Είναι πλέον ευρέως αποδεκτό ότι οι άνδρες και οι γυναίκες σκέφτονται διαφορετικά. Γιατί το κάνουν όμως αυτό είναι ένα άλλο θέμα. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι πρόκειται για ένα εξελικτικό γνώρισμα.
Στην προϊστορική εποχή του κυνηγιού και της συγκέντρωσης τροφής, απαιτούνταν διαφορετικές δεξιότητες: οι άνδρες χρειαζόταν να περνούν το χρόνο τους μακριά από τις κατασκηνώσεις των ανθρώπων, να παρακολουθούν τα άγρια ζώα και να αγωνίζονται για να αποκρούσουν τους εισβολείς ενώ οι γυναίκες χρειάζονταν κοινωνικές δεξιότητες για την ανατροφή των παιδιών.
Ωστόσο, είναι βέβαιο ότι χρειάζεται να εφαρμοστούν και άλλοι παράγοντες ώστε να επιβιώσει κανείς στη σύγχρονη εποχή. Η τελευταία έρευνα δείχνει ότι το βιοτικό επίπεδο και η πρόσβαση στην εκπαίδευση, έχει κατά πάσα πιθανότητα μεγαλύτερη ευθύνη για τη γνωστική ανισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών από τα γονίδια, το χρώμα στο δέρμα ή την ικανότητα να κλωτσήσουν μια μπάλα.
Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι οι ανδρικοί και οι γυναικείοι εγκέφαλοι είναι με διαφορετικό τρόπο συνδεδεμένοι. Μια περσινή μελέτη από την Ραγκίνι Βέρμα του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια, χρησιμοποίησε εξελιγμένες απεικονιστικές τεχνικές για να παρουσιάσει τις διακυμάνσεις στις κυρίαρχες συνδέσεις στον εγκέφαλο, στο τμήμα του εγκεφάλου που προκαλεί τη σκέψη, μεταξύ ανδρών και γυναικών. Η Δρ. Βέρμα εικάζει ότι αυτές οι διαφορές σύνδεσης βοηθούν στην εξήγηση γιατί οι γυναίκες τείνουν να έχουν καλύτερη μνήμη, ανεπτυγμένη κοινωνική δεξιότητα και μια βελτιωμένη ικανότητα να μπορούν να κάνουν πολλά πράγματα ταυτόχρονα (multitasking).
Τώρα, η Ντανιέλα Γουέμπερ του Κέντρου Δημογραφίας και Παγκόσμιου Ανθρωπίνου Κεφαλαίου του Wittgenstein στη Βιέννη και οι συνεργάτες της στην Αυστρία και τη Σουηδία, έχουν χρησιμοποιήσει ένα μεγάλο δείγμα ανθρώπων για να ερευνήσουν γιατί προκύπτουν αυτές οι αλλαγές και, το σημαντικότερο, πώς οι διαφορές αυτές μπορούν να αλλάξουν. Η ανάλυση της ομάδας, όπως αναφέρθηκε στο "Proceedings of the National Academy of Sciences" (PNAS), διαπιστώνει ότι η γνωστική επίδοση των γυναικών-πολύ περισσότερο από τους άνδρες, επωφελείται από παράγοντες όπως μεγαλύτερες ευκαιρίες απασχόλησης, αύξηση της οικονομικής ευημερίας και καλύτερη υγεία.
Η Γουέμπερ και οι συνεργάτες της βάσισαν την εργασία τους σε συνεντεύξεις με 17.000 άνδρες και 14.000 γυναίκες που πραγματοποιήθηκαν μέσα από μία πρωτοβουλία που ονομάζεται "Survey of Health, Ageing and Retirement in Europe", η οποία πραγματοποιήθηκε στο διάστημα 2006-07. Οι ερωτηθέντες, ηλικίας 50 έως 84, ζούσαν σε 13 ευρωπαϊκές χώρες και υποβλήθηκαν σε τρεις δοκιμασίες σχετικά με τη γνωστική απόδοση. Αυτοί χωρίστηκαν σε τρεις περιοχές: Βόρεια Ευρώπη (Δανία και Σουηδία), την Κεντρική Ευρώπη (Αυστρία, το Βέλγιο, την Τσεχική Δημοκρατία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τις Κάτω Χώρες, την Πολωνία και την Ελβετία) και της νότιας Ευρώπης (Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία).
Σε κάθε χώρα, υιοθετήθηκε ένας Δείκτης Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΔΠΑ): ένα αμάλγαμα του ΑΕΠ, το μέγεθος της οικογένειας, η παιδική θνησιμότητα, το προσδόκιμο ζωής και το εθνικό επίπεδο εκπαίδευσης. Τα κριτήρια αυτά επιλέχθηκαν ως αναπαράσταση των προτύπων ζωής και εκπαίδευσης της χώρας σε σχέση με τα έτη γέννησης των ερωτηθέντων και στη συνέχεια σε σχέση με τη γνωστική επίδοση τους.
