Από τότε που προβλήθηκε το ντοκιμαντέρ «14 Κορυφές», φαίνεται πως τίποτα δεν είναι αδύνατον. Η ανθρώπινη ανάγκη όμως να τελειώνουμε πάντα αυτό που έχουμε ξεκινήσει, μπορεί να συνοδεύεται από αρνητικές συνέπειες.
Από τότε που προβλήθηκε το ντοκιμαντέρ 14 Κορυφές, φαίνεται πως τίποτα δεν είναι αδύνατον. Το πρόγραμμα ακολουθεί τον εξερευνητή από το Νεπάλ Νίρμαλ Πέρτζα, καθώς ξεκινά μια δύσκολη αποστολή για να ανέβει 14 βουνοκορφές, 8.000 μέτρα σε λιγότερο από 7 μήνες.
Χωρίς προηγούμενη εμπειρία ορειβασίας, παρακολουθήσαμε το ντοκιμαντέρ με ιδιαίτερο ενθουσιασμό, λέει η συγγραφέας του άρθρου. Θαυμάσαμε τη δύναμη, την αντοχή και την ένταση του πρωταγωνιστή και της ομάδας του καθώς ξεκινούσαν ένα επίτευγμα που θα έσπαγε κάθε προηγούμενο ρεκόρ.
Λίγο μετά την αρχή του προγράμματος, ο θαυμασμός της συγγραφέως φαίνεται πως μειώθηκε. Ενώ στην αρχή η αποστολή έμοιαζε τρομερή, ο Πέρτζα είχε να αντιμετωπίσει θανάσιμες καιρικές συνθήκες και παραλίγο να χάσει τη ζωή του σε μια κατάβαση 100 μέτρων.
Πιεσμένος από τον χρόνο, συνέχισε παρά τις προειδοποιήσεις και τις ακραίες καταιγίδες. Πολλοί από τους συνεργάτες του πέθαναν στα χέρια του και άλλοι επιβίωσαν από τύχη. Ακόμα και η υγεία της μητέρας του που χειροτέρευε δεν ήταν αρκετή για να τον αποσπάσει από τον στόχο του. Κυνηγούσε με μανία την ολοκλήρωση του στόχου του με κάθε κόστος.
Το ντοκιμαντέρ υποστήριξε την επιμονή του Πέρτζα, λέγοντας πως ο καθένας μπορεί να πετύχει ό,τι θέλει αν επιμείνει. Ωστόσο, όσο πιο πολλοί έχαναν τη ζωή τους για αυτήν την αποστολή, τόσο πιο πολύ αμφισβητούσα αυτό το δόγμα, λέει η ίδια. Στο τέλος, η ανάγκη του αυτή έμοιαζε επικίνδυνη, ανόητη και απερίσκεπτη. Και ενώ με ανακούφιζε να τον βλέπω να επιβιώνει από αυτό το δύσκολο ταξίδι, δεν μπορούσα να σταματήσω να σκέφτομαι πως από τύχη συνεχίζει να ζει.
Για ποιο λόγο ένας απλός πεζοπόρος να βάλει τη ζωή του, και πολλών άλλων, σε κίνδυνο για να ολοκληρώσει έναν τέτοιο στόχο;
Τι είναι η καταναγκαστική ολοκλήρωση;
Είναι στην ανθρώπινη μας φύση να θέλουμε να ολοκληρώνουμε τις εργασίες μας. Οι φοιτητές, για παράδειγμα, δεν θα έπαιρναν πιστοποιήσεις αν σταματούσαν το πανεπιστήμιο πριν δώσουν εξετάσεις. Οι αθλητές θα απογοητεύονταν αν εγκατέλειπαν έναν αγώνα λίγο πριν τον τερματισμό.
Η σημασία του να ολοκληρώνουμε τα πράγματα είναι βαθιά ριζωμένη στο μυαλό μας. Απολαμβάνεις και εσύ να διαγράφεις υποχρεώσεις από τη λίστα σου και δυσκολεύεσαι να αφήσεις κάτι στη μέση όταν το έχεις ξεκινήσει; Αυτό το φαινόμενο λέγεται «καταναγκαστική ολοκλήρωση». Πράγματι, μοιάζει να είναι ένας καταναγκασμός βαθιά ριζωμένος στο νευροβιολογικό μας σύστημα, καθώς βιώνουμε την απελευθέρωση της πολυπόθητης ντοπαμίνης κάθε φορά που ολοκληρώνουμε μια εργασία.
Και ενώ η καταναγκαστική ολοκλήρωση μπορεί να λειτουργήσει ως χρήσιμο κίνητρο ώστε να ξεπεράσουν οι άνθρωποι εμπόδια, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε και τις αρνητικές συνέπειες.
