Ο όρος «δοξοθυμία» είναι απαραίτητος στην ψυχολογία, για τον απλό λόγο ότι υπάρχουν βιωματικές οντότητες που δεν μπορούν να αποδοθούν με κανέναν άλλον τρόπο, χωρίς δηλαδή να είναι λάθος.
Ας το δούμε με ένα παράδειγμα. Συχνά λέγεται κάτι τέτοιο: «ένιωσα ένα αίσθημα μικρότητας, πως ήμουν ασήμαντος, ανεπαρκής» (ή και το αντίθετο, «σημαντικός, επαρκής κλπ.» Όμως, όλοι γνωρίζουμε ότι στις αισθήσεις (όραση, ακοή, αφή, όσφρηση, γεύση) δεν περιλαμβάνεται και κάποια που ανιχνεύει την επάρκεια ή την ανεπάρκειά μας. Άρα, ο όρος «αισθάνομαι» δεν είναι ορθός εν προκειμένω.
Η βιωματική οντότητα, στην οποία αναφερόμαστε, αποτελείται ταυτόχρονα από απόψεις (είμαι επαρκής ή ανεπαρκής, γιατί θεωρώ ότι τα καταφέρνω ή δεν τα καταφέρνω σε καθήκοντα που οφείλω να διεκπεραιώσω, συγκρίνομαι με άλλους κλπ), αλλά και συναίσθημα θετικό (χαρά) για την επάρκεια και αρνητικό (φόβο, θλίψη) για την ανεπάρκεια. Είναι δηλαδή «δοξοθυμία».
Η λέξη «δοξοθυμία» πλάστηκε από το «δόξα» (δοκέω-δοκῶ, που σημαίνει πιστεύω, νομίζω, θεωρώ, φαντάζομαι, υποθέτω, αποφασίζω), που έχει ως πρώτη σημασία την «υποκειμενική γνώμη», και από το θυμικό, ως «το σύνολο των ψυχικών φαινομένων που σχετίζονται με το συναισθηματικό μέρος της ψυχής» (Λεξικό Μπαμπινιώτη). Με τον όρο «δοξοθυμία» δηλαδή θα εννοούμε τη βιωματική εμπειρία που μπορεί ταυτόχρονα να εμπεριέχει, άλλοτε σε άλλο βαθμό, στοιχεία «άποψης», «γνώμης», «εκτίμησης», αλλά και «διάθεσης», «στάσης», «επιθυμίας και αποστροφής», «διάκειμαι θετικά ή αρνητικά», ακόμα και «φοβάμαι ή νιώθω απειλή», όσο και «πρόβλεψη» για το αν κάτι θα αποβεί θετικό ή αρνητικό.
Θεωρούμε πως η «δοξοθυμία» δεν είναι μόνο μια βολική λεκτική κατασκευή, αλλά ότι όντως υφίσταται μια τέτοια σύνθετη ψυχονοητική οντότητα. Η οποία μπορεί να εμπεριέχει κάτι από όλα αυτά σε μεταβλητές αναλογίες, ως το ενιαίο βιωματικό προϊόν που προκύπτει από τη λειτουργία επιμέρους λειτουργικών υποσυστημάτων και του ψυχονοητικού οργάνου ως σύνολο. Κάπως όπως η διακριτή και ξεχωριστή τρύπα στην οποία κατασταλάζει η μπάλα σε ένα φλιπεράκι, υπό την επίδραση μιας αρχικής ώθησης, του ανάγλυφου, των κλίσεων, του αέρα, των δονήσεων του επιπέδου κ.λπ.
Η «δοξοθυμία» θεωρούμε πως είναι η διακριτή και ξεχωριστή βιωματική εμπειρία-συμπέρασμα που διαμορφώνεται υπό την επίδραση πλήθους φυσιολογικών, συγκινησιακών και γνωσιακών εκτιμήσεων.
Διαβάστε σχετικά: Η εγκατάλειψη των προσδοκιών ωφελεί την ψυχική υγεία
Παραδείγματα δοξοθυμίας θα μπορούσαμε να δώσουμε πολλά:
- Τι σκέφτεσαι και πώς διάκεισαι απέναντι στον σύντροφο ή φίλο, απέναντι στη δουλειά, στο αυτοκίνητο, στο ρούχο αυτό, στο στυλό εκείνο;
- Πόσο όμορφη ή πόσο κουραστική είναι η διαδρομή από το σπίτι στη δουλειά;
- Νιώθεις καλά σε αυτό το σπίτι, σε αυτή τη γειτονιά, σε αυτή την αγορά, σε αυτή την πόλη;
- Θεωρείς τον εαυτό σου καλό και άξιο;
- Το σύμπαν είναι ένας ασφαλής ή εχθρικός τόπος;
- Θεωρείς τη ζωή δώρο ή βάσανο;
Κοιτώντας κάποιος μέσα του, ενδοσκοπικά, μπορεί να διακρίνει ότι αυτό που βιώνει ως απάντηση σε οποιοδήποτε από τα ανωτέρω ερωτήματα είναι ένα ενιαίο όλον, μια «δοξοθυμία» και όχι χωριστά κομμάτια γνώσεων και συγκινήσεων περί αυτού.
Τέτοια είναι η περίπτωση της «Αγάπης». Θετική εκτίμηση και θετικά συναισθήματα αξεχώριστα. Η αγάπη είναι δοξοθυμία. Η συνηθισμένη έκφραση «έχω συναισθήματα για εσένα» για να εκφράσει την αγάπη, είναι εξαιρετικά άστοχη. Όχι τόσο γιατί τα συναισθήματα μπορεί να είναι αρνητικά, αλλά κυρίως γιατί δεν μπορεί να αγαπάμε κάποιον που δεν εκτιμούμε. Κάποιον για τον οποίον δίπλα στα θετικά συναισθήματα δεν έχουμε και θετική άποψη- γνώμη, γι αυτόν. Οι περιπτώσεις έρωτα προς άνθρωπο για τον οποίο δεν έχουμε θετική άποψη είναι μάλλον της τάξης της εμμονής και του ψυχαναγκασμού κι όχι αγάπης.