Η επίδοση αυτή καθορίστηκε μέσα από τη χρήση δοκιμών για την επεισοδιακή μνήμη (η διατήρηση δηλαδή των λέξεων στη μνήμη), για την κατηγορική ευχέρεια (η ονοματοδοσία παραδειγμάτων, ας πούμε, για τα ζώα) και αριθμητικής. Οι γυναίκες αναμένονταν να ξεπεράσουν τους άνδρες στην επεισοδιακή μνήμη και οι άνδρες γενικά να αποδώσουν καλύτερα στην αριθμητική. Κανένα φύλο δεν θεωρήθηκε κυρίαρχο στην κατηγορική ευχέρεια.
Η επεισοδιακή μνήμη (ή αυτοβιογραφική μνήμη) είναι σημαντική, δεδομένου ότι συνδέεται με το συναίσθημα. Ο εγκέφαλος θυμάται ασύνδετες λέξεις, συνδέοντάς τα με μια μνήμη ή με μία φανταστική κατάσταση. Είναι το συναίσθημα της μνήμης που υποτίθεται ότι βοηθά τον εγκέφαλο να θυμηθεί τη λέξη. Το θέμα που είναι συζητήσιμο είναι αν οι γυναίκες δείχνουν στην πραγματικότητα περισσότερη κατανόηση από τους άνδρες, είτε η κοινωνία αναμένει τέτοια ικανότητα από εκείνες ως αρχικές τροφούς των παιδιών για τόσο πολύ καιρό που έχει γίνει ριζωμένο βίωμα. Το ίδιο ισχύει και για τις μαθηματικές γνώσεις. Η επιστήμη κυριαρχείται από τους άνδρες, επειδή είναι καλύτεροι σε αυτόν τον τομέα ή επειδή ήταν μια επιλογή σταδιοδρομίας για εκείνους που δεν ήταν ευρέως ανοικτή σε γυναίκες πριν από τα τέλη του 20ου αιώνα;
Η νέα μελέτη δεν επιδιώκει να απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα. Αλλά ωθεί την έρευνα προς την κατεύθυνση περαιτέρω απαντήσεων. Όπως ήταν αναμενόμενο, σε έρευνες για την επεισοδιακή μνήμη, οι γυναίκες ξεπέρασαν ή ήταν ίσες με τους άνδρες σε κάθε γεωγραφική περιοχή και σε όλες σχεδόν τις ηλικιακές ομάδες. Τα αποτελέσματα για τις δοκιμές της αριθμητικής ήταν ακόμη πιο έντονα. Οι άνδρες ξεπέρασαν τις γυναίκες σε όλες τις γεωγραφικές περιοχές και σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Οι διαφορές στην κατηγοριακή ευχέρεια ήταν τόσο μικρές, στα όρια του στατιστικού λάθους. Αλλά η πραγματικά εντυπωσιακή ανακάλυψη ήταν το πώς τα αποτελέσματα άλλαξαν με την πάροδο του χρόνου και με την περιοχή.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι καθώς οι χώρες βελτιώνονταν στα κριτήρια ΔΠΑ, η γνωστική απόδοση του συνόλου του πληθυσμού αυξήθηκε. Η Βόρεια Ευρώπη είχε υψηλότερη βαθμολογία σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, ακολουθούμενη από την κεντρική και στη συνέχεια νότια Ευρώπη. Απροσδόκητα, η μελέτη έδειξε επίσης ότι όσο καλύτερα είναι ανεπτυγμένη μία χώρα, τόσο υψηλότερο είναι το ποσοστό της αύξησης των γνωστικών ικανοτήτων των γυναικών. Γιατί ακριβώς οι γυναίκες επωφελούνται δυσανάλογα από τις κοινωνικές βελτιώσεις, δεν είναι γνωστό. Ίσως να οφείλεται ότι αρχίζουν από ένα πιο μειονεκτικό επίπεδο.
Όποιος και αν είναι ο λόγος όμως, η παρούσα μελέτη δείχνει ότι οι γνωστικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών δεν είναι μόνο κληρονομικές. Προτείνει ότι, σε ένα βαθμό μη αναγνωρισμένο μέχρι σήμερα, οι γυναίκες και οι άνδρες έχουν μάθει από τους ρόλους που η κοινωνία αναμένει από αυτούς να εκτελέσουν και ότι οι αυτές οι διαφορές μεταξύ τους μπορούν να αλλάξουν όπως οι αλλαγές της κοινωνίας. Οι μοντέρνοι καιροί απαιτούν και σύγχρονη σκέψη.
Πήγη: Science and Technology, print edition of The Economist, July 26th 2014
Photo credit: Claudio Munoz
Eσείς τι σκέφτεστε για το άρθρο; Μοιραστείτε το σχόλιό σας.
