Σχεδόν όλοι μας έχουμε κάποιου τύπου κοινωνικά ελαττώματα, που κυμαίνονται από τα σχετικά ακίνδυνα μέχρι εκείνα που μπορούν να μας βάλουν σε μπελάδες. Ίσως μιλάμε πολύ, ή είμαστε υπερβολικά ειλικρινείς όταν κριτικάρουμε τους άλλους, ή προσβαλλόμαστε εύκολα όταν οι άλλοι δεν ανταποκρίνονται θετικά στις ιδέες μας. Αν επαναλαμβάνουμε αρκετά συχνά αυτή τη συμπεριφορά, πιθανόν να προσβάλλουμε ανθρώπους χωρίς να ξέρουμε καν το γιατί.
Υπάρχουν δύο λόγοι: πρώτον, διακρίνουμε πολύ γρήγορα τα λάθη και τα ελαττώματα των άλλων, σε ό,τι μας αφορά, όμως, συνήθως είμαστε πολύ συναισθηματικοί και ανασφαλείς για να δούμε ευθέως τα δικά μας. Δεύτερον, οι άνθρωποι σπανίως μας λένε την αλήθεια γι’ αυτό που κάνουμε λάθος. Φοβούνται να προκαλέσουν συγκρούσεις ή να θεωρηθούν κακεντρεχείς. Κι έτσι, είναι δύσκολο για μας να αντιληφθούμε τα ελαττώματά μας, πόσο μάλλον να τα διορθώσουμε.
Μερικές φορές νιώθουμε ότι κάνουμε δουλειά που θεωρούμε πως είναι λαμπρή και σοκαριζόμαστε όταν λάβουμε ανατροφοδότηση που δείχνει ότι οι άλλοι δεν το βλέπουν έτσι. Εκείνες τις στιγμές συνειδητοποιούμε την ασυμφωνία ανάμεσα στη συναισθηματική και την υποκειμενική σχέση μας με τη δουλειά μας και την απάντηση των άλλων που τη βλέπουν με απόλυτη αποστασιοποίηση και μπορούν να επισημάνουν σφάλματα που εμείς δεν θα μπορούσαμε ποτέ να δούμε.
Η ίδια ασυμφωνία όμως υπάρχει και στο κοινωνικό επίπεδο. Οι άνθρωποι βλέπουν τη συμπεριφορά μας από έξω και η εικόνα που έχουν για εμάς δεν είναι ποτέ αυτή που φανταζόμαστε πως είναι. Αν είχαμε τη δύναμη να δούμε τον εαυτό μας μέσα από το βλέμμα των άλλων, θα ήταν τρομερά ωφέλιμο για την κοινωνική νοημοσύνη μας. Θα μπορούσαμε να διορθώσουμε τα σφάλματα που προσβάλλουν, να δούμε τον ρόλο που παίζουμε δημιουργώντας αρνητικές δυναμικές και να έχουμε μια πιο ρεαλιστική αξιολόγηση για το ποιοι είμαστε.
Για να δούμε τον εαυτό μας αντικειμενικά, μπορούμε να αρχίσουμε αυτή τη διαδικασία κοιτάζοντας τα αρνητικά συμβάντα στο παρελθόν μας – τους ανθρώπους που σαμποτάρισαν τη δουλειά μας, τους προϊσταμένους που μας απέλυσαν χωρίς εύλογη αιτία, άσχημες προσωπικές μάχες με συναδέλφους.
Καλύτερο είναι να αρχίσουμε με γεγονότα που συνέβησαν πριν από αρκετούς μήνες, κι έτσι δεν είναι τόσο φορτισμένα συναισθηματικά. Αναλύοντας αυτά τα συμβάντα, πρέπει να εστιάσουμε στο τι κάναμε εμείς που είτε ενεργοποίησε είτε επιδείνωσε τη δυναμική. Βλέποντας αρκετά τέτοια περιστατικά, ίσως διακρίνουμε ένα μοτίβο που δείχνει ένα συγκεκριμένο ελάττωμα στον χαρακτήρα μας. Βλέποντας αυτά τα γεγονότα από τη σκοπιά των άλλων ανθρώπων που είχαν αναμειχθεί, ίσως χαλαρώσουμε την αρπάγη που έχουν τα συναισθήματά μας στην εικόνα μας για τον εαυτό μας και καταλάβουμε τον ρόλο που παίζουμε στα σφάλματά μας.
Μπορούμε επίσης να ζητήσουμε γνώμες για τη συμπεριφορά μας από αυτούς που εμπιστευόμαστε, αφού φροντίσουμε πρώτα να τους διαβεβαιώσουμε ότι θέλουμε την κριτική τους. Σιγά σιγά, με αυτόν τον τρόπο, μπορούμε να αναπτύξουμε όλο και μεγαλύτερη αποστασιοποίηση, κάτι που θα μας αποφέρει το άλλο μισό της κοινωνικής νοημοσύνης – την ικανότητα να βλέπουμε τον εαυτό μας όπως πραγματικά είμαστε.
*Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο Υπεροχή του Robert Greene. Κυκλοφορεί σε όλα τα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις Διόπτρα και στο www.dioptra.gr.
