Ο νευρωτισμός αναφέρεται στην προδιάθεση ορισμένων ατόμων να αντιδρούν με αρνητικά συναισθήματα σε ορισμένα ερεθίσματα. Τι συμβαίνει όταν αυτά τα ερεθίσματα σχετίζονται με το ίδιο το σώμα;
Αισθάνομαι συνεχώς άσχημα”. “Δεν μπορώ να σταματήσω να ανησυχώ”. “Όταν κάποιος μου λέει κάτι αρνητικό, αυτό με επηρεάζει πραγματικά”. Αυτές οι φράσεις χαρακτηρίζουν τους ανθρώπους που σημειώνουν υψηλή βαθμολογία σε νευρωτισμό ή αρνητική συναισθηματικότητα (για πρακτικούς σκοπούς, είναι συνώνυμοι όροι). Ο νευρωτισμός είναι μια μεταβλητή της προσωπικότητας που έχει συσχετιστεί με την υποχονδρία.
Στην πραγματικότητα, ο νευρωτισμός λειτουργεί ως εφαλτήριο ή ενισχυτής που, υπό ορισμένες συνθήκες, αυξάνει τον κίνδυνο να πάσχει κανείς από υποχονδρία. Ενίοτε, το άτομο μπορεί να έχει ήδη διαγνωστεί. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι ασθενείς με υψηλή βαθμολογία στον νευρωτισμό εμφανίζουν πιο σοβαρή και σύνθετη πορεία της νόσου.
Μια προσέγγιση της έννοιας της υποχονδρίας
Η υποχονδρία είναι μια διαταραχή που “ακροβατεί” μεταξύ εμμονικών κλινικών διαταραχών, όπως η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ), και εκείνων που σχετίζονται με το άγχος, όπως η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή (ΓΑΔ).
Τα άτομα αυτά εκδηλώνουν μεγάλη νευρικότητα, φόβο και ανησυχία σχετικά με την πιθανότητα να πάσχουν από μια συγκεκριμένη ιατρική πάθηση. Στην πραγματικότητα, φοβούνται ότι η πάθηση αυτή θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρό τραυματισμό ή θάνατο (ΠΟΥ, 2021).
Η υποχονδρία έχει συνδεθεί με προκαταλήψεις στα δεδομένα που αντιλαμβάνονται και ερμηνεύουν οι ασθενείς σχετικά με το σώμα τους. Με άλλα λόγια, αντιλαμβάνονται λανθασμένα τις πληροφορίες σχετικά με την υγεία τους. Κατά συνέπεια, βιώνουν εξαιρετικά υψηλά επίπεδα δυσφορίας. Αυτό έχει αντίκτυπο σε σημαντικούς τομείς της ζωής τους, όπως ο κοινωνικο-εργασιακός, ο ακαδημαϊκός και ο σχεσιακός.
Η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία (APA, 2015) αναφέρει ότι, για να διαγνωστεί η υποχονδρία, τα συμπτώματα πρέπει να διαρκούν τουλάχιστον έξι μήνες. Ωστόσο, τα συμπτώματα αυτά μπορεί να ποικίλλουν σε αυτό το χρονικό διάστημα και να εκδηλώνονται με διάφορους τρόπους.
Νευρωτισμός: το τέλειο πρόσφορο έδαφος
Η σχέση μεταξύ νευρωτισμού και υποχονδρίας είναι καλά τεκμηριωμένη. Μάλιστα, η APA (2015) τη θεωρεί ως στοιχείο που επιδεινώνει την πρόγνωση της νόσου. Κάνει την υποχονδρία να διαρκεί περισσότερο και γίνεται πιο δύσκολη η αντιμετώπισή της.
Από γνωστικής άποψης, η αρνητική συναισθηματικότητα (NA) παίζει σημαντικό ρόλο στον πιο σοβαρό πόλο του άγχους για την ασθένεια, ιδίως όταν συνδυάζεται με υψηλά επίπεδα ευσυνειδησίας.
