Το Α και το Ω του ψυχολογικού τραύματος

Παρόλο που το ψυχολογικό τραύμα δεν επηρεάζει όλους τους ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο, πολλοί υφίστανται την επίδρασή του καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους.

Το ψυχολογικό τραύμα είναι ένα από εκείνα τα θέματα για τα οποία όλοι μιλούν, αλλά κανένας δεν κατανοεί ουσιαστικά. Δεν μπορούν να χαρακτηριστούν όλες οι αρνητικές εμπειρίες ως τραυματικές, ούτε δημιουργούνται συνειδητά όλα τα τραύματα. Πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν καν ότι κάποια εμπειρία που είχαν τους άφησε τραύμα, παρ’ όλη την επίδραση που αυτό ασκεί επάνω τους.

Η ένταση ενός ψυχολογικού τραύματος δεν σχετίζεται μόνο με τη σοβαρότητα του τραυματικού γεγονότος. Επηρεάζεται και από άλλους παράγοντες όπως είναι η ηλικία, το πλαίσιο, η ψυχολογική κατάσταση του ατόμου τη δεδομένη στιγμή, τα γεγονότα που ακολούθησαν το τραυματικό γεγονός, κλπ.

Τα ψυχολογικά τραύματα μπορεί να έχουν ισόβιες συνέπειες. Το άτομο που υποφέρει από κάποιο ψυχολογικό τραύμα χρειάζεται την βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας. Όσο σκληρά κι αν προσπαθεί κανείς να ξεπεράσει μόνος του ένα τραύμα, δεν είναι εύκολο να το επιτύχει χωρίς να υποβληθεί σε θεραπεία που να είναι προσαρμοσμένη στις ανάγκες του. Ο κάθε άνθρωπος βιώνει διαφορετικά τραύματα και αυτά αφήνουν διαφορετικά σημάδια.

Άγχος, εφιάλτες, νευρικός κλονισμός · υπάρχει ένα όριο στο πόσα τραύματα μπορεί ν’ αντέξει ένας άνθρωπος προτού βγει στους δρόμους και αρχίσει να ουρλιάζει.

– Κέιτ Μπλάνσετ, Θλιμμένη Τζάσμιν –

Ορισμός του ψυχολογικού τραύματος

Γενικά, ως ψυχολογικό τραύμα ορίζεται μια απροσδόκητη εμπειρία που προκαλεί έντονο συναισθηματικό πόνο. Πάντα περιλαμβάνει μια πραγματική, πιθανή ή φανταστική απειλή για τη ζωή ή την ασφάλεια του ατόμου. Μπορεί επίσης, να περιλαμβάνει γεγονότα στα οποία το άτομο γίνεται έμμεσα μάρτυρας, ακόμη κι αν δεν το επηρεάζουν με άμεσο τρόπο.

Η γενική αντίδραση σε τέτοιου είδους καταστάσεις είναι τρόμος και ένα αίσθημα πλήρους αδυναμίας. Η αρχική αντίδραση των περισσότερων ανθρώπων, ειδικά των παιδιών, είναι συναισθηματικό χάος, ταραχή, άστατη συμπεριφορά ή παράλυση.

Το ψυχολογικό τραύμα αποθηκεύεται στη μνήμη με έναν ασυνήθιστο τρόπο. Η εμπειρία είναι τόσο έντονη που το μυαλό δεν μπορεί να την αναπαράγει με πιστό τρόπο. Είναι σαν ο εγκέφαλος να βρίσκεται σε κατάσταση σοκ. Η πληροφορία «παγώνει» και αποθηκεύεται στον εγκέφαλο.

Με άλλα λόγια, το άτομο μπορεί να θυμηθεί μόνο συγκεκριμένα μέρη της εμπειρίας και να ξεχάσει συνειδητά τα υπόλοιπα. Είναι ένας μηχανισμός άμυνας για να μπορέσει να συνεχίσει τη ζωή του.

