Υπάρχει ένας καλός λόγος που οι ψυχολόγοι ανασύρουν από παλιά αυτό το κλασικό χαρακτηριστικό προσωπικότητας.
Όταν σκέφτεστε στην Ψυχολογία για τα βασικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας, είναι πολύ πιθανό να ανατρέξετε στο Μοντέλο των Πέντε Παραγόντων (ΜΠΠ) (Five Factor Model [FFM]). Σύμφωνα με το ΜΠΠ, η προσωπικότητα μπορεί να χωριστεί σε πέντε κατηγορίες: ευσυνειδησία, άνοιγμα σε νέες εμπειρίας, εξωστρέφεια, προσήνεια και νευρωτισμός (γνωστός επίσης και ως το αντίθετο της συναισθηματικής σταθερότητας).
Υπάρχει ένας τεράστιος όγκος ερευνών που υποστηρίζουν το ΜΠΠ, όπως επίσης και μελέτες που δείχνουν πως οι υποκατηγορίες του ή πλευρές του, αλλάζουν κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής. Οι έρευνες του ΜΠΠ εξετάζουν επίσης και τη σχέση των 5 παραγόντων και των πλευρών τους με διάφορες συμπεριφορές και συνέπειες που σχετίζονται με την υγεία. Κάποιοι μάλιστα πιστεύουν ότι τα χαρακτηριστικά του ΜΠΠ είναι γενετικά καθορισμένα.
Ένα γνωστό από παλιά αλλά υποτιμημένο χαρακτηριστικό προσωπικότητας
Το χαρακτηριστικό της προσωπικότητας που ονομάζεται αλεξιθυμία προσδιορίστηκε πριν από πάνω από τέσσερις δεκαετίες από τον ψυχαναλυτή Τζων Νέμια στη Βοστόνη (1976). Αρχικά, η αλεξιθυμία, που κυριολεκτικά στα Ελληνικά σημαίνει «δεν υπάρχουν λέξεις για τα συναισθήματα», είχε σκοπό να περιγράψει την προσωπικότητα των ανθρώπων που έβλεπαν στη θεραπεία και που ταιριάζουν στο προφίλ ενός τύπου που αποκαλούσαν «βαρετός» ασθενής. Ο λόγος που οι άνθρωποι με αλεξιθυμία είναι τόσο «μη ενδιαφέροντες» στην θεραπεία, είναι ακριβώς επειδή τους είναι πολύ δύσκολο να εκφράσουν τα συναισθήματά τους.
Μπορεί να ξεκινήσουν θεραπεία για συμπτώματα όπως διατροφικές διαταραχές ή για ένα πλήθος φυσικών συμπτωμάτων, αλλά επειδή δεν μπορούν να βάλουν τα συναισθήματά τους σε λέξεις ή ακόμη και να περιγράψουν τα όνειρά τους (φανερά ανησυχητικό στην ψυχανάλυση), η συζήτηση μαζί τους είναι πιθανό να ατονήσει πολύ γρήγορα.
Η πλέον καθιερωμένη μέτρηση της αλεξιθυμίας είναι η Κλίμακα Αλεξιθυμίας του Τορόντο η οποία περιλαμβάνει 20 λήμματα (Toronto Alexithymia Scale – TAS-20), την οποία εξέδωσαν ο Μπάγκμπαϊ και οι συνεργάτες του το 1994 σε ένα βιβλίο ορόσημο. Η TAS-20 έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και χρησιμοποιήθηκε σε κυριολεκτικά χιλιάδες μελέτες και λαμβάνει υπόψη της τα 3 στοιχεία που σχετίζονται μεταξύ τους:
- τη δυσκολία στον προσδιορισμό των συναισθημάτων
- τη δυσκολία στην περιγραφή των συναισθημάτων
- τον τρόπο σκέψης που στρέφεται προς τα έξω με αποτέλεσμα το άτομο να μην ασχολείται με τα συναισθήματά του ή την εσωτερική του κατάσταση.
Σύμφωνα με έρευνα του Πρης και των συνεργατών του στο Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας το 2018, οι άνθρωποι με αλεξιθυμία σπάνια ασχολούνται με τη συναισθηματική τους κατάσταση και δυσκολεύονται να την αξιολογήσουν. Η ρύθμιση των συναισθημάτων τους διαταράσσεται επειδή τείνουν να αποφεύγουν να τα βιώσουν, αλλά επιπλέον παρουσιάζουν δυσκολίες επειδή δεν έχουν ένα καλό εσωτερικό σύστημα παρακολούθησης ώστε να προσδιορίζουν τις συναισθηματικές καταστάσεις τους.
Εκτεταμένες έρευνες που πραγματοποιήθηκαν από την αρχική σύλληψη της έννοιας αυτού του χαρακτηριστικού, επιβεβαιώνουν ότι οι άνθρωποι που χαρακτηρίζονται έντονα από αλεξιθυμία είναι ακατάλληλοι υποψήφιοι για ψυχοθεραπεία ενώ ταυτόχρονα κινδυνεύουν σε μεγάλο βαθμό να νοσήσουν από πολλές ψυχικές διαταραχές.