Διαβάστε σχετικά: Η καταστροφολογία μπορεί να οδηγήσει σε αδικαιολόγητο στρες και άγχος
Γνωστικό-συμπεριφορικό ενοποιητικό μοντέλο Williams
Αυτό το μοντέλο συσχετίζει την ευπάθεια στην ανάπτυξη υποχονδρίας με την αρνητική συναισθηματικότητα ή τον νευρωτισμό. Αν εφαρμόσουμε αυτόν τον όρο στο πλαίσιο της υποχονδρίας, μπορεί να οριστεί ως “η προδιάθεση να εστιάζεται η προσοχή ειδικά σε απειλητικά ερεθίσματα” (Belloch, 2020).
Αυτό καθιστά ευκολότερο για τους πάσχοντες να αντιληφθούν οτιδήποτε σχετίζεται με το ίδιο το σώμα. Στην πραγματικότητα, έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τα σωματικά τους συμπτώματα πιο γρήγορα, σε σύγκριση με άτομα χωρίς τη διαταραχή.
Ο παράγοντας συνδυάζει εμπειρίες έντονης δυσφορίας στην παιδική ηλικία που σχετίζονται με την ασθένεια. Προοδευτικά, και τα δύο στοιχεία (εμπειρίες ασθένειας και νευρωτισμός ή αρνητική συναισθηματικότητα) θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν την εμφάνιση της διαταραχής. Κατά συνέπεια, ο πάσχων εστιάζει την προσοχή του σε μη φυσιολογικά σωματικά σήματα.
Επιπλέον, ως αποτέλεσμα του αυξημένου νευρωτισμού που βιώνουν οι πάσχοντες, τείνουν να αντιδρούν απαισιόδοξα για τις συνέπειες των συμπτωμάτων τους. Για παράδειγμα: “Ο λαιμός μου πονάει, είμαι σίγουρος ότι έχω καρκίνο. Θα πεθάνω”.
Αξιολογώντας τα συμπτώματά τους ως εξαιρετικά απειλητικά, παράγουν έναν φαύλο κύκλο σκέψης που ενισχύει προοδευτικά τη δυσφορία που νιώθουν. Κατά συνέπεια, συμβαίνουν διεργασίες μηρυκασμού. Για παράδειγμα, “Πονάει ακόμα περισσότερο τώρα. Ξέρω ότι ο γιατρός είπε ότι είναι απλώς ένας πονόλαιμος, αλλά έκαναν λάθος. Ξέρω ότι έχω καρκίνο, γι’ αυτό πρέπει να δω άλλον γιατρό”.
Οι δεσμοί μεταξύ νευρωτισμού και υποχονδρίας
Τα επιστημονικά στοιχεία που συνδέουν τον νευρωτισμό ή την αρνητική συναισθηματικότητα (AΣ) με την υποχονδρία είναι σαφή. Ακολουθεί μια σύντομη περίληψη των ευρημάτων (Fernández, 1998):
- Ένα υψηλότερο επίπεδο νευρωτισμού σχετίζεται με την εσφαλμένη αντίληψη των σωματικών συμπτωμάτων.
- Ένα υψηλό επίπεδο νευρωτισμού ευνοεί τις αναστοχαστικές διαδικασίες σκέψης σε σχέση με το γεγονός ότι πάσχει από μια ιατρική πάθηση.
Οι υψηλές βαθμολογίες σε αυτή τη μεταβλητή κάνουν τους πάσχοντες να αισθάνονται συχνά άσχημα. Πιο συγκεκριμένα, μπορεί να αναπτύξουν συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους. Αυτό θα μπορούσε να επιδεινώσει τις λανθασμένες αντιλήψεις τους σχετικά με το ενδεχόμενο να πάσχουν από κάποια ασθένεια.
Όπως μπορείτε να δείτε, τα τρέχοντα δεδομένα υποστηρίζουν την ύπαρξη σχέσης μεταξύ των δύο παραγόντων. Πράγματι, ο νευρωτισμός αποτελεί ιδανικό έδαφος για την υποχονδρία. Είναι ένας παράγοντας που μεσολαβεί μεταξύ της αντίληψης των συμπτωμάτων στο σώμα του πάσχοντος, της αξιολόγησής τους ως αρνητικών και ενδεικτικών της νόσου και των αρνητικών αντιδράσεών του σε αυτά. Για παράδειγμα, δυσφορία, ανησυχία και άγχος.
Απόδοση: Φωτεινή Κανή, προπτυχιακή φοιτήτρια ψυχολογίας
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