Διαβάστε σχετικά: Πώς να πετυχαίνεις τους στόχους σου
Ποιες είναι οι αρνητικές συνέπειες της καταναγκαστικής ολοκλήρωσης;
Αυτό που μοιάζει να είναι κινητήριος δύναμη για την ανθρώπινη συμπεριφορά και τα επιτεύγματά μας μπορεί ταυτόχρονα να έχει καταστροφικές συνέπειες στην καθημερινή διαδικασία λήψης αποφάσεων. Για παράδειγμα:
1. Αποφυγή σημαντικών υποχρεώσεων: Όταν οι άνθρωποι συνεχώς παλεύουν να ολοκληρώσουν τις καθημερινές υποχρεώσεις, συνήθως εστιάζουν σε πιο εύκολες εργασίες των οποίων η ολοκλήρωση προσφέρει πιο άμεση ανακούφιση. Σε πρόσφατες έρευνες φάνηκε πως πολλοί απολαμβάνουν να διαγράφουν μικρά πράγματα από τις λίστες τους. Για παράδειγμα το να στέλνουν στα γρήγορα email στη δουλειά μπορεί να χρησιμεύει στο να έχουν μια τάξη, όμως μπορεί να τους αποσπά χρόνο από άλλες πιο σημαντικές δουλειές. Τελικά, μπορεί αυτός ο καταναγκασμός να μας καθυστερεί από προκλήσεις και εργασίες που πραγματικά έχουν σημασία.
2. Παράλογες απαιτήσεις ως προς την ολοκλήρωση εργασιών: Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο καταναγκασμός αυτός μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους να ολοκληρώσουν μάταια εγχειρήματα που δεν προσφέρουν προσωπικά οφέλη. Σε μια μελέτη στη διαδραστική λήψη απόφασης, βρέθηκε πως κάποιοι άνθρωποι πάσχιζαν να ολοκληρώσουν μια εργασία, ακόμα και όταν το να διακόψουν νωρίς σήμαινε μεγαλύτερες οικονομικές ανταμοιβές. Μία από τους συμμετέχοντες το εξήγησε έτσι: «Ο στόχος μου είναι να προσπαθήσω και να φτάσω μέχρι το τέλος, ώστε να νιώσω ότι ολοκλήρωσα».
3. Δυσανάλογο ρίσκο: Αν επιστρέψουμε στο αρχικό παράδειγμα με την ορειβασία, ένας ακόμα κίνδυνος είναι το καταναγκαστικό κυνήγι των στόχων με κάθε κόστος. Οι άνθρωποι συχνά αποπροσανατολίζονται από τις αρνητικές συνέπειες που ενέχονται στο να συνεχίσουν με μια δουλειά και εξαρχής απορρίπτουν την πιθανότητα να τα παρατήσουν. Πράγματι, αυτό είναι πολύ συνηθισμένο φαινόμενο στο πλαίσιο της ορειβασίας, το εμμονικό κυνήγι της βουνοκορφής, το οποίο έχει λάβει και δικό του όνομα: «Ο πυρετός της κορυφής».
4. Χάνεται το νόημα της προσπάθειας: «Το ταξίδι μετράει και όχι ο προορισμός». Αυτό το διάσημο ρητό από τον Ραλφ Ουάλντο Έμερσον αναδεικνύει έναν ακόμα κίνδυνο. Μια εμμονή για τον τελικό στόχο μπορεί να μας αποσπάσει από πολύτιμες εμπειρίες κατά τη διάρκεια της διαδρομής. Με το να κυνηγάμε τον στόχο στα τυφλά, και το τέλειο αποτέλεσμα, είναι πολύ εύκολο να χάσουμε την απόλαυση και τη μάθηση από τις ενδιάμεσες εμπειρίες.
Αξιοποίησε τη δύναμη του καταναγκασμού για ολοκλήρωση προς όφελός σου
Η ανθρώπινη ανάγκη να ολοκληρώσουμε τα πράγματα δεν είναι απαραίτητα κάτι προβληματικό, αν γνωρίζουμε πως να τη διαχειριστούμε. Ένας τρόπος να αξιοποιήσουμε αυτή την παρόρμηση είναι να μάθουμε από τα αποτελέσματα των συμπεριφορικών ερευνών και να δημιουργήσουμε με λειτουργικό τρόπο τις «λίστες».
Η έρευνα στην επιλογή των εργασιών σε περιβάλλον γραφείου προτείνει να οργανώνουμε μερικές εύκολες εργασίες στην αρχή μιας εργάσιμης ημέρας, το οποίο θα μας βοηθήσει να ενισχύσουμε το κίνητρό μας για ακόμα μεγαλύτερες εργασίες. Αυτή η στρατηγική μπορεί ακόμα και να αυξήσει την προσωπική μας ευχαρίστηση και τη γενικότερη απόδοσή μας. Οπότε γιατί να μην ξεκινάμε τη μέρα μας με ορισμένες γρήγορες δουλειές, ώστε να φεύγουν από τη μέση, και μετά να προχωράμε σε μεγαλύτερες προκλήσεις;
Εάν σας δυσκολεύει το να προσεγγίζετε μεγαλύτερους και μακροπρόθεσμους στόχους, μπορεί να σας βοηθήσει να τους χωρίζετε σε μέρη. Αυτό μπορεί να σημαίνει να κάνετε μικρότερες και πιο διαχειρίσιμες δουλειές. Συνεπώς, θα μπορείτε να διαγράψετε από τη λίστα σας μικρότερα μέρη ενός μεγαλύτερου στόχου. Αυτό μπορεί να σας κάνει να νιώσετε ότι τα καταφέρνετε και να έχετε μεγαλύτερο κίνητρο.
Συμπερασματικά, πάντα αξίζει να θυμόμαστε πως το να αφήνουμε πίσω έναν στόχο δεν σημαίνει απαραίτητα και αποτυχία. Συχνά, η καλύτερη απόφαση είναι να σταματάμε μια αποστολή μας παρά να συνεχίζουμε πεισματικά.
Απόδοση: Ναταλία Παπακώστα-Msc Ψυχολόγος
Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή, μεταφράστρια – επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
