Η ψυχολογία της ανθρώπινης επαφής

Η ανθρώπινη επαφή είναι σημαντικός παράγοντας για την ευτυχία, την ψυχική υγεία και την ευεξία μας

Ένα από τα πιο διάσημα πειράματα στην ψυχολογία, είναι αυτό του Χάρι Χάρλοου που έγινε σε πιθήκους στα τέλη της δεκαετίας του 1930.

Ο Χάρλοου έβαλε μωρά-πιθήκους, σε διάφορη είδη κοινωνικής απομόνωσης (ουσιαστικά μακριά από τις μητέρες τους) για να διερευνήσει πως η απομόνωση επηρεάζει την ανάπτυξη τους. Ενώ οι μελέτες αυτές είναι εξαιρετικά αμφιλεγόμενες και ανήθικες για τα σημερινά δεδομένα, αποκαλύπτουν πολλά για την ανάγκη μας περί κοινωνικής σύνδεσης και επαφής.

Σε αυτό το πείραμα, ο Χάρλοου δημιούργησε «υποκατάστατες μητέρες» για τους πιθήκους, από σύρμα και ξύλο. Δημιούργησε τους εξής δύο τύπους μητέρων:

1) Μητέρες φτιαγμένες μόνο από σύρμα που όταν πήγαιναν κοντά οι πίθηκοι έβρισκαν τροφή

2) Μητέρες που καλύπτονταν από ύφασμα που παρείχαν ανακούφιση και ζεστασιά, αλλά χωρίς φαγητό.

Ο Χάρλοου ανακάλυψε ότι τα μωρά-πίθηκοι πέρασαν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους προσκολλημένα στις μητέρες που ήταν καλυμμένες με ύφασμα. Κατέβαιναν και πήγαιναν στη γυμνή μητέρα για φαγητό, αλλά στη συνέχεια έφευγαν γρήγορα και επέστρεφαν πίσω στις μητέρες που καλύπτονταν από ύφασμα, για να νιώσουν ανακούφιση.

Το πείραμα αυτό έδειξε ότι η σχέση νηπίου-μητέρας ήταν κάτι περισσότερο από μία απλή παροχή τροφής, αλλά σχετίζεται ισχυρά και άμεσα με την ανακούφιση, τη ζεστασιά και την ασφάλεια.

Σε επόμενα πειράματα, ο Χάρλοου παρατήρησε πώς η ανακούφιση που παρείχε η μητέρα (μέσω της ζεστασιάς και της επαφής) συνέβαλε στην ενίσχυση της ανάπτυξης των μωρών. Διαπίστωσε ότι όταν τα μωρά-πίθηκοι έρχονταν αντιμέτωπα με νέα ερεθίσματα (ή μια δυνητικά απειλητική κατάσταση), θα χρησιμοποιούσαν τη μητέρα τους ως βάση ασφάλειας. Θα πήγαιναν και θα εξερευνούσαν για λίγο το νέο αντικείμενο όμως στη συνέχεια θα επέστρεφαν στη μητέρα τους όταν η κατάσταση γινόταν πολύ αγχωτική ή αφόρητη για αυτά.

Παρ’ όλο που τα πειράματα αφορούσαν πιθήκους, μπορούμε να μάθουμε πολλά από τα ζώα, που ισχύουν για την υγεία και την ψυχολογία των ανθρώπων. Οι πίθηκοι μπορούν να μας διδάξουν πολλά σχετικά με τα συναισθήματα και την ηθική και τα πειράματα του Χάρλοου αποκαλύπτουν ένα πολύ σημαντικό μάθημα για τη δύναμη της ανθρώπινης επαφής και ανακούφισης.

Οι πίθηκοι του Χάρλοου

Παρακολουθήστε ένα σύντομο βίντεο σχετικά με τα πειράματα του Χάρλοου. Θα δείτε πώς τα μωρά πίθηκοι προσκολλώνται στη ζεστασιά και την άνεση και πώς προτιμούν τη «μητέρα» που καλύπτεται από ύφασμα, από τη γυμνή «μητέρα».

{youtube}OrNBEhzjg8I{/youtube}

Ο Χάρλοου ανακάλυψε πως όταν τα μωρά-πίθηκοι βίωναν ακραία κοινωνική απομόνωση, κοινωνική απόσυρση και έλλειψη σωματικής επαφής και ανακούφισης, συχνά παρουσίαζαν δυσκολίες στις σχέσεις όταν βρίσκονταν με άλλους πιθήκους. Οι περισσότεροι από αυτούς δεν θεραπεύτηκαν ποτέ πλήρως.

Με τον ίδιο τρόπο, η κοινωνική απομόνωση και η απόσυρση μπορούν να έχουν παρόμοια επιρροή και στους ανθρώπους.

