Η μνήμη μας, παίζει πολλά παιχνίδια. Μπορεί να συλλέξει μικρές λεπτομέρειες από τα γεγονότα της παιδικής μας ηλικίας, αλλά να μας κάνει να αναρωτιόμαστε που έχουμε αφήσει τα κλειδιά μας.
Υπάρχουν διάφορα είδη αναμνήσεων και ο εγκέφαλος έχει ένα μοναδικό τρόπο να ξεχνάει το κάθε ένα από αυτά. Οι ψυχολόγοι που ασχολούνται με την μνήμη, έχουν κατηγοριοποιήσει τους διάφορους τρόπους με τους οποίους ξεχνάμε και οι βιολόγοι έχουν μελετήσει τους μηχανισμούς μνημονικής απώλειας σε κυτταρικό επίπεδο.
Μαζί έχουν βρει ότι η λήθη είναι φυσιολογικό φαινόμενο και πραγματικά ζωτικής σημασίας για το πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος. Παρακάτω αναφέρονται ορισμένα από τα περίεργα αίτια για το πώς οι άνθρωποι ξεχνούν διάφορα πράγματα και γεγονότα της ζωής τους.
1. Πώς οι “είσοδοι” καταστρέφουν τη μνήμη
Σε ένα κοινό αλλά μυστηριώδες κενό της βραχυπρόθεσμης μνήμης, οι άνθρωποι βρίσκονται σε ένα δωμάτιο, χωρίς να θυμούνται γιατί κατέληξαν εκεί. Οι ερευνητές λένε ότι σε παρόμοιες καταστάσεις, μπορεί να φταίει… η πόρτα. Η ίδια η πράξη της εισόδου μέσα από μία πόρτα μπορεί να προκαλέσει κάτι σαν επανεκκίνηση του εγκεφάλου, ότι μια νέα σκηνή έχει ξεκινήσει στη ζωή μας και για αυτό χρειάζεται να απομακρύνει τις προηγούμενες αποθηκευμένες μνήμες, προκαλώντας έτσι περίεργα κενά μνήμης.
Το πέρασμα μίας εισόδου ή η αποχώρηση από μία έξοδο, ενδέχεται να λειτουργούν ως «οριακό γεγονός» στο μυαλό, το οποίο διαχωρίζει τα επεισόδια των δραστηριοτήτων και τα αρχειοθετεί μακριά το ένα από το άλλο, εξηγεί ο Ψυχολόγος Gabriel Radvansky, του Πανεπιστήμιου της Notre Dame. Η ανάκληση της απόφασης ή της δραστηριότητας που έγινε σε διαφορετικό χώρο είναι δύσκολη, επειδή έχει ήδη τοποθετηθεί στο “κουτί” που έχει δημιουργήσει ο εγκέφαλος μας.
Αλλά και πάλι, είναι χρήσιμο να βάζουμε όρια στις ψυχικές μας δραστηριότητες, επειδή μας βοηθά να οργανώνουμε τα ψυχολογικά χρονοδιαγράμματα μας και να θυμόμαστε όχι μόνο το μέρος αλλά και τον χρόνο που συνέβη ένα συγκεκριμένο γεγονός.
2. Διαγράφοντας τις μνημονικές δραστηριότητες
Αν και σπάνια, ορισμένες δραστηριότητες μπορούν να οδηγήσουν σε προσωρινή απώλεια μνήμης, ένα γεγονός που ονομάζεται παγκόσμια παροδική αμνησία. Για παράδειγμα, έχει αναφερθεί ότι το σεξ δημιουργεί αυτό το πρόβλημα μνήμης, με τους ασθενείς να ξεχνούν την προηγούμενη ή και περισσότερες ημέρας και παράλληλα να έχουν δυσκολία να σχηματίσουν νέες αναμνήσεις.
Οι άνθρωποι με παγκόσμια παροδική αμνησία ευτυχώς δεν υποφέρουν από σοβαρές παρενέργειες και τα προβλήματα της μνήμης συνήθως εξαφανίζονται σε λίγες ώρες. Όμως δεν είναι σαφές πώς συμβαίνει αυτό, καθώς τα εγκεφαλογραφήματα των ασθενών που είχαν αυτό το είδος της αμνησίας δεν παρουσιάζουν σημάδια φθοράς στον εγκέφαλο ή σημάδια εγκεφαλικού επεισοδίου.