Ανέκαθεν, στην επιστημονική ορολογία, έχουν χρησιμοποιηθεί ελληνικές λέξεις. Συνήθως όμως εισάγονται από ξένους επιστήμονες. Αν και η φωνή μας δεν είναι επαρκώς δυνατή, θεωρούμε πως θα ήταν ευχής έργο, αν ο όρος «δοξοθυμία» υιοθετούνταν από την ψυχολογική κοινότητα. Ως ψυχονοητική οντότητα, αλλά και ως ρήμα: «δοξοθυμώ», αντί των «σκέφτομαι» και «αισθάνομαι» όταν τα ρήματα αυτά δεν αποδίδουν από μόνα τους τόσες και τόσες περιπτώσεις όπου η άποψη και το συναίσθημα είναι μπλεγμένα αξεδιάλυτα.
Για να δούμε, θα φτάσει η μέρα που θα λέμε: η δοξοθυμία μου για εσένα είναι εξαιρετικά θετική ή δοξοθυμώ θετικά για εσένα (αντί: σε σκέφτομαι θετικά και όταν σε σκέφτομαι βιώνω θετικά συναισθήματα).
Σημ. Οι καθηγητές Γλωσσολογίας κ. Γεώργιος Μπαμπινιώτης και Κειμενογλωσσολογίας κ. Διονύσιος Γούτσος σε επιστολές τους, κατά την ημέρα παρουσίασης του βιβλίου «Δοξοθυμίες», ανέφεραν μεταξύ άλλων σε σχέση με την γλωσσολογική εγκυρότητα του όρου:
Γ. Μπαμπινιώτης
…Οι «δοξοθυμίες» σας, λοιπόν, κ. Κερασίδη, είναι ένας νεολογισμός που έχει εύστοχα και αποδεκτά —από γλωσσολογικής πλευράς—πλασθεί. Είναι ένας όρος που συνδυάζει τη δόξα, την «υποκειμενική γνώμη και γνώση» (αυτή ήταν η αρχική σημασία τής λέξης) με τη λέξη θυμός στην αρχική πρωτοτυπική της σημασία. Η αρχαία λέξη θυμός (απ’ όπου το -θυμία) «δήλωνε αρχικά την καρδιά ως έδρα των συναισθημάτων, των κινήτρων και τού φρονήματος, ενώ στον Πλάτωνα ο θυμός είναι ένα από τα τρία μέρη τής ψυχής, η κινητήριος δύναμη των ευγενών αισθημάτων, τού θάρρους και τής ανδρείας» (όπως γράφω στο λ. θυμός τού Λεξικού μου).
Σύνθετες λέξεις με το δόξα (στην αρχική της σημασία) είναι πολλές στην Ελληνική, όπως αισιόδοξος, απαισιόδοξος, αλλόδοξος, μισαλλόδοξος, ματαιόδοξος, ομόδοξος, ορθόδοξος, ανορθόδοξος, παράδοξος κ.ά., ενώ πολλά είναι και τα παράγωγα λέξεων σε -θυμία, όπως: επιθυμία, προθυμία, αμφιθυμία, υπερθυμία απροθυμία ευθυμία,, δυσθυμία, κυκλοθυμία, ομοθυμία, μεγαθυμία.
Επομένως, ο νεολογισμός δοξοθυμίες έχει καλώς…
Σάς συγχαίρω για το βιβλίο σας που πραγματώνει την ικανότητα γνήσιας «δημιουργικής σκέψης» με έντονη την ανθρώπινη διάσταση η οποία διατρέχει όλο το βιβλίο και επικυρώνει την αξία τού πνεύματος και τής συνείδησης.
Δ. Γούτσος
… Η έννοια που εισάγεται μου φαίνεται πολύ χρήσιμη και σίγουρα είναι πολύ καλά σχηματισμένος ο όρος “δοξοθυμία” από γλωσσολογική σκοπιά: το δεύτερο συνθετικό το βρίσκουμε σε μια σειρά από ουσιαστικά που δηλώνουν διάθεση (ομοθυμία, προθυμία, επιθυμία, λιποθυμία, μεγαθυμία, βαρυθυμία), αλλά και σε επιστημονικούς όρους σαν κι αυτόν που προσπαθείτε να εισαγάγετε (αθυμία, αλεξιθυμία, αμφιθυμία, δυσθυμία, σχιζοθυμία, γλυκοθυμία, υπερθυμία, κυκλοθυμία).
Το α’ συνθετικό χρησιμοποιείται κυρίως με τη σύγχρονη έννοια της δόξας (φήμη) στα δοξολογία, δοξομανία, δοξοφημία, δοξοσκοπία, δοξοποίηση, αλλά υπάρχει και στο δοξογραφία, για το σύγγραμμα για τις «δόξες», τις θεωρίες αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων. Με αυτή την έννοια, ταιριάζει λιγότερο για αυτό που προσπαθείτε να πείτε, αλλά είναι καλοσχηματισμένο κι αυτό. Με δυο λόγια, γλωσσολογικά τουλάχιστον είναι έγκυρος και επιτυχημένος ο νεολογισμός-μένει να αποδειχθεί από την επιστημονική κοινότητα αν είναι και ωφέλιμος.
Συγγραφέας: Στέλιος Κερασίδης – Φυσικός και Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Παν/μιου της Κρήτης.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
