ψυχική τους υγεία, για τυχόν προβλήματα που αντιμετώπιζαν με ναρκωτικά ή με αλκοόλ και για το οικογενειακό ιστορικό τους. Οι ερευνητές με επικεφαλή στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, πήραν πάλι συνέντευξη από την ίδια ομάδα σχετικά με την ψυχική τους υγεία και τυχόν εμπειρίες που είχαν από χωρισμούς ή / και την απώλεια θέσεων εργασίας το 1981, το 1988, το 1993, το 1999 και τέλος το 2008 (τώρα σε ηλικία 50 ετών, 335 άτομα από το αρχικό δείγμα εξακολουθούν να συμμετέχουν).
Δείτε περισσότερα: Πως διαμορφώνεται η ανθρώπινη ταυτότητα;
Οι συμμετέχοντες ολοκλήρωσαν επίσης αξιολογήσεις της προσωπικότητάς τους το 1988 όταν ήταν σε ηλικία 29-30 ετών και πάλι το 1993 όταν ήταν σε ηλικία 34-35 ετών: συγκεκριμένα, αυτά τα ερωτηματολόγια αποκάλυψαν τα επίπεδα της επιθετικότητάς τους (συμπεριλαμβανομένης της έλλειψης αυτοέλεγχου), την εξωστρέφεια τους (πόσο χαρούμενοι ήταν και αν είχαν αυτοπεποίθηση) και τον νευρωτισμό (συμπεριλαμβανομένης της καθημερινής συναισθηματικής τους αστάθειας και της τάσης τους για ανησυχία).
Ακόμη και μετά τον έλεγχο του οικογενειακού τους υπόβαθρου και της εκπαίδευσής τους, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η προσωπικότητα –βγάζοντας τον μέσο όρο από τις δύο φορές που αξιολογήθηκε - σχετίστηκε ισχυρά με την πιθανότητα εμφάνισης προβλημάτων ψυχικής υγείας, μέσα από την μελέτη: για παράδειγμα, ο υψηλότερος νευρωτισμός συνδέθηκε με αυξημένες πιθανότητες κατάθλιψης και άγχους και προβλήματα με το αλκοόλ ή τα ναρκωτικά. Η υψηλότερη εξωστρέφεια, αντίθετα, συνδέθηκε με μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων ψυχικής υγείας.
Ποσοτικοποιώντας τη σύνδεση προσωπικότητας – ψυχικής υγείας, οι ερευνητές ανέφεραν ότι «τα άτομα με υψηλές μετρήσεις επιθετικότητας και νευρωτισμού και χαμηλή βαθμολογία στην εξωστρέφεια, διέτρεχαν περίπου έξι φορές περισσότερο αυξημένο κίνδυνο για την εσωτερίκευση της διαταραχής (ένας περιεκτικός όρος για διάφορες μορφές κατάθλιψης και άγχους) σε σύγκριση με τα άτομα που είχαν χαμηλή βαθμολογία επιθετικότητας και νευρωτισμού και υψηλή βαθμολογία στην εξωστρέφεια».
Τα αρνητικά γεγονότα της ζωής συσχετίστηκαν επίσης με τον κίνδυνο εμφάνισης ψυχικών προβλημάτων: για παράδειγμα, και ίσως αναπάντεχα, οι συμμετέχοντες που υπέστησαν απώλειες θέσεων εργασίας και χωρισμούς, ήταν πιο πιθανό να εκδηλώσουν μείζονα κατάθλιψη.
Όμως, η προσωπικότητα και τα γεγονότα της ζωής δεν ήταν ανεξάρτητοι παράγοντες. Η προσωπικότητα συσχετίστηκε, αν και ασθενώς, με την πιθανότητα εμπειρίας αρνητικών αποτελεσμάτων στη ζωή τους: οι συμμετέχοντες που είχαν υψηλότερες μετρήσεις στην επιθετικότητα, είχαν περισσότερες πιθανότητες να απολυθούν και να χωρίσουν κατά τη διάρκεια της μελέτης και οι συμμετέχοντες με την υψηλότερη βαθμολογία στον νευρωτισμό, ήταν πιο πιθανό να απολυθούν από τη δουλειά τους.
Επιπλέον, τα δυσμενή γεγονότα της ζωής συσχετίστηκαν περισσότερο με τα μελλοντικά προβλήματα ψυχικής υγείας για τους συμμετέχοντες που είχαν περισσότερο νευρωτικές προσωπικότητες. Και τέλος, όταν εμφανίστηκαν προβλήματα ψυχικής υγείας, αυτά έτειναν να είναι πιο σοβαρά για τους συμμετέχοντες που είχαν περισσότερο νευρωτικές προσωπικότητες (οι διαφορές στα χαρακτηριστικά του νευρωτισμού αντιπροσώπευαν περισσότερο από το ήμισυ της διακύμανσης της σοβαρότητας των προβλημάτων μεταξύ των συμμετεχόντων).
«Τα ευρήματά μας τονίζουν τον θεμελιώδη ρόλο της προσωπικότητας, κυρίως του νευρωτισμού, για την εμφάνιση, την επιμονή και τη σοβαρότητα της ψυχοπαθολογίας (για παράδειγματων προβλημάτων ψυχικής υγείας)», δήλωσαν οι ερευνητές προσθέτοντας ότι: «Επιπλέον,τα δεδομένα μας υπογραμμίζουν, ότι η σχέση μεταξύ των κρίσιμων γεγονότων της ζωής και της ψυχοπαθολογίας περιορίζεται τουλάχιστον εν μέρει από την προσωπικότητα».
