Τέσσερα όρια που χρειάζεται να διδαχθούν τα παιδιά για την αυτοπροστασία τους

Εξηγώντας τα προσωπικά όρια, τις αλληλεπιδράσεις με τους άλλους και τη σεξουαλική συναίνεση.

Οι γονείς χρειάζεται να αναζητούν κατάλληλους τρόπους για να μιλούν με τα παιδιά τους σχετικά με τα προσωπικά όρια, τις αλληλεπιδράσεις με τους άλλους και τη σεξουαλική συναίνεση. Δεν υπάρχει η «πολυτέλεια» της ντροπής ή του εφησυχασμού: Οι συνομιλίες αυτές πρέπει να γίνονται όσο πιο νωρίς και συχνά είναι εφικτό και η αναγκαιότητα τους είναι πιο επίκαιρη όσο ποτέ.

Σε αυτά τα θέματα εστιάζει η Δρ Jillian Roberts, παιδοψυχολόγος και καθηγήτρια Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας. Έχει δουλέψει για πάνω από 20 χρόνια με παιδιά στην κλινική πράξη και το βιβλίο της Kids, Sex & Screens: Raising Strong, Resilient Children in the Sexualized Digital Age, περιγράφει ένα εργαλείο που έχει σχεδιάσει ειδικά για τη διευκόλυνση τέτοιων συζητήσεων.

Στο βιβλίο, περιγράφει την έννοια των Ομόκεντρων Κύκλων (Concentric Rings), τους οποίους επινόησε ως έναν τρόπο για να εξηγήσει την έννοια των ορίων, όχι μόνο στους γονείς αλλά και στα παιδιά που βλέπει θεραπευτικά.

Διαβάστε σχετικά: Όρια – μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της γονεϊκότητας

Η Roberts δηλώνει: Είναι πάντα δύσκολο να περιγράψουμε αυτή την ψυχολογική έννοια έτσι ώστε τα παιδιά να μπορούν να κατανοήσουν σε βάθος αυτή την ιδέα της αυτοπροστασίας τους. Οι Ομόκεντροι Κύκλοι αποτελούν μια οπτική αναπαράσταση των διαφορετικών τρόπων αλληλεπίδρασης με τους γύρω μας και τους τρόπους που σεβόμαστε τον εαυτό μας και τους συνανθρώπους μας.

Ο κύκλος του εαυτού

Σε κάθε άνθρωπο υπάρχει ένα κέντρο όπου βρίσκεται ο αληθινός εαυτός του. Αυτός ο πυρήνας αποτελεί την ηθική μας πυξίδα και τα εσωτερικά όρια μας. Όταν επεκτείνεται υπερβολικά, το διαισθανόμαστε. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο λέμε στα παιδιά να προστατεύονται με βάση τη διαίσθησή τους, είτε είναι με τους γονείς τους είτε μόνα τους.

Ο κύκλος της οικογένειας

Αυτός ο κύκλος αντιπροσωπεύει το δεσμό μεταξύ των ανθρώπων που αγαπούν ο ένας τον άλλο και που πάντα θα προστατεύουν, θα σέβονται και θα φροντίζουν ο ένας τον άλλον. Μέσα σε αυτό τον κύκλο, τα παιδιά διδάσκονται πώς να σέβονται τους άλλους και πώς να διεκδικούν το σεβασμό από τους άλλους. Η ατομική μας κατάσταση καθορίζει ποιος συμπεριλαμβάνεται σε αυτό τον κύκλο – η άμεση, η ευρύτερη ή η ανάδοχη οικογένεια.

Ο κύκλος της κοινότητας

Η κοινότητα στην οποία ζούμε-οι φίλοι, οι συμμαθητές, οι δάσκαλοι, οι αθλητικές ομάδες, οι προπονητές, ακόμη και η ευρύτερη οικογένεια, αποτελούν τον κύκλο της κοινότητας, ο οποίος περιλαμβάνει τα πρόσωπα με τα οποία υπάρχει διαπροσωπική αλληλεπίδραση σε ημι-κακτική βάση. Η λέξη «διαπροσωπική» είναι σημαντική.

Καλό είναι να ληφθεί υπόψη ότι συχνά, σπάζοντας τους κανόνες, τα παιδιά μαθαίνουν πού βρίσκονται τα όρια στην κοινότητά τους. Για μερικά παιδιά, αυτά τα μαθήματα πρέπει να συμβούν αρκετά συχνά πριν τους γίνουν συνήθεια.

