Από τον Scar στο «Ο Βασιλιάς των Λιονταριών» έως τον Darth Vader από το «Star Wars» και τον Joker από το «Ο Σκοτεινός Ιππότης», δείχνουμε μία προκατάληψη στους ανθρώπους που έχουν διαφορετική εμφάνιση.
Ο «κακοποιός με την ουλή» είναι μια από τις παλαιότερες αλληγορίες στον κινηματογράφο και τη λογοτεχνία, από τον Scar στο «Ο Βασιλιάς των Λιονταριών» έως τον Darth Vader από το «Star Wars» και τον Joker από το «Ο Σκοτεινός Ιππότης». Η αλληγορία βασίζεται, πιθανότατα, σε μια από παλιά εξελισσόμενη ανθρώπινη προκατάληψη έναντι ανωμαλιών του προσώπου – μη τυπικά χαρακτηριστικά, όπως όγκοι, πρήξιμο, παράλυση του προσώπου και ουλές.
Μια νέα μελέτη εγκεφάλου και συμπεριφοράς από ερευνητές της Ιατρικής Σχολής Perelman του Πανεπιστημίου της Πενσυλβανίας ρίχνει φως σε αυτήν την προκατάληψη σε πολλά επίπεδα.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν έρευνες, κοινωνικές προσομοιώσεις και μελέτες λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας (fMRI) για να μελετήσουν εκατοντάδες αντιδράσεις και στάσεις συμμετεχόντων απέναντι σε ελκυστικά, μέσα και μη συνηθισμένα πρόσωπα. Τα ευρήματα διευκρινίζουν, πώς εκδηλώνεται το στερεότυπο του «μη συνηθισμένος – κακός», και εμπλέκουν μια περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται αμυγδαλή, ως έναν από τους πιθανούς μεσολαβητές αυτού του στερεότυπου.
Η κατανόηση της ψυχολογίας του στερεότυπου «ο μη συνηθισμένος είναι ο κακός» μπορεί να βοηθήσει, για παράδειγμα, στον σχεδιασμό παρεμβάσεων για την ενημέρωση του κοινού σχετικά με τα κοινωνικά βάρη που φέρουν τα άτομα με διαφορετικό παρουσιαστικό, δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας διδάκτωρ Clifford Workman.
Η προκατάληψη έναντι ατόμων με δυσμορφίες προσώπου έχει αποδειχθεί σε διάφορες προηγούμενες μελέτες.
Οι ερευνητές υποθέτουν γενικά ότι αυτή η προκατάληψη αντικατοπτρίζει τα αρχαία προσαρμοστικά χαρακτηριστικά που εξελίχθηκαν, για παράδειγμα, για την προώθηση της υγιούς επιλογής συντρόφων και για να μας απομακρύνουν από άτομα που δυνητικά είχαν μεταδοτικές ασθένειες.
Ανεξάρτητα από την αιτία, για πολλούς ανθρώπους, οι ανωμαλίες προσώπου τους καθιστούν άδικους στόχους διακρίσεων.
Στη μελέτη τους, ο Workman και οι συνάδελφοί του διερεύνησαν, πώς αυτή η προκατάληψη εκδηλώνεται σε διαφορετικά επίπεδα, από τις εκφρασμένες στάσεις απέναντι στα πρόσωπα έως την πραγματική συμπεριφορά κατά τη διάρκεια προσομοιωμένων κοινωνικών αλληλεπιδράσεων, και ακόμα και μέχρι τις εγκεφαλικές αντιδράσεις κατά την προβολή των προσώπων.
