Το παιχνίδι παρέχει τεράστιες δυνατότητες υποστήριξης της ανάπτυξης σε μια σειρά από εξελικτικούς τομείς, όπως η νόηση, η γλώσσα, η κοινωνική ενσωμάτωση, η κοινωνική επικοινωνία και η συναισθηματική ρύθμιση.
Επιστρέφετε στο σπίτι στο τέλος μιας κουραστικής ημέρας νιώθοντας εξαντλημένοι. Το μόνο που θέλετε να κάνετε είναι να πέσετε στον καναπέ και να χαλαρώσετε. Και τότε, μόλις κάθεστε και παίρνετε μια βαθια ανάσα, ακούτε: “Μαμά! Μπαμπά! Θα έρθεις να παίξεις μαζί μου; Σε παρακαλώ!”
Εκείνη τη στιγμή, το παιχνίδι με το παιδί ίσως να μοιάζει με βουνό, μετά από μια δύσκολη ημέρα με υποχρεώσεις και κούραση. Το βασικότερο συστατικό, ωστόσο, για τη δόμηση μιας ασφαλούς και ουσιαστικής σχέσης με το παιδί είναι η πραγματική σύνδεση και αλληλεπίδραση, ανεξαρτήτως ποσότητας χρόνου ή ποικιλίας παιχνιδιών. Σκεφτείτε όλα τα μακροπρόθεσμα οφέλη -ψυχικά, σωματικά και κοινωνικά- για το παιδί σας όταν παίζει και κυρίως όταν παίζει μαζί σας, ακόμη και για 7 με 10 λεπτά την ημέρα.
Το παιχνίδι παρέχει τεράστιες δυνατότητες υποστήριξης της ανάπτυξης σε μια σειρά από εξελικτικούς τομείς, όπως η νόηση, η γλώσσα, η κοινωνική ενσωμάτωση, η κοινωνική επικοινωνία και η συναισθηματική ρύθμιση. Το παιχνίδι προέρχεται με τρόπο φυσικό και αβίαστο από τα παιδιά και μέσω του παιχνιδιού, παράλληλα με την ικανοποίηση και απόλαυση που λαμβάνουν, καλλιεργούν πλήθος δεξιοτήτων ζωής χωρίς καν να το συνειδητοποιούν. Θεωρίες και έρευνες της αναπτυξιακής και όχι μόνο ψυχολογίας υποστηρίζουν ότι το παιχνίδι είναι μια σημαντική πτυχή της παιδικότητας. Ωστόσο, πώς αντιλαμβάνονται οι γονείς το παιχνίδι και ποια είναι η αξία που του αποδίδουν;
Πολλοί είναι οι παράγοντες που επιδρούν και διαμορφώνουν το παιχνίδι, στη βάση των οποίων βρίσκεται και η οικογένεια. Οι πεποιθήσεις των γονέων σχετικά με το παιχνίδι έχει παρατηρηθεί ότι σχηματίζουν σημαντικά τις εμπειρίες παιχνιδιού των παιδιών. Οι γονείς θεωρητικά κατέχουν ένα ρόλο “καθοδηγητή” στον καθορισμό των δραστηριοτήτων που κάνουν τα παιδιά και επομένως η ευαισθητοποίησή τους σχετικά με τη σημασία του παιχνιδιού στην ανάπτυξη μπορεί να έχει αντίκτυπο στις ευκαιρίες παιχνιδιού των παιδιών.
Οι γονείς που εκτιμούν τη σημασία του παιχνιδιού αφιερώνουν περισσότερο χρόνο για το παιχνίδι και ενθαρρύνουν το είδος του παιχνιδιού που θεωρούν σημαντικό. Για παράδειγμα, οι γονείς που δίνουν σημασία στις σωματικές δραστηριότητες τείνουν να παρέχουν περισσότερες ευκαιρίες για σωματικό παιχνίδι, ενώ εκείνοι που δίνουν σημασία στις πνευματικές δραστηριότητες τείνουν να παρέχουν περισσότερες ευκαιρίες για πνευματικό παιχνίδι.
Πεποιθήσεις γονέων για το παιχνίδι
Με αφετηρία το εκπαιδευτικό πλαίσιο της πρώιμης παιδικής ηλικίας, λαμβάνει πολλές διαφορετικές μορφές συμπεριλαμβανομένου του φανταστικού παιχνιδιού, του παιχνιδιού ελεύθερης ροής, του παιχνιδιού με άγρια συμπεριφορά, του κοινωνικού δραματικού παιχνιδιού, του εποικοδομητικού παιχνιδιού, του ευρετικού παιχνιδιού, του καθοδηγούμενου παιχνιδιού και των παιχνιδιών, τα οποία περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα συμπεριφορών και δραστηριοτήτων, με αποτέλεσμα ποικίλα αναπτυξιακά και μαθησιακά αποτελέσματα.
Ωστόσο, οι περισσότερες έρευνες που σχετίζονται με το παιχνίδι έχουν βασιστεί σε μεγάλο βαθμό στις παρατηρήσεις των ερευνητών για το παιχνίδι, με βάση επιστημονικούς ορισμούς, ενώ περιορισμένη είναι η έρευνα που εστιάζει άμεσα στον τρόπο με τον οποίο οι γονείς ορίζουν το παιχνίδι των παιδιών.
