Τα κρυφά οφέλη του να κάνεις τον ανήξερο

Μία έρευνα ρίχνει φως στα εκπληκτικά οφέλη του να κρύβει κανείς αυτά που ξέρει.

Η ιδέα του να εντυπωσιάζει κανείς τους άλλους δείχνοντας όσο πιο έξυπνος γίνεται μπορεί να φαίνεται μια βασική στρατηγική διαπροσωπικής επικοινωνίας. Ποιος δεν θα ήθελε να τον θαυμάζουν οι υπόλοιποι για την εξυπνάδα, τις δεξιότητες, την ευφυΐα και γενικά την οπτική του στα πράγματα;

Σκέψου όλες τις φορές που θέλησες να εμπλακείς σε αυτή τη διαδικασία εντυπωσιασμού. Μπορεί να ήταν για να συναγωνιστείς διαδικτυακούς φίλους σε ένα παιχνίδι, για να κάνεις έξυπνα σχόλια σε μια συζήτηση ή απλώς για να κάνεις ένα αφεντικό ή συγγενή να σε δει πιο ευνοϊκά.

Δεδομένης αυτής της γενικής μεροληψίας προς το να επιδεικνύει κανείς την εξυπνάδα του, μπορεί να αναρωτιέσαι γιατί κάποιος να θέλει να δώσει την αντίθετη εντύπωση, προσποιούμενος πως δεν έχει ιδέα.

Φαίνεται πως η στάση του να κρύβει κάποιος τη γνώση του είναι συνηθισμένη, ειδικά σε εργασιακό πλαίσιο. Η Λόρα Βενζ, από το Πανεπιστήμιο Leuphana, και o Χάνταρ Νέσαν Σόσαν, από το Πανεπιστήμιο Mannheim, σημειώνουν ότι, παρά το ρίσκο, «οι εργαζόμενοι κρύβουν τις γνώσεις τους καθημερινά». Η στάση αυτή είναι μία από τις πολλές αντιπαραγωγικές εργασιακές συμπεριφορές.

Το στρες και η τάση να το παίζει κάποιος ανίδεος

Η σκέψη πως οι άνθρωποι προσποιούνται τους ανίδεους ταιριάζει με αυτή την προσέγγιση των «μη παραγωγικών συμπεριφορών» (στην εργασία) ως τρόπου διαχείρισης του άγχους. Όταν κρύβεις τη γνώση σου, παρά το ρίσκο, αυτό ενδέχεται να εξυπηρετεί την ανάγκη να ενοχλήσεις εκείνους που περιμένουν από εσένα να ξέρεις όλες τις απαντήσεις. Θα μπορούσε όμως να έχει και κάποια ακόμα θετική επίδραση πάνω σου;

Σύμφωνα με το διαδραστικό μοντέλο για το άγχος, των Γερμανών συγγραφέων που αναφέρθηκαν παραπάνω, θα μπορούσε κανείς να αποφασίσει πως το κόστος του να κρύβει τη γνώση του σε ένα θέμα αξίζει, καθώς με αυτό τον τρόπο νιώθει πως έχει τον έλεγχο μιας κατάστασης που θεωρεί αγχωτική.

Σκέψου μια στιγμή στο παρελθόν όπου εσκεμμένα συγκρατήθηκες και δεν έδωσες μια απάντηση πάνω σε κάτι που γνώριζες πολύ καλά. Ίσως να αισθανόσουν ματαίωση για τον σύντροφό σου, που συχνά χρειάζεται υπενθυμίσεις για τις υποχρεώσεις του. Γιατί δηλαδή να μην μπορεί να θυμάται το πρόγραμμά του;

Την επόμενη φορά, λοιπόν, που σε ρωτάει ο σύντροφός σου πότε είναι το ραντεβού με τον γιατρό του, λες ότι δεν θυμάσαι. Ενώ δεν είναι βοηθητικό να το κάνεις αυτό, σου δίνει μια αίσθηση ελέγχου. Πρακτικά, δεν είσαι υποχρεωμένος να συμπληρώνεις τη μνήμη του άλλου, οπότε κάνεις τον ανίδεο.