Διαβάστε σχετικά: Παιδί και Όρια: Γιατί χρειάζονται όρια τα παιδιά και πώς να τα βάλω;

Ο κύκλος του διαδικτύου

Αυτός ο τελευταίος κύκλος περιλαμβάνει τα δισεκατομμύρια ανθρώπους στην παγκόσμια κοινωνία μας. Στις προηγούμενες γενιές, δεν υπήρχαν πολλοί τρόποι για να αλληλεπιδράσουμε με όλο τον κόσμο και έτσι ο κύκλος αυτός δεν υπήρχε. Ωστόσο σήμερα, είναι εξαιρετικά σημαντικό να συζητήσουν οι γονείς με τα παιδιά τους τον κύκλο του διαδικτύου, από τη στιγμή που αποκτούν το προνόμιο πλοήγησης στο διαδίκτυο μέχρι τα 18α γενέθλιά τους.

Σε μεγαλύτερη ηλικία οι γονείς θα πρέπει να βοηθήσουν το παιδί τους να πλοηγείται αποτελεσματικά στους κοινωνικούς, συναισθηματικούς και σεξουαλικούς συνειρμούς του διαδικτύου. To Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου παρέχει υλικό με χρήσιμες συμβουλές για την ασφαλή χρήση του διαδικτύου από παιδιά και εφήβους (https://saferinternet4kids.gr/).

Από τον κύκλο του εσωτερικού εαυτού μέχρι τον κύκλο του διαδικτύου, τα όρια για το παιδί πρέπει να γίνονται περισσότερο συγκεκριμένα καθώς επεκτείνονται. Επειδή τα παιδιά δεν μπορούν να καθορίσουν όρια για τον εαυτό τους μέχρι να μεγαλώσουν, χρειάζεται να γνωρίζουν αναμφίβολα τα όρια των γονιών τους, τα οποία σε μικρή ηλικία χρησιμοποιούν ως δικά τους μοντέλα.

Συζητώντας για τα όρια των ομόκεντρων κύκλων, χρειάζεται να γίνει αναφορά στη έννοια της συναίνεσης. Πρόκειται για μια εξαιρετικά σημαντική έννοια την οποία τα παιδιά όλων των ηλικιών πρέπει να μάθουν – τόσο τα κορίτσια όσο και τα αγόρια. Η συναίνεση είναι στην πραγματικότητα απλώς μια ευρύτερη ιδέα του σεβασμού απέναντι τους άλλους και είναι απαραίτητο τα παιδιά να την κατανοούν.

Εάν το παιδί έχει μάθει για τα όρια κατά τη διάρκεια της παιδικής του ηλικίας, είναι μια φυσική πρόοδος να διδαχθεί ότι πρέπει να ζητούν την άδεια του πριν αγγίξουν το σώμα του. Οι γονείς θα πρέπει να είναι συγκεκριμένοι σχετικά με το τι σημαίνει συναίνεση για το άγγιγμα: τόσο τα αγόρια όσο και τα κορίτσια πρέπει να σέβονται το δικαίωμα της αποδοχής ή της άρνησης για τυχόν συμμετοχή σε οποιεσδήποτε οικείες πράξεις, είτε πρόκειται για μία αγκαλιά, ένα φιλί ή κάτι περισσότερο.

Το «σπάσιμο» των ορίων των κύκλων μπορεί να γίνουν ένας ολισθηρός κατήφορος – όταν τα όρια γίνονται διαπραγματεύσιμα ή χειρότερα, δεν τηρούνται – είναι πολύ πιο εύκολο να παραβιαστούν, λέει η Δρ Roberts. Η παραβίαση των ορίων μπορεί να γίνει συνήθεια και μπορεί τελικά να οδηγήσει τα παιδιά σε επικίνδυνες ή ανθυγιεινές καταστάσεις.

Μέσα από όλη αυτή τη συζήτηση για τα προσωπικά και κοινωνικά όρια, πρέπει επίσης τα παιδιά να διδαχθούν να σέβονται τους κύκλους των άλλων ανθρώπων και να επιμένουν να λαμβάνουν σεβασμό από τους φίλους τους.

Οι αξίες που οι γονείς ενσταλάζουν στα παιδιά τους, φυσικά και διαφέρουν από οικογένεια σε οικογένεια. Δίνοντας προσοχή στη διαίσθησή τους, επιδεικνύοντας σεβασμό στην οικογένεια, αλληλεπιδρώντας με την κοινότητα και παραμένοντας ασφαλή στο διαδίκτυο, είναι απαραίτητες δεξιότητες που τα σημερινά παιδιά πρέπει να διδαχθούν. Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν αξιοποιώντας τους ομόκεντρους κύκλους της Roberts ώστε να μπορέσουν τα παιδιά να οπτικοποιήσουν τα διαφορετικά όρια που θα τα κρατήσουν ασφαλή.