Διαβάστε σχετικά: «Προκατάληψη επιβεβαίωσης»: Γιατί αγνοούμε πληροφορίες που έρχονται σε αντίθεση με τις πεποιθήσεις μας;
Σε ένα μέρος της μελέτης, οι ερευνητές έδειξαν σε 403 συμμετέχοντες ένα σύνολο προσώπων, τα οποία ήταν είτε μέτριας εμφάνισης, ελκυστικά, είτε μη συνηθισμένα, σε ένα διαδικτυακό πάνελ και τους ζήτησαν να αξιολογήσουν τα εικονιζόμενα άτομα βάση διαφόρων μέτρων.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι, σε σύγκριση με πιο ελκυστικά πρόσωπα, οι συμμετέχοντες θεώρησαν ότι τα μη συνηθισμένα πρόσωπα είναι, κατά μέσο όρο, λιγότερα αξιόπιστα, λιγότερο χαρούμενα και πιο ανήσυχα. Τα μη συνηθισμένα πρόσωπα έκαναν τους συμμετέχοντες, επίσης, να αισθανθούν λιγότερο χαρούμενοι. Οι συμμετέχοντες αναγνώρισαν, επίσης, την ύπαρξη «ρητής προκατάληψης» που αντικατοπτρίζεται στις αρνητικές προσδοκίες από άτομα με μη συνηθισμένα πρόσωπα ως ομάδα.
Στο άλλο σκέλος της μελέτης, ο Workman και οι συνάδελφοί του εξέτασαν την ηθική στάση και τη διάθεση, τη συμπεριφορά κατά τη διάρκεια προσομοίωσης κοινωνικής αλληλεπίδρασης, και τις μετρήσεις του εγκεφάλου μέσω λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας, σε 27 συμμετέχοντες που είδα παρόμοια σύνολα προσώπων.
Και εδώ, επίσης, υπήρχαν ενδείξεις για τη συνήθεια σκέψης του τύπου «το μη συνηθισμένο είναι κακό», αν και δεν ήταν σαφές ότι αυτό μεταφραζόταν ως κακομεταχείριση των ατόμων με μη συνηθισμένα πρόσωπα. Για παράδειγμα, σε ένα προσομοιωμένο παιχνίδι δωρεών, το οποίο μετρούσε την κοινωνικότητα – την προθυμία να είναι κανείς θετικός και εξυπηρετικός προς τους άλλους – οι συμμετέχοντες δεν ήταν ιδιαίτερα λιγότερο κοινωνικοί απέναντι σε άτομα με μη συνηθισμένη εμφάνιση.
Ωστόσο, οι συμμετέχοντες της υψηλότερης βαθμίδας κοινωνικοοικονομικής κατάστασης, σε σύγκριση με τους άλλους, ήταν πολύ λιγότερο κοινωνικοί απέναντι στα άτομα με μη συνηθισμένη εμφάνιση.
Στις σαρώσεις λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας, οι περιοχές του εγκεφάλου που ονομάζονται αμυγδαλή και ατρακτοειδής έλικας παρουσίαζαν σημαντικές νευρικές αντιδράσεις, ειδικά σε μη συνηθισμένα πρόσωπα. Η δραστηριότητα σε ένα τμήμα της αριστερής αμυγδαλής, η οποία συσχετίστηκε με την ασθενέστερη κοινωνικότητα προς μη συνηθισμένα πρόσωπα, φαινόταν να σχετίζεται, επίσης, με τις πεποιθήσεις των συμμετεχόντων σχετικά με τη δικαιοσύνη στον κόσμο και τον βαθμό ενσυναίσθησής τους.
Υποθέτουμε ότι η αριστερή αμυγδαλή ενσωματώνει την αντίληψη του προσώπου, τα ηθικά συναισθήματα και τις κοινωνικές αξίες για να καθοδηγήσει τη συμπεριφορά, όπως η ασθενέστερη συναισθηματική ενσυναίσθηση και η ισχυρότερη πεποίθηση ότι ο κόσμος είναι δίκαιος. Και τα δύο διευκολύνουν την αφαίρεση της ανθρωπιάς από άτομα με ανωμαλίες προσώπου, υποστηρίζουν οι ερευνητές.
Πηγή: medicalexpress.com
Έρευνα: The New York Academy of Science
Απόδοση: Σοφία Ανδριανάκη – Μετάφραση και επιμέλεια ξενόγλωσσων άρθρων