Διαβάστε σχετικά: Το τραύμα εκφράζεται μέσα από αντιδράσεις αναβίωσης και άρνησης

Τα χαρακτηριστικά του ψυχολογικού τραύματος

Το βασικό χαρακτηριστικό του τραύματος είναι ότι είναι απροσδόκητο, δεν υπάρχει χρόνος για να προετοιμαστεί το άτομο, ούτε διαθέτει τα μέσα για να το αντιμετωπίσει. Ουσιαστικά, ούτε το μυαλό ούτε το σώμα είναι έτοιμα για αυτό. Υπάρχει πολύ λίγος χρόνος ψυχικής και σωματικής αντίδρασης, επειδή συμβαίνει εντελώς ξαφνικά.

Η ταραχή που δημιουργεί είναι τόσο έντονη, που το άτομο δεν γνωρίζει πώς να εκφράσει αυτό που συμβαίνει ή να δεχτεί ό,τι συνέβη με τρόπο που να μην πληγωθεί.

Ωστόσο, δεν προκύπτουν όλα τα ψυχολογικά τραύματα από αληθινά γεγονότα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν μπορεί να ξεχωρίσει την πραγματικότητα από τη φαντασία ή την επίγνωση. Αυτό σημαίνει ότι ορισμένα τραύματα δεν προκύπτουν από κάποια πραγματική απειλή, αλλά από μία υποκειμενική εμπειρία της απειλής.

Ο Σίγκμουντ Φρόιντ παρατήρησε ότι πολλοί από τους ασθενείς του είχαν παρόμοιες εμπειρίες. Χαρακτήριζαν την κατάσταση ανυπόφορη, παρόλο που η ζωή τους και η ευημερία τους δεν ήταν σε κίνδυνο. Γνωστό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση της γυναίκας που είχε παραισθήσεις κάθε φορά που μύριζε καμένα αρτοσκευάσματα.

Ο Φρόιντ, χρησιμοποιώντας την μέθοδο της ψυχανάλυσης, μετέφερε την γυναίκα πίσω σε μια εποχή όπου εργαζόταν ως οικιακή βοηθός. Μία μέρα έλαβε ένα γράμμα από τη μητέρα της. Ωστόσο, τα παιδιά που βρίσκονταν στο σπίτι της το πήραν. Εκείνη την στιγμή, τα αρτοσκευάσματα που έψηνε στον φούρνο καίγονταν.

Οι συνέπειες του ψυχολογικού τραύματος

Το ψυχολογικό τραύμα έχει διάφορους βαθμούς σοβαρότητας. Στην χειρότερη περίπτωση το άτομο αναγκάζεται να διαμορφώσει ολόκληρη τη ζωή και την αντίληψη που έχει για τον κόσμο σύμφωνα με το τραυματικό γεγονός. Για παράδειγμα, αν το άτομο εγκαταλείφθηκε σε νεαρή ηλικία, ίσως να δυσκολεύεται να εμπιστευτεί άλλους ανθρώπους.

Οι άνθρωποι που έχουν υποστεί κάποιο ψυχολογικό τραύμα τείνουν να εμφανίζουν διαταραχή μετατραυματικού στρες (ΔΜΤΣ), η οποία ουσιαστικά τους κάνει να ξαναζούν ασυνείδητα την τραυματική εμπειρία τους, παρόλο που ο κίνδυνος έχει περάσει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ένας άνθρωπος που βίωσε έναν πόλεμο και βασανίζεται τόσο πολύ από τις αναμνήσεις τους που δεν μπορεί να ζήσει μια κανονική ζωή.

Είναι επίσης, σύνηθες οι άνθρωποι που έχουν τέτοιου είδους εμπειρίες να υποφέρουν από άγχος ή/και κατάθλιψη. Το τραύμα εκδηλώνεται ακόμη και μέσα από κρίσεις πανικού. Αυτό που έχει σημασία να γνωρίζει κανείς είναι ότι το να λάβει την βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας μπορεί πραγματικά να κάνει την διαφορά.