Αυτά τα νέα ευρήματα συμπληρώνουν πρόσφατη έρευνα, που δείχνει ότι πολλά από τα ίδια γονίδια που επηρεάζουν την προσωπικότητα, εμπλέκονται επίσης και σε διαταραχές της ψυχικής υγείας. Συνάδουν επίσης με την πρόσφατη διαπίστωση ότι η ψυχοθεραπεία συνδέεται με ύφεση στα χαρακτηριστικά του νευρωτισμού και με μια νέα μελέτη που έρχεται από τη Σουηδία, στην οποία συμμετείχαν πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι, βρήκε ότι η εφηβική προσωπικότητά τους, ειδικά ο νευρωτισμός τους, σχετίζεται με τις μελλοντικές τους πιθανότητες να διαγνωσθούν με σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας.
Οι ερευνητές δεν μιλούν με βεβαιότητα για την ακριβή φύση των γνωστικών και νευρωνικών μηχανισμών που μπορεί να αποτελούν τη βάση μιας νευρωτικής προσωπικότητας και μιας ευαλωτότητας στην εμφάνιση προβλημάτων ψυχικής υγείας, αλλά προτείνουν ότι η σύνδεση προσωπικότητας και ψυχικής υγείας μπορεί να γίνει κατανοητή από την άποψη «της στρατηγικής ζωής και ιστορίας» - μια ιδέα από την εξελικτική βιολογία, η οποία σημειώνει ότι κάποιοι από εμάς ακολουθούν μια γρήγορη στρατηγική (μια βραχυπρόθεσμη προσέγγιση στη ζωή που μπορεί να αποδώσει σε περιβάλλοντα υψηλού κινδύνου), ενώ άλλοι ακολουθούν μια αργή στρατηγική (παίζοντας ένα μεγαλύτερο σε διάρκεια, πιο υπομονετικό παιχνίδι).
Με αυτό τον τρόπο, οι άνθρωποι με πιο παρορμητικές, νευρικές, επιθετικές προσωπικότητες είναι καλά προσαρμοσμένοι για μία γρήγορη ζωή, αλλά με το τίμημα να βρίσκονται σε πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων ψυχικής υγείας.
Όλα αυτά προκύπτουν με σημαντικούς περιορισμούς, κυρίως ότι παρά τη διαμήκη φύση αυτής της μελέτης, δεν έχει ακόμη φανερωθεί προς τα που δείχνει το αιτιώδες βέλος, μεταξύ των διαφόρων παραγόντων που εμπλέκονται. Ειδικότερα, είναι ατυχές το γεγονός ότι η πρώτη μέτρηση προσωπικότητας δεν λήφθηκε υπ’ όψιν, μέχρις ότου οι συμμετέχοντες βρεθούν στην ηλικία των 29 ετών, αυξάνοντας την πιθανότητα να είχαν ήδη διαμορφωθεί οι προσωπικότητες των συμμετεχόντων όσον αφορά τα ζητήματα ψυχικής υγείας και τα συμβάντα ζωής πριν από εκείνη τη στιγμή (αν και οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι αυτό είναι απίθανο, ειδικά υπό το πρίσμα προηγούμενων ερευνών που δείχνουν ότι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας είναι σχετικά σταθερά στην νεαρή ηλικία. Με άλλα λόγια πιστεύουν ότι τα χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων τους, όπως μετρήθηκαν στις ηλικίες 29 και 34 ετών, είναι πιθανώς τα ίδια με αυτά που θα είχαν αν μετρηθεί στην αρχή της μελέτης σε ηλικία 19/20 ετών).
Ένας άλλος περιορισμός είναι ότι, λόγω των πηγών της στη δεκαετία του 1970 και του '80, η μελέτη εξαρτήθηκε από τις αξιολογήσεις προσωπικότητας που τώρα είναι κάπως ξεπερασμένες. Πιο συγκεκριμένα ορισμένες πτυχές της προσωπικότητας, όπως η ειλικρίνεια δεν μελετήθηκαν καθόλου.
«Μια ισχυρή συσχέτιση μεταξύ της προσωπικότητας και της ψυχοπαθολογίας μπορεί να συνεπάγεται αιτιότητα, αλλά αυτό δεν είναι απαραίτητα αλήθεια», παραδέχτηκαν οι ερευνητές. «Οι γενετικά και περιβαλλοντικά ενημερωμένες μακροπρόθεσμες πιθανές μελέτες που ξεκινούν από την παιδική ηλικία, απαιτείται, συνεπώς, να κατανοήσουν καλύτερα τον αιτιώδη ρόλο των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας στην εμφάνιση και την πορεία της σοβαρής ψυχοπαθολογίας».
Αν αυτή η ιδέα ότι, οι προσωπικότητες κάποιων ανθρώπων τους καθιστούν πιο ευάλωτους (σε προβλήματα ψυχικής υγείας και δυσμενή γεγονότα ζωής) επιβεβαιωθεί από τις μελλοντικές έρευνες, θα μπορούσε να παρέχει στοχευμένη βοήθεια και υποστήριξη σε εκείνους που την χρειάζονται περισσότερο. Θέτει επίσης το ενδιαφέρον ερώτημα εάν θα μπορούσαν να αποφευχθούν μελλοντικά προβλήματα ψυχικής υγείας, βοηθώντας τους νέους να αναπτύξουν πιο ανθεκτικές προσωπικότητες.
Πηγή: digest.bps.org.uk
Έρευνα: European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience
Δείτε σχετικά άρθρα:
Θα ήσασταν πιο ευτυχισμένοι με διαφορετική προσωπικότητα;
Το χαρακτηριστικό προσωπικότητας που σχετίζεται με τη χρόνια απογοήτευση
