Οι περισσότεροι από μας έχουμε ονειρευτεί την εκδίκηση κάποια στιγμή στη ζωή μας, ίσως και να την έχουμε πετύχει. Όμως, είναι καλή ιδέα τελικά; Θα μας κάνει πιο σοφούς και ευτυχισμένους μακροπρόθεσμα;
Λένε ότι η εκδίκηση είναι γλυκιά, και η νευροεπιστήμη μας παρέχει στοιχεία που το υποστηρίζουν. Σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Science, οι ερευνητές εξέτασαν τον εγκέφαλο των συμμετεχόντων με τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων, ενώ έπαιζαν ένα οικονομικό παιχνίδι που εστίαζε στην εμπιστοσύνη και, μερικές φορές, οδηγούσε σε εκδικητικές πράξεις.
Τα πειράματα εξέτασαν τις κρίσεις αδικίας των συμμετεχόντων, καθώς και την επιθυμία για τιμωρία. Επίσης, ερεύνησαν αλλαγές στη δραστηριότητα ορισμένων περιοχών του εγκεφάλου των συμμετεχόντων που αναζητούσαν εκδίκηση.
Όταν παραβιαζόταν η εμπιστοσύνη, οι συμμετέχοντες ανέφεραν ότι ήθελαν εκδίκηση, κι αυτό καθρεφτιζόταν στην αυξημένη δραστηριότητα στις εγκεφαλικές περιοχές που σχετίζονται με την ανταμοιβή. Η εκδίκηση, με άλλα λόγια, έχει να κάνει με το να νιώθεις καλά, παρά με το να νιώθεις άσχημα. Οι ερευνητές βρήκαν επίσης ότι οι συμμετέχοντες με την ισχυρότερη δραστηριότητα σε αυτή την περιοχή ήταν πρόθυμοι να υποστούν μεγαλύτερο προσωπικό κόστος για να πάρουν εκδίκηση.
Μερικοί υποστηρίζουν ότι η εκδίκηση έχει να κάνει κυρίως με την τιμωρία και τη διατήρηση της κοινωνικής τάξης. Όμως, δεν πρέπει να αγνοηθεί το γεγονός ότι μας κάνει να νιώθουμε τόσο καλά, όσο περιμένουμε τα αποτελέσματά της.
Διαβάστε σχετικά: Όταν ο θυμός καθηλώνει τους ανθρώπους στις εσωτερικές τους αντιφάσεις
Το δίλημμα της εκδίκησης
Ωστόσο, δεν συμβαίνει αυτό απαραίτητα έπειτα από μια πράξη εκδίκησης. Σε μια μελέτη του 2008, οι ερευνητές βρήκαν ότι οι άνθρωποι συχνά ανέφεραν πολύ περισσότερη αρνητική διάθεση αμέσως μετά την εκδίκηση.
Μια άλλη μελέτη εισήγαγε ένα μεγαλύτερο εύρος μετρήσεων για να αξιολογήσει αυτά τα ψυχολογικά αποτελέσματα. Εκτός από την εξέταση της ψυχολογικής κατάστασης των συμμετεχόντων αφού είχαν αναλογιστεί μια πράξη εκδίκησης, οι ερευνητές έκαναν και μια υπολογιστική ανάλυση της γλώσσας που χρησιμοποίησαν οι συμμετέχοντες όταν έγραψαν για τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους σχετικά με το γεγονός. Έγινε επίσης και μια πιο λεπτομερής ανάλυση των συνολικών συναισθηματικών αποκρίσεων, παρά μόνο της παροδικής διάθεσης.
Το συμπέρασμα ήταν ότι οι συμμετέχοντες ανέφεραν ένα μείγμα συναισθημάτων. Η εκδίκηση δεν είναι πάντα γλυκιά, αλλά είναι μάλλον «γλυκόπικρη». Αυτό σημαίνει ότι η εκδίκηση έχει την ικανότητα να ενεργοποιεί και θετικά και αρνητικά συναισθήματα, όπως ένταση, αβεβαιότητα και φόβο.
Αυτό είναι το δίλημμα της εκδίκησης. Η εκδίκηση μοιάζει τόσο ελκυστική και φαίνεται να προσφέρει τόση ικανοποίηση, που κάνει τα κέντρα ανταμοιβής του εγκεφάλου να λάμπουν. Όμως, ενώ ο σχεδιασμός της εκδικητικής πράξης μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε υπέροχα, η συνέχεια είναι μια άλλη ιστορία.
Οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις εξαρτώνται από πολλούς άλλους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου του πώς αλλάζουν τα συναισθήματα σχετικά με την αρχική πράξη ή οι σκέψεις μας για αυτόν που μας αδίκησε. Έχει σημασία επίσης το πώς νιώθεις για την προσωπικότητα του δράστη και το αν μπορεί να διορθώσει τη συμπεριφορά του χωρίς να χρειάζεται να τον εκδικηθείς. Επίσης, αν έχει την ικανότητα να αλλάξει και να ζητήσει συγγνώμη με ουσιαστικό τρόπο.
Ακόμα και ο χρόνος μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο που μας κάνει να νιώθουμε η εκδίκηση. Αυτό μας δυσκολεύει να καθορίσουμε αν υπάρχουν μακροπρόθεσμα ψυχολογικά οφέλη.
Άλλες επιλογές
Τι μπορείτε να κάνετε, λοιπόν, αντί να παίρνετε εκδίκηση όταν σας αδικούν; Η συσσώρευση των συναισθημάτων μπορεί να είναι πολύ δύσκολη κάποιες φορές. Μια μελέτη έδωσε την ξεκάθαρη οδηγία στους συμμετέχοντες να γράφουν για τα γεγονότα που τους πλήγωσαν, εστιάζοντας στα προσωπικά οφέλη, όπως το πώς τους άλλαξαν προς το καλύτερο, για να δουν αν αυτό θα τους βοηθήσει να αποδεσμευτούν από την ανάγκη για εκδίκηση.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το να γράφουν για τα γεγονότα με αυτό τον τρόπο σήμαινε ότι μπορούσαν να συγχωρήσουν αυτόν που τους έβλαψε και ότι ήταν λιγότερο πιθανό να αναζητήσουν εκδίκηση. Επίσης, υπέφεραν από λιγότερο μακροχρόνιο στρες και θυμό, ενώ τελικά βελτιώθηκε η ψυχολογική τους ευημερία.
Ίσως η σύγχρονη νευροεπιστήμη δεν έχει συλλάβει ακόμα την πολυπλοκότητα της εκδίκησης στην πραγματική ζωή. Για παράδειγμα, δεν ξέρουμε πώς λειτουργεί σε βάθος χρόνου. Μπορεί τα κέντρα ανταμοιβής του εγκεφάλου να φωτίζονται έντονα κάθε φορά που σχεδιάζετε μια πράξη εκδίκησης για μια παρατεταμένη περίοδο, ή ίσως το αίσθημα της αναμενόμενης ανταμοιβής γίνεται λιγότερο έντονο με τον καιρό.
Μπορεί τότε να πρέπει να σχεδιάζετε όλο και πιο ακραίες πράξεις εκδίκησης, για να έχετε το ίδιο νευροφυσιολογικό και ψυχολογικό αποτέλεσμα. Ο χρόνος θα δείξει. Όπως ισχύει με πολλά πράγματα στη ζωή, η αναμονή είναι συχνά καλύτερη από την πραγματική εμπειρία. Έτσι, πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι η πράξη εκδίκησης μπορεί να μην ανταποκριθεί τελικά στις προσδοκίες μας.
Απόδοση – Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή, μεταφράστρια – επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