Στο μοντέλο που προτείνεται από τους ερευνητές, αυτή η μη λειτουργική συμπεριφορά στη σχέση μπορεί να είναι παρόμοια με τον τρόπο που ένας εργαζόμενος καλύπτει κάποια γνώση που έχει, ώστε να διατηρήσει την αίσθηση ελέγχου σε μια κατάσταση που του προκαλεί στρες. Η ιδέα αυτής της προσέγγισης του άγχους βασίζεται στην παραδοχή ότι δεν υπάρχει τίποτα εγγενώς αγχωτικό σε μια κατάσταση.

Όλα βρίσκονται στον τρόπο που αντιλαμβάνεται κανείς μια κατάσταση, μαζί με την αντίληψη για την ικανότητά του να τη διαχειριστεί. Η απόκρυψη της γνώσης είναι μια στρατηγική γνωστή και ως «διαχείριση με εστίαση στο συναίσθημα, επομένως στοχεύει στο να μειώσει έστω προσωρινά την απόκριση στο στρες».

Διαβάστε σχετικά: 6 συναισθηματικές επιπτώσεις του άγχους στην καθημερινή ζωή

Εξετάζοντας την Υπόθεση Στρες-Προσποίηση Άγνοιας

Στην πραγματικότητα, η απόκρυψη της γνώσης ενσωματώνει πολλές σχετικές συμπεριφορές. Στην εκλογικευμένη απόκρυψη, αιτιολογείς στον εαυτό σου το γιατί δεν δίνεις την απάντηση σε κάποιο θέμα. Μπορεί για παράδειγμα, να αρνηθείς να απαντήσεις σε μια ερώτηση με τη δικαιολογία ότι η πληροφορία είναι απόρρητη.

Επιπλέον, όταν πρόκειται για υπεκφυγή, δίνεις μια λανθασμένη ή ελλιπή πληροφορία. Θα μπορούσες ακόμα να υποσχεθείς να δώσεις μια πληροφορία αλλά να μην το κάνεις τελικά, το γνωστό «θα σε ειδοποιήσω». Ενώ όταν απλά παίζεις τον ανίδεο, αρνείσαι πως γνωρίζεις κάτι κατηγορηματικά.

Όλα αυτά μπορεί να μοιάζουν μικρές διαφοροποιήσεις, αλλά ίσως σε εντυπωσιάσει το γεγονός ότι ενέχουν το στοιχείο της εξαπάτησης. Ωστόσο, η εκλογικευμένη απόκρυψη μπορεί να είναι εντελώς έγκυρη, οδηγώντας τους ερευνητές να τη διαχωρίσουν εννοιολογικά από τις άλλες δύο μορφές απόκρυψης πληροφοριών. Στην έρευνά τους, συνεπώς, εστίασαν στις δύο άλλες μορφές απόκρυψης, που δεν έχουν κάποια νόμιμη βάση.

Όσον αφορά τις υποθέσεις της μελέτης, οι συγγραφείς πρότειναν πως τα συναισθήματα του στρες μπορεί να προβλέψουν τη χρήση της απόκρυψης γνώσης, ως μηχανισμού συναισθηματικής διαχείρισης, που με τη σειρά του μπορεί να προβλέψει χαμηλότερα επίπεδα εξουθένωσης και δυσκολίας. Οι 101 εργαζόμενοι που πήραν μέρος στην έρευνα (65% γυναίκες, μέσος όρος ηλικίας τα 39 έτη) συμπλήρωσαν δύο ερωτηματολόγια στην αρχή και στο τέλος κάθε εργάσιμης μέρας, για συνολικά 10 μέρες.

Κάθε πρωί, βαθμολογούσαν τον φόρτο εργασίας τους, τα συναισθήματα από τις σχέσεις και τις δυσκολίες με τους συναδέλφους, τον βαθμό στον οποίο απέκρυπταν τη γνώση τους, τα συναισθήματα εξουθένωσης και άλλα αρνητικά συναισθήματα.