3. Οι αναμνήσεις μπορεί να επιζούν ακόμα και αν δεν έχουμε πρόσβαση σε αυτές
Θα μπορούσαν τα ξεχασμένα τραγούδια να συνεχίζουν να ζουν μέσα στο κεφάλι μας, χωρίς εμείς να το γνωρίζουμε;
Σε μια ψυχολογική μελέτη του 2013 μια παράξενη περίπτωση αναφέρθηκε στο περιοδικό “Frontiers in Neurology”, όπου οι ψυχολόγοι ερευνητές περιέγραφαν μια γυναίκα που είχε μουσικές ψευδαισθήσεις ενός τραγουδιού που δεν είχε ακούσει ποτέ, ενώ οι άλλοι γύρω της το αναγνώριζαν.
Από ό,τι γνωρίζουμε, αυτή είναι η πρώτη αναφορά μουσικών ψευδαισθήσεων μη αναγνωρίσιμων τραγουδιών που αναγνωρίστηκαν όμως από τους άλλους στο περιβάλλον του ασθενούς, έγραψαν οι ερευνητές.
Οι επιστήμονες είπαν ότι πιθανόν η γυναίκα να ήξερε το τραγούδι σε κάποια στιγμή της ζωής της αλλά να το ξέχασε. Η υπόθεση εγείρει το ερώτημα του τι συμβαίνει σε ξεχασμένες μνήμες, είπαν οι ψυχολόγοι και προτείνουν ότι οι μνήμες μπορούν να αποθηκευτούν σε κάποια μορφή στον εγκεφάλου που τις καθιστά προσιτές αλλά ακόμα μη αναγνωρίσιμες.
Είναι δυνατόν η γυναίκα να είχε κατακερματισμένη διατήρηση των μουσικών αναμνήσεων, με βασικά τμήματα αυτών αναμνήσεων χαμένα. Ως εκ τούτου, δεν μπορούσε να αναγνωρίσει αυτές τις αναμνήσεις, είπαν οι ερευνητές.
4. Οι εγκέφαλοι μπορεί να είναι προγραμματισμένοι ώστε να “ξεχνούν” τη βρεφική ηλικία
Υπάρχει πιθανώς λόγος που οι πιο παλιές παιδικές μας μνήμες ξεθωριάζουν, λένε οι ερευνητές. Το σύνηθες είναι ότι οι άνθρωποι δεν θυμούνται καμία ανάμνηση από τα πρώτα τους χρόνια της ζωής τους, συνήθως πριν την ηλικία των 3 ή 4 ετών. Αυτό ονομάζεται βρεφική αμνησία.
Οι ψυχολόγοι θεωρούσαν προηγουμένως, ότι οι πρόωρες αναμνήσεις υπήρχαν, όμως ότι τα παιδιά απλώς δεν έχουν τις γλωσσικές δεξιότητες για να τις εκφράσουν με λόγια.
Πάντως, πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι τα παιδιά έχουν αναμνήσεις κατά τη διάρκεια των πρώτων ετών τους, τις οποίες μετά ξεχνούν μέσω σκόπιμων μηχανισμών. Μια πιθανή εξήγηση για αυτό είναι ότι η εξέλιξη του εγκεφάλου, καθώς αναπτύσσεται εκθετικά και ενεργοποιώντας νέα κύτταρα, εξαφανίζει τις αποθηκευμένες αναμνήσεις.
5. Οι βλάβες του εγκεφάλου ενδεχομένως να προκαλούν λήθη
Είναι πιθανό να χάνονται οι αναμνήσεις ακόμη και πριν βρουν την ευκαιρία να αποθηκευθούν, λόγω τραυματισμών στις δομές του εγκεφάλου οι οποίες ειδικά εμπλέκονται στη διαχείριση της κατάρτισης της μνήμης, της συντήρησης και της ανάκλησης. Ζημιές σε αυτές τις περιοχές μπορούν να οδηγήσουν σε περίεργες μορφές αμνησίας.
Σε μία από τις πιο γνωστές περιπτώσεις αμνησίας, ένας ασθενής έχασε την ικανότητα να σχηματίσει νέες μνήμες μετά από αφαίρεση ενός τμήματος του εγκεφάλου του, τον ιππόκαμπο, κατά τη διάρκεια θεραπείας τους για την επιληψία.
Πηγή: PsychologyToday.com