Οι βαθμολογίες στην κλίμακα TAS-20 συσχετίζονται με συναισθήματα ψυχολογικής δυσφορίας και δυσκολίες στην ρύθμιση των συναισθημάτων. Επιπρόσθετα, οι βαθμοί στην TAS-20 σχετίζονται με τη συναισθηματική νοημοσύνη και συγκεκριμένα με το στοιχείο της διαπροσωπικής νοημοσύνης (Ονούρ κ.α., 2013).
Τι γνωρίζουμε πραγματικά για την αλεξιθυμία 40 χρόνια μετά τον αρχικό της εντοπισμό;
Ακόμη και αν η Εξωτερικά Προσανατολισμένη Σκέψη δεν υπολογίζεται με ακρίβεια από την TAS-20, ο συνδυασμός της αποφυγής έντονων συναισθημάτων μαζί με την ανικανότητα να κατανοήσει κάποιος την φύση των ίδιων του συναισθημάτων, μπορούν ξεκάθαρα να οδηγήσουν σε δυσκολίες, όταν πρόσωπα με υψηλή επίδοση στη συνολική αλεξιθυμία, αναπτύσσουν στενές σχέσεις. Θα κρατηθούν μακριά από συναισθηματικά φορτισμένες εμπειρίες, ευχάριστες και δυσάρεστες και δεν θα είναι ικανά να εκφραστούν με σαφήνεια στους συντρόφους τους.
Η αλεξιθυμία μπορεί επίσης να είναι καταστροφική για την υγεία του ατόμου. Η ερευνήτρια Μικέλα ντι Τράνι και οι συνεργάτες της (2018) του Πανεπιστημίου της Σαπιέντζα στη Ρώμη, συνέκριναν τους βαθμούς αλεξιθυμίας σε ηλικιωμένους, υπερτασικούς ασθενείς με φοιτητές, συμπεριλαμβανομένης συνέντευξης και ερωτηματολογίου που εστιάζει συγκεκριμένα στην ικανότητα ενός ατόμου να ονομάζει τις εσωτερικές του καταστάσεις, όπως τις σωματικές εμπειρίες, τη λεκτική φαντασία και το συναίσθημα.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, οι άνθρωποι που έχουν σε μεγάλο βαθμό την επονομαζόμενη Ικανότητα Αναφοράς (Referential Ability – RA) χρησιμοποιούν «γλώσσα που είναι ζωηρή, συγκεκριμένη, με πλούσιες εικόνες και παραστατική», σε σύγκριση με ανθρώπους στην διάσταση της αλεξιθυμίας των οποίων η γλώσσα είναι «αφηρημένη, ασαφής, γενική και συγκεχυμένη».
Το βαρύ σωματικό φορτίο που κουβαλούν οι άνθρωποι με υψηλή αλεξιθυμία όπως φάνηκε στην Ιταλική μελέτη, προσθέτει ακόμη ένα κομμάτι στο παζλ της κατανόησης γιατί αυτό το χαρακτηριστικό μπορεί να έχει τόσο αρνητικές συνέπειες. Δεδομένης της συσχέτισης της αλεξιθυμίας στο μοτίβο συμπεριφοράς «Τύπου Α» της εχθρότητας, της ανυπομονησίας και του ανταγωνισμού, μπορεί να αξίζει να εξετάσουμε το πώς συντελεί η αλεξιθυμία στην σχέση προσωπικότητας-υγείας.
Συμπέρασμα
Η δυσκολία επίγνωσης της συναισθηματικής σας κατάστασης και της ικανότητας να βάλετε αυτά τα συναισθήματα σε λέξεις, μπορεί να συμβάλλουν σημαντικά στη δημιουργία σωματικών και ψυχολογικών προβλημάτων με τρόπους που να μην μπορείτε να αναγνωρίζετε αλλιώς.
Παρόλο που η αρχική ψυχοδυναμική άποψη αυτού του χαρακτηριστικού προήλθε από παρατηρήσεις από «βαρετούς» ασθενείς στην ψυχοθεραπεία, το ανανεωμένο ενδιαφέρον για την αλεξιθυμία μπορεί να παράσχει θεραπευτικές προσεγγίσεις που στοχεύουν συγκεκριμένα να βοηθήσουν αυτά τα άτομα να επιτύχουν μία ολοκληρωμένη ζωή μέσω μιας υγιέστερης επίγνωσης των συναισθημάτων τους.
Βιβλιογραφικές αναφορές:
- Nemiah, J. C., Freyberger, H., & Sifneos, P. E. (1976). Alexithymia: A view of the psychosomatic process. In O. Hill (Ed.), Modern trends in psychosomatic medicine, Vol. 3 (pp. 430–439). London, UK: Butterworths.
- Bagby, R. M., Parker, J. D., & Taylor, G. J. (1994). The twenty-item Toronto alexithymia scale—I. Item selection and cross-validation of the factor structure. Journal of Psychosomatic Research, 38, 23–32.
- Preece, D., Becerra, R., Robinson, K., & Dandy, J. (2018). Assessing alexithymia: Psychometric properties and factorial invariance of the 20-item Toronto Alexithymia Scale in nonclinical and psychiatric samples. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 40(2), 276-287. doi:10.1007/s10862-017-9634-6
Πηγή: psychologytoday.com
Απόδοση: Έφη Μεσιτίδου
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