Χρησιμοποιώντας τα πρωινά αρνητικά συναισθήματα και τον φόρτο εργασίας ως παράγοντες ελέγχου, οι συγγραφείς χρησιμοποίησαν τις καθημερινές αναφορές και τα δεδομένα για να δημιουργήσουν συνδέσεις ανάμεσα στην καταπόνηση, στην απόκρυψη γνώσης και στα συναισθήματα ανακούφισης από το στρες. Τα ευρήματα έδειξαν πως περισσότερα συναισθήματα καταπόνησης από τις συναδελφικές σχέσεις συσχετίστηκαν με την απόκρυψη γνώσης.

Η προσποίηση της άγνοιας, ειδικά, επιπλέον προέβλεπε λιγότερα συναισθήματα εξουθένωσης και αρνητικής διάθεσης. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι που αισθάνονταν καταπονημένοι στην εργασία τους ήταν πιο πιθανό να παρουσιάσουν μη παραγωγικές εργασιακές συμπεριφορές, ωστόσο το να κάνει κάποιος τον ανίδεο συνδέθηκε με μεγαλύτερη αίσθηση ανακούφισης.

Στα συμπεράσματα των συγγραφέων, «το να κάνει κάποιος τον ανίδεο είναι ένας γρήγορος και απόλυτος τρόπος για να κρύψει τη γνώση του, το οποίο αμέσως εξυπηρετεί τη διαχείριση του άγχους και μειώνει την ψυχολογική δυσφορία». Χρειάζεται περισσότερη προσπάθεια για να κρύψεις αυτό που ξέρεις διαστρεβλώνοντάς το με κάποιο τρόπο, παρά να πεις εξαρχής ότι δεν γνωρίζεις κάτι.

Μια σημαντική προϋπόθεση της έρευνας ήταν ότι οι άνθρωποι που ήταν γενικά καταπονημένοι δεν προσποιούνταν γενικά ότι δεν ξέρουν κι έπειτα γενικά αισθάνονταν καλύτερα. Αντίθετα, ήταν αυτή η καθημερινή διακύμανση στην εξίσωση καταπόνησης-άγνοιας-ανακούφισης που παρείχε την καλύτερη εφαρμογή στα δεδομένα. Κάποιες μέρες, πολλά εξαρτώνται από το πόσο πιεσμένος νιώθεις μια δεδομένη στιγμή, για το αν είναι πιο πιθανό να κάνεις τον ανίδεο από οποιονδήποτε άλλον.

Είναι καλό να προσποιείται κανείς τον ανήξερο;

Αν τα δεδομένα της έρευνας λένε πως είναι καλό να κρύβει κάποιος τη γνώση του για να μειωθεί το στρες, τότε καλό είναι να γνωρίζει και το ρίσκο. Πράγματι, στην ερμηνεία των δεδομένων, οι συγγραφείς δηλώνουν πως αυτή είναι μια τεχνική που μπορεί να βοηθήσει κάποιον να νιώσει καλύτερα προσωρινά, αλλά δεν θα δουλέψει για πολύ. Προτείνουν ως προτιμότερη λύση να εξετάσει κανείς τι είναι αυτό που τον δυσκολεύει σε κάθε σχέση και τον κάνει να αισθάνεται καταπόνηση, και να επιλύσει το θέμα.

Μπορεί κανείς επίσης να χρησιμοποιήσει αυτές τις ιδέες για να παρατηρήσει πότε τα συναισθήματα του άγχους τον κάνουν να υιοθετεί μη λειτουργικές συμπεριφορές σε καταστάσεις που μπορεί να καταλήξουν εναντίον του και να επηρεάσουν την επίτευξη σημαντικών στόχων. Τελικά, ο εργαζόμενος που συνεχίζει να δείχνει άγνοια είναι πιθανό να διωχθεί από τη θέση.

Συμπερασματικά, αντί να αποκρύπτει κανείς τις ικανότητές του, ως έναν τρόπο να έχει τον έλεγχο σε στιγμές πίεσης, καλύτερα να αξιοποιήσει αυτή την ευκαιρία για να προβάλει τον εαυτό του.

Έρευνα: Venz, L., & Nesher Shoshan, H. (2022). Be smart, play dumb? A transactional perspective on day-specific knowledge hiding, interpersonal conflict, and psychological strain. Human Relations.
Απόδοση Ναταλία Παπακώστα- Msc Ψυχολόγος
Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή, μεταφράστρια – επιμελήτρια κειμένων
Πηγή