Ο εορτασμός της Πρωτοχρονιάς έχει τις ρίζες του στα πιο αρχαία μας ένστικτα.
Ένα δευτερόλεπτο μετά τα μεσάνυχτα της 1ης Ιανουαρίου, η ημέρα θα αλλάξει από Σάββατο σε Κυριακή, συνήθως μια ημερολογιακή μετάβαση χωρίς ιδιαίτερη σημασία. Αλλά με κάποιο τρόπο αποφασίσαμε ότι αυτή η αλλαγή, όταν θα τελειώσει το ένα έτος και θα αρχίσει το επόμενο, είναι διαφορετική.
Αυτός ο μοναδικός χτύπος του ρολογιού πάντα μας ωθούσε τόσο να γιορτάσουμε όσο και να βγούμε από την καθημερινή δραστηριότητα με την οποία είμαστε πάντα απασχολημένοι για να αναστοχαστούμε, να κοιτάξουμε πίσω, να κάνουμε έναν απολογισμό, να αξιολογήσουμε πώς τα καταφέραμε μέχρι τώρα και να αποφασίσουμε να τα πάμε καλύτερα. Εκτός ίσως από τα γενέθλιά μας, καμιά άλλη στιγμή του έτους μας δεν λαμβάνει αυτό το είδος προσοχής.
Γιατί η αρχή του νέου έτους έχει τόσο ιδιαίτερο συμβολισμό;
Και γιατί ο εορτασμός της είναι τόσο συνηθισμένος σε όλο τον κόσμο, όπως συμβαίνει τουλάχιστον από τότε που υπάρχουν ημερολόγια; Αυτή η συμπεριφορά που είναι πανταχού παρούσα αυτή την ημέρα, πρέπει σίγουρα να συνδέεται με κάτι εγγενές στον άνθρωπο, κάτι βαθιά ουσιαστικό και σημαντικό, δεδομένης όλης της ενέργειας και των πόρων που επενδύουμε όχι μόνο στον εορτασμό αλλά και στις προσπάθειές μας να υλοποιήσουμε μια νέα σειρά από αποφάσεις, παρόλο που τις περισσότερες φορές αποτυγχάνουμε να τις τηρήσουμε.
Ίσως ο συμβολισμός που αποδίδουμε σε αυτή τη στιγμή να έχει τις ρίζες του σε ένα από τα πιο ισχυρά κίνητρα από όλα: το κίνητρό μας να επιβιώσουμε.
Το κομμάτι του εορτασμού είναι προφανές. Όπως τα γενέθλιά μας, έτσι και η Πρωτοχρονιά μας δίνει την ευκαιρία να γιορτάσουμε ότι τα καταφέραμε να ζήσουμε άλλες 365 ημέρες, τη χρονική μονάδα με την οποία κρατάμε χρονολογική μέτρηση της ζωής μας. Ευτυχώς! Άλλη μια χρονιά πέρασε και είμαστε ακόμα εδώ! Ώρα να σηκώσουμε τα ποτήρια μας και να κάνουμε μία πρόποση για την επιβίωσή μας.
Διαβάστε σχετικά: Δίνοντας νόημα στις μέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς
Αλλά τι γίνεται με τις αποφάσεις της νέας χρονιάς;
Δεν έχουν κι αυτές να κάνουν με την επιβίωση δηλαδή να ζήσουμε πιο υγιεινά, καλύτερα και περισσότερο; Οι αποφάσεις της Πρωτοχρονιάς είναι παραδείγματα της καθολικής ανθρώπινης επιθυμίας να έχουμε κάποιο έλεγχο για το τι μέλλει γενέσθαι, επειδή το μέλλον είναι ανησυχητικά απροσδιόριστο. Το να μην ξέρουμε τι πρόκειται να συμβεί σημαίνει ότι δεν ξέρουμε αυτά που πρέπει να ξέρουμε για να είμαστε ασφαλείς. Για να αντιμετωπίσουμε αυτή την ανησυχητική αδυναμία, κάνουμε πράγματα για να πάρουμε τον έλεγχο.
Αποφασίζουμε να κάνουμε δίαιτα και γυμναστική, να κόψουμε το κάπνισμα και να αρχίσουμε να αποταμιεύουμε. Δεν έχει καν σημασία αν κρατάμε την απόφασή μας και κάνουμε πράξη αυτές τις υποσχέσεις. Η δέσμευση σε αυτές, έστω και για μια στιγμή, μας δίνει την αίσθηση ότι έχουμε μεγαλύτερο έλεγχο στις αβέβαιες μέρες που έρχονται.
Μια μελέτη του από τον Βρετανό ψυχολόγο Ρίτσαρντ Γουάισμαν διαπίστωσε ότι για πολλούς από εμάς ισχύει αυτό που τραγούδησαν οι U2: “Τίποτα δεν αλλάζει την Πρωτοχρονιά” («Nothing changes on New Year’s Day»). Από 3.000 άτομα που παρακολουθήθηκαν για ένα χρόνο, το 88% απέτυχε να επιτύχει τους στόχους των αποφάσεών του, αν και το 52% ήταν σίγουρο ότι θα το έκανε όταν τις ανακοίνωνε.
Είναι ενδιαφέρον ότι οι αποφάσεις της Πρωτοχρονιάς περιλαμβάνουν επίσης συνήθως υποσχέσεις όπως να φερόμαστε καλύτερα στους ανθρώπους, να κάνουμε νέους φίλους και να εξοφλήσουμε τυχόν χρέη. Αυτό συμβαίνει σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας.