Η ψυχολογία της σωματικής επαφής

Γενικά, η ανθρώπινη σωματική επαφή παίζει τεράστιο ρόλο στην προσωπική μας ευημερία και στο πώς συνδεόμαστε με τους άλλους στις σχέσεις μας.

Οι περισσότερες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις αποτελούνται τουλάχιστον από κάποιο είδος σωματικής επαφής, είτε πρόκειται για χειραψία, αγκαλιά ή φιλί στο μάγουλο. Ενώ η συγκεκριμένη χειρονομία μπορεί να εξαρτάται από την κουλτούρα, πολλές καθημερινές ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις χρησιμοποιούν την σωματική επαφή για να βοηθήσουν στο ‘χτίσιμο’ ενός αξιόπιστου δεσμού με τους άλλους.

Η ανθρώπινη σωματική επαφή συνιστά σημαντικό μέρος της μη λεκτικής επικοινωνίας. Όταν χρησιμοποιείται σωστά, μπορεί να ενεργοποιήσει ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών θετικών συναισθημάτων, όπως χαλάρωση, άνεση, ασφάλεια ή χαρά.

Σε γενικές γραμμές, η επαφή είναι ένας σημαντικός τρόπος να παίρνουμε πληροφορίες για τον κόσμο μας και να τον κατανοούμε καλύτερα.

Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Psychological Science¹ ανακάλυψε ότι η εξερεύνηση αντικειμένων μέσω της αφής μπορεί συχνά να μας δώσει μια πιο λεπτομερή και ανθεκτική μνήμη αυτού του αντικειμένου. Ακόμα μία ενδιαφέρουσα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο journal Nature Scientific Reports² ανακάλυψε ότι όταν νιώθουμε πως μας ‘εξαπατούν’ τα μάτια μας, συχνά στηριζόμαστε στα δάχτυλά μας για να αξιολογήσουμε την πραγματικότητα.

Η αφή κάνει τα πράγματα πιο ρεαλιστικά για εμάς. Είναι μια άμεση σύνδεση με τον κόσμο και τον περίγυρο μας. Αυτό δεν είναι μόνο αλήθεια για την καλύτερη κατανόηση της πραγματικότητάς μας, αλλά και για την καλύτερη κατανόηση του εαυτού μας και των σχέσεών μας με τους άλλους.

Σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Frontiers of Psychology³, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι η τρυφερή, συναισθηματική σωματική επαφή– όπως το αργό χάδι ή το χάιδεμα – μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη μιας υγιούς αίσθησης του εαυτού και του σώματος.

Η αφή μας κάνει περισσότερο συνειδητοποιημένους ως προς τα προσωπικά μας όρια και είναι αυτή που τροποποιεί τα όρια, αφήνοντας κάποιον άλλον να εισέλθει στον “προσωπικό μας χώρο”. Αυτός ο τύπος οικειότητας – τόσο ο φιλικός όσο και ο ρομαντικός – συχνά μας επιτρέπει να συνδεθούμε με ένα άλλο άτομο σε ένα βαθύτερο επίπεδο.

Η σωματική επαφή καλλιεργεί τη σύνδεση στη σχέση. Αυτό ισχύει τόσο για μια ερωτική σχέση όπου η σωματική επαφή εκφράζεται με το φιλί, την αγκαλιά ή το σεξ όσο και για μια φιλική σχέση όπως σε μια αθλητική ομάδα, που χρησιμοποιεί το ‘κόλλα το’ και μυστικές χειραψίες για να ενδυναμώσει τη συντροφικότητα και την ομαδική συνοχή.

Ένα από τα καλύτερα παραδείγματα για το πώς η επαφή δημιουργεί τη σύνδεση, είναι μια συναρπαστική μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Scientific Reports και η οποία ανακάλυψε ότι όταν οι σύντροφοι κρατιούνται χέρι-χέρι, η αναπνοή και ο καρδιακός τους ρυθμός συχνά συγχρονίζονται.

Αυτό απεικονίζει απόλυτα πόσο ισχυρή μπορεί να είναι η επαφή όταν πρόκειται για το ‘χτίσιμο’ ενός ισχυρού ρομαντικού δεσμού με κάποιον.

Δώστε προσοχή στην ανάγκη σας για επαφή

Όπως τα τρόφιμα και το νερό, έτσι και η ανθρώπινη επαφή είναι μια ανάγκη που όλοι πρέπει να ικανοποιούμε στη ζωή μας.

