Γιατί οι λογικοί και ορθολογικοί άνθρωποι φαίνεται να χάνουν την αυτοσυγκράτηση και την ορθολογικότητά τους όταν βρίσκονται σε μία διαμάχη με κάποιον άλλον άνθρωπο;
Τι είναι αυτό που κάνει ορισμένες οικογένειες να “διαλύονται” εξαιτίας διαφόρων λόγων που για όσους δε γνωρίζουν μπορεί να φαίνονται ασήμαντες, αλλά έχουν ως αποτέλεσμα να μην μιλούν τα μέλη της οικογένειας μεταξύ τους για χρόνια; Τι οδηγεί τους γείτονες να χαλούν την καθημερινότητά τους με δυσάρεστες, πικρές και συγκρουσιακές διαφορές;
Και, πώς μπορούν οι αλλιώς ήρεμοι και συγκρατημένοι άνθρωποι να γίνονται σχεδόν αγνώριστοι, όταν εμπλέκονται σε περιστατικά επιθετικής οδήγησης ή ακόμα και σε επιθετική συμπεριφορά με τα καροτσάκια των σούπερ μάρκετ;
Η απάντηση μπορεί να αναδύεται από μία ψυχολογική διάσταση: την αυτοεκτίμηση.
Η αυτοεκτίμηση είναι μία από τις ισχυρότερες διαστάσεις σε μία σύγκρουση με άλλους ανθρώπους και δημιουργεί έντονα συναισθήματα. Όλοι μας έχουμε αυτοεκτίμηση, είτε συλλογική ή ατομική. Όλοι έχουμε ανάγκη να σκεφτόμαστε καλά για τον εαυτό μας και οι άλλοι να σκέφτονται καλά για εμάς. Η αυτοεκτίμηση διέπει πολλές από τις αποφάσεις που λαμβάνουμε καθημερινά και δαπανούμε τεράστια ποσά χρόνου και προσπάθειας για τη συνεχή διατήρηση και την προστασία της εικόνας του εαυτού μας.
Η άλλη όψη της επιθυμίας μας για την έγκριση είναι η αποστροφή μας προς την αποδοκιμασία ή ακόμα χειρότερα, ο φόβος της ταπείνωσης. Ένα παράδειγμα αυτού είναι ο φόβος της δημόσιας ομιλίας, ένας φόβος που μπορεί να είναι μεγαλύτερος από εκείνον της πτήσης ή ακόμα και του θανάτου. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι η αποδοκιμασία του κάθε ατόμου στο ακροατήριο, αποτελεί μια δυνητικά σημαντική επίθεση στην εικόνα του εαυτού μας. Όσο μεγαλύτερο είναι το ακροατήριο, τόσο πιο συγκλονιστική είναι η προοπτική της ταπείνωσης.
Διαβάστε σχετικά: Γιατί λέμε ψέματα στον εαυτό μας όταν κάνουμε λάθη;
Υπάρχουν τώρα νευρολογικά στοιχεία που αποδεικνύουν τις επιδράσεις που έχουν στον εγκέφαλο οι επιθέσεις στην αυτοεκτίμηση μας. Μια μελέτη έδειξε ότι ο ψυχικός πόνος ενεργοποιεί τα ίδια κυκλώματα του εγκεφάλου, όπως ο σωματικός πόνος. Κατά συνέπεια, οποιαδήποτε επίθεση στην εικόνα του εαυτού μας ερμηνεύεται από τον εγκέφαλο ως σωματικός πόνος.
Όταν μιλάμε για πληγωμένα συναισθήματα, αναγνωρίζουμε ότι οποιαδήποτε μορφή μομφής, από μικρή κριτική μέχρι ολοκληρωτική καταδίκη ή απόρριψη, επηρεάζει την αυτοεκτίμησή μας και γίνεται αισθητή ως φυσικός πόνος, εξ ου και η αποστροφή μας προς την αποδοχή υπαιτιότητας ή την αποδοχή της ευθύνης.
Η λέξη συγγνώμη είναι μία από τις πιο δύσκολες λέξεις που μπορούμε να εκφράσουμε, παρά το γεγονός ότι είναι η πιο γρήγορη, άμεση και πιο αποτελεσματική μορφή επίλυσης μιας διαφοράς. Αλλά ο εγκέφαλός μας φαίνεται να μας υποδεικνύει ότι αν πούμε συγνώμη, το συναίσθημα μας θα είναι τόσο επώδυνο, όπως το αν βάζαμε το χέρι μας στη φωτιά.
Η ικανότητα να παρακολουθουμε τις νευρικές οδούς μας βοηθά να δούμε πώς λειτουργεί ο εγκέφαλός μας σε καταστάσεις σύγκρουσης. Για παράδειγμα, έχουμε τώρα μια νευρολογική εξήγηση του ενστίκτου μας πάλη ή φυγή. Αυτό το αντανακλαστικό διέπεται από την αμυγδαλή, δύο μικρές δομές του εγκεφάλου που ελέγχουν τις ενστικτώδεις αντιδράσεις μας. Αρχικά ήταν απαραίτητο ως μέρος της εξελικτικής ανάπτυξής μας, καθώς μας έδωσε τη δυνατότητα να δρούμε γρήγορα και ενστικτωδώς ενάντια σε σωματικές επιθέσεις στην άγρια φύση.
Σήμερα η αμυγδαλή μπορεί να πυροδοτηθεί από οποιαδήποτε επίθεση στην αυτοεκτίμησή μας. Όταν ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται μια απειλή, είτε σωματική είτε στην εικόνα του εαυτού μας, η αμυγδαλή παίρνει τον έλεγχο, εκτρέποντας τα σήματα μακριά από το φλοιό, το τμήμα του εγκεφάλου που σκέφτεται. Αυτή η αεροπειρατεία της αμυγδαλής μας εμποδίζει από το να εμπλακούμε σε λογική ή αναλυτική σκέψη, με αποτέλεσμα να δημιουργεί στιγμιαίες αμυντικές αντιδράσεις.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αντιδρούμε σε οποιοδήποτε παραδοχή λάθους, είτε στην εργασία, είτε στο πλαίσιο της οικογένειας, είτε βρισκόμαστε πίσω από το τιμόνι ενός αυτοκινήτου ή στο σούπερ μάρκετ. Είναι μια επίθεση στην αυτοεκτίμησή μας και αυτό είναι οδυνηρό. Σε αυτές τις στιγμές χρειάζεται να συρρικνώσουμε το εγώ μας, να πούμε στους εαυτούς μας ότι η αυτοεκτίμηση μας γίνεται εμπόδιο για τη λύση της διαμάχης και ότι είναι πολύ πιο παραγωγικό να προσπαθήσουμε να δούμε τα πράγματα από την οπτική γωνία του άλλου.