Οι Βαβυλώνιοι επέστρεφαν τα δανεικά αντικείμενα. Οι Εβραίοι αναζητούν και προσφέρουν συγχώρεση. Οι Σκωτσέζοι κάνουν το “first footing”, επισκεπτόμενοι τους γείτονες για να τους ευχηθούν τα καλύτερα για το νέο έτος. Πώς συνδέεται όλη αυτή η κοινωνική «επίλυση» με την επιβίωση;
Είναι απλό: Είμαστε κοινωνικά ζώα. Έχουμε εξελιχθεί ώστε να εξαρτόμαστε από τους άλλους, κυριολεκτικά, για την υγεία και την ασφάλειά μας. Η καλή μεταχείριση των ανθρώπων είναι ένας καλός τρόπος για να μας φέρονται καλά. Το «Κάνε στους άλλους ό,τι θα ήθελες να σου κάνουν», αποδεικνύεται ότι είναι μια σπουδαία στρατηγική επιβίωσης.
Και πολλοί άνθρωποι αποφασίζουν να προσεύχονται περισσότερο. Αυτό έχει νόημα και από την άποψη της επιβίωσης: Προσευχηθείτε περισσότερο και μια παντοδύναμη δύναμη είναι πιο πιθανό να σας κρατήσει ασφαλείς. Οι Εβραίοι προσεύχονται στην αρχή του νέου τους έτους για να εγγραφούν στο «Βιβλίο της Ζωής» για έναν ακόμη χρόνο.
Και παρόλο που ο θάνατος είναι αναπόφευκτος, σε όλη την ιστορία οι άνθρωποι αντιμετώπισαν τον φόβο της θνητότητας με την προσχώρηση σε θρησκείες που υπόσχονται αίσιο τέλος. Προσευχηθείτε περισσότερο και ο θάνατος είναι λιγότερο τρομακτικός.
Υπάρχουν εκατοντάδες τελετουργίες καλής τύχης συνυφασμένες με τους εορτασμούς της Πρωτοχρονιάς, που επίσης εφαρμόζονται στο όνομα της άσκησης ενός μικρού ελέγχου πάνω στη μοίρα.
- Οι Ολλανδοί, για τους οποίους ο κύκλος είναι σύμβολο επιτυχίας, τρώνε ντόνατς.
- Εμείς οι Έλληνες φτιάχνουμε τη Βασιλόπιττα με ένα νόμισμα στο εσωτερικό της, που χαρίζει καλή τύχη για το επόμενο έτος σε όποιον το βρει.
- Τα πυροτεχνήματα την παραμονή της Πρωτοχρονιάς ξεκίνησαν στην Κίνα πριν από χιλιετίες ως ένας τρόπος για να διώξουν τα κακά πνεύματα.
- Οι Ιάπωνες διοργανώνουν την Πρωτοχρονιά Bonenkai, ή «πάρτι για να ξεχάσουν το έτος», για να αποχαιρετήσουν τα προβλήματα και τις ανησυχίες του περασμένου έτους και να προετοιμαστούν για ένα καλύτερο νέο.
Οι διαφωνίες και οι παρεξηγήσεις μεταξύ των ανθρώπων υποτίθεται ότι επιλύονται και οι μνησικακίες παραμερίζονται. Σε ένα πρωτοχρονιάτικο τελετουργικό πολλών πολιτισμών, τα σπίτια καθαρίζονται για να σκουπιστεί το «κακό» και να δημιουργηθεί χώρος για καλύτερες.
Είναι συναρπαστικό, πραγματικά, να βλέπεις πόσο συνηθισμένα είναι τόσα πολλά από αυτά: Πυροτεχνήματα. Τελετουργίες καλοτυχίας. Αποφάσεις που μας δίνουν την εντύπωση ότι ελέγχουμε το μέλλον. Παντού, η Πρωτοχρονιά είναι μια στιγμή για να σκεφτούμε τις αδυναμίες μας και πώς θα μπορούσαμε να μειώσουμε τα τρωτά σημεία που δημιουργούν και να κάνουμε κάτι για την τρομακτική αδυναμία που προέρχεται από τη σκέψη για το ανησυχητικό άγνωστο του τι μέλλει γενέσθαι. Όσο κοινές και αν είναι αυτές οι συμπεριφορές τόσο στην ιστορία όσο και στον πολιτισμό, είναι συναρπαστικό να συνειδητοποιούμε ότι οι ιδιαίτεροι τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι σημειώνουν αυτό το μοναδικό πέρασμα από τη μια μέρα στην άλλη, είναι πιθανότατα όλες εκδηλώσεις της θεμελιώδους επιταγής του ανθρώπινου ζώου για επιβίωση.
Πώς, λοιπόν, καθησυχάζετε τον εαυτό σας απέναντι στο πιο τρομακτικό πράγμα που επιφυλάσσει το μέλλον, το μόνο σίγουρο που υπάρχει μπροστά σας, την αναπόφευκτη πραγματικότητα ότι κάποια στιγμή θα πεθάνετε; Μοιράστε τα ντόνατ, τη Βασιλόπιττα και το κρασί, ανάψτε τα πυροτεχνήματα και υψώστε ένα ποτήρι στην υγειά μας φωνάζοντας: “Στην επιβίωση μας!”
Απόδοση – Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