Φυσικά, ο καθένας έχει διαφορετικά “επίπεδα άνεσης” με το άγγιγμα. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να είναι πιο ντροπαλοί και προστατευτικοί από άλλους όταν πρόκειται για διάφορες μορφές σωματικής οικειότητας. Η αλήθεια όμως είναι, ότι όλοι χρειαζόμαστε κάποιο στοιχείο επαφής στη ζωή μας για να είμαστε ευτυχισμένοι και ικανοποιημένοι.

Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν έχουμε μια κακή ή αγχωτική ημέρα. Για παράδειγμα, μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο PLOS ONE⁴ διαπίστωσε ότι μια αγκαλιά από κάποιον (ειδικά από έναν φίλο ή μέλος της οικογένειας) βοηθά στη μείωση του άγχους και των αρνητικών συναισθημάτων.

Όλοι χρειαζόμαστε ανθρώπους να είναι εκεί για μας όταν είμαστε συναισθηματικά ‘πεσμένοι’. Η επαφή είναι ένας τρόπος που οι άνθρωποι μπορούν να μας στηρίξουν κατά τη διάρκεια δύσκολων στιγμών και να δείξουν ότι νοιάζονται χωρίς να χρειάζεται να πουν τίποτα. Όταν εισπράττουμε αυτή τη σωματική υποστήριξη από κάποιον, αισθανόμαστε ότι είμαστε λιγότερο μόνοι στον κόσμο και μας δίνει ανακούφιση να γνωρίζουμε ότι οι άλλοι άνθρωποι μας προσέχουν.

Μια από τις πιο προφανείς ανάγκες για επαφή και οικειότητα προέρχεται από τις συντροφικές σχέσεις μας, τα ραντεβού και το γάμο. Χωρίς σωματική οικειότητα, μια σχέση δεν μπορεί να διατηρηθεί. Θέλουμε να μπορούμε να επικοινωνούμε με ανθρώπους σε σωματικό επίπεδο (και είναι κάτι περισσότερο από απλά σεξουαλική επιθυμία). Ακόμα και μόνο τα πρωινά φιλιά και οι νυχτερινές αγκαλιές, μπορούν να κάνουν μεγάλη διαφορά όταν πρόκειται για μία συντροφική σχέση που θέλουμε να αντέξει στο χρόνο.

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία: θέλουμε αλλά και χρειαζόμαστε την ανθρώπινη επαφή.

Αφιερώστε λίγο χρόνο για να σκεφτείτε τη σχέση σας με την επαφή. Ρωτήστε τον εαυτό σας…

Ικανοποιώ τις ανάγκες μου για ανθρώπινη επαφή;

Ποια είναι η σχέση μου με την επαφή; Σε γενικές γραμμές, είμαι περισσότερο απόμακρος ή προσκολλημένος;

Πώς μπορώ να είμαι πιο στοργικός στις ρομαντικές μου σχέσεις;’ (φιλιά, αγκαλιά, σεξ, κλπ)

Με τι είδους επαφή είμαι περισσότερο και λιγότερο άνετος;

Ποιοι είναι οι αγαπημένοι μου τύποι φιλικής σωματικής επαφής; (χειραψίες, ‘κόλλα το’, αγκαλιές κ.λπ.)

Πώς έχουν διαμορφώσει οι εμπειρίες μου το παρελθόν τη σχέση μου με την σωματική επαφή;

Υπάρχει μια σημαντική ισορροπία που πρέπει να βρεθεί στον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούμε την σωματική επαφή και στον τρόπο που ικανοποιούμε την ανάγκη μας γι’ αυτήν.

Η απομάκρυνση από την επαφή (και η μη αναζήτηση της οικειότητας) μπορεί να γίνει εξίσου επιζήμια με το να την επιζητά κανείς συνέχεια (και να χρειάζεται συνεχή οικειότητα) έτσι ώστε να είναι ο μόνος τρόπος για να αισθάνεται καλά για τον εαυτό του.

Πάνω απ’ όλα, η ανάγκη μας για επαφή είναι κάτι που πρέπει να προσέξουμε πολύ. Είναι μια σημαντική επιθυμία τόσο σε σωματικό όσο και σε πνευματικό επίπεδο και είναι σημαντικό να έχουμε μια υγιή σχέση με αυτήν και να ικανοποιούμε την ανάγκη μας για αυτήν με έναν ασφαλή και συναινετικό τρόπο.

Έρευνες:
1. Long-Term Memory for Haptically Explored Objects: Fidelity, Durability, Incidental Encoding, and Cross-Modal Transfer
2. Confidence is higher in touch than in vision in cases of perceptual ambiguity
3. Bodily pleasure matters: velocity of touch modulates body ownership during the rubber hand illusion
4. Receiving a hug is associated with the attenuation of negative mood that occurs on days with interpersonal conflict

Απόδοση: Άννα Μπαρδακά
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
Πηγή