Οι πεποιθήσεις των γονέων σχετικά με το παιχνίδι των παιδιών μπορεί να ποικίλουν σε μεγάλο βαθμό με βάση πολιτιστικούς, κοινωνικούς και ατομικούς παράγοντες και είναι πιθανόν να εξελίσσονται με την πάροδο του χρόνου και να επηρεάζονται από τη δική τους ανατροφή, τις προσωπικές τους εμπειρίες και τις συγκεκριμένες ανάγκες και προσωπικότητες των παιδιών τους. Ορισμένες κοινές γονεϊκές πεποιθήσεις και απόψεις σχετικά με τη σημασία του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού μπορεί να αφορούν τη δομή του παιχνιδιού, την ασφάλεια και την επίβλεψη, την κατάλληλη ποσότητα χρόνου στην οθόνη, τα ακαδημαϊκά μαθήματα και το χρόνο.
Οι γονείς επίσης, όλο και περισσότερο στις μέρες μας, έχουν πεποιθήσεις σχετικά με το ουδέτερο ως προς το φύλο παιχνίδι, την αλληλεπίδραση με τους συνομηλίκους, καθώς και το πολιτιστικό και θρησκευτικό υπόβαθρο. Οι γονείς λαμβάνουν αποφάσεις για το είδος παιχνιδιού βάση των πεποιθήσεών τους σχετικά με τη διαδικασία ανάπτυξης του παιδιού.
Ένας γονέας μπορεί να διαβάζει πολύ στο παιδί του επειδή σκέφτεται ότι αυτό κάνει καλό στο παιδί. Ένας άλλος γονέας μπορεί να μην το κάνει αυτό επειδή πιστεύει ότι δεν παρέχει σημαντικά οφέλη στο παιδί του. Οι πληροφορίες σχετικά με τις πεποιθήσεις των γονέων για τη διαδικασία μπορεί να είναι πολύ σημαντικές. Ποιες είναι οι πεποιθήσεις, ωστόσο, των γονέων σχετικά με τη σημασία της εμπλοκής τους στο παιχνίδι;
Παρόλο που η βιβλιογραφία δεν έχει ασχοληθεί επαρκώς, ένα μικρό μέρος της έχει εξετάσει τον τρόπο με τον οποίο οι πεποιθήσεις των γονέων σχετικά με το παιχνίδι μπορεί να σχετίζονται με το βαθμό στον οποίο τα παιδιά βιώνουν θετικές εμπειρίες παιχνιδιού στο σπίτι, καθώς και με το κατά πόσον αυτές οι εμπειρίες θα διευκόλυναν την είσοδό τους σε εμπειρίες παιχνιδιού με συνομηλίκους.
Οι γονείς που εκτέθηκαν οι ίδιοι στο παιχνίδι κατά την παιδική τους ηλικία είτε έχουν αποκτήσει ευνοϊκές απόψεις για την αξία του παιχνιδιού στην ανάπτυξη των παιδιών φαίνεται να είναι περισσότερο διατεθειμένοι να έχουν πρόσβαση και να υποστηρίζουν εμπειρίες παιχνιδιού, ανεξαρτήτως πολιτισμικού περιβάλλοντος ή προέλευσης. Φυσικά, η φύση του παιχνιδιού μπορεί να διαφέρει.
Ωστόσο, το κοινό στοιχείο σε όλους τους πολιτισμούς είναι ότι το παιχνίδι είναι κατά κάποιο τρόπο ευχάριστο και μπορεί επίσης να διευκολύνει τη μελλοντική ανάπτυξη. Αντιθέτως, οι γονείς που είναι αποσυνδεδεμένοι από αυτές τις ιδέες ή των οποίων οι ιδέες για το παιχνίδι διαφέρουν, θα είχαν διαφορετική επίδραση ενδεχομένως στην ικανότητα των παιδιών να απολαμβάνουν, να έχουν πρόσβαση και να επωφελούνται από το παιχνίδι με τους ενήλικες και στη συνέχεια με τους συνομηλίκους.
Διαβάστε σχετικά: Παιχνίδι! Η ψυχική υγεία του παιδιού απαιτεί παιχνίδι…Πολύ παιχνίδι
Οφέλη παιχνιδιού γονέα – παιδιού
1. Το παιχνίδι βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν όλα τα είδη δεξιοτήτων.
Το παιχνίδι είναι ένα εργαλείο υποστήριξης του παιδιού στην πορεία ανάπτυξης κοινωνικών δεξιοτήτων και αυτοελέγχου. Το μυαλό των παιδιών παρουσιάζει αυξημένη ελαστικότητα και προσαρμοστικότητα, με αποτέλεσμα να απορροφούν τα πάντα γύρω τους. Καθώς αλληλεπιδρούν με τους γονείς και τους άλλους, μαθαίνουν πώς συμπεριφέρονται οι άνθρωποι σε κοινωνικά περιβάλλοντα.
Μαθαίνουν, λοιπόν, τι είναι αποδεκτό, λαμβάνοντας τα ερεθίσματα από τους σημαντικούς άλλους.
Επιπλέον, η έρευνα έχει συνδέσει το συμβολικό και το κινητικό παιχνίδι γονέων-παιδιών με την ανάπτυξη συγκεκριμένων δεξιοτήτων, όπως:
- Δημιουργικότητα,
- Μνήμη εργασίας,
- Ακαθάριστες κινητικές δεξιότητες,
- Γνωστική ευελιξία,
- Ρύθμιση των συναισθημάτων και
- δεξιότητες ηγεσίας σε ομάδες συνομηλίκων.
Ενώ τα παιδιά αναπτύσσουν πολλές από τις παραπάνω δεξιότητες παίζοντας με τα αδέρφια τους, οι γονείς προσφέρουν στο παιδί πιο ώριμες και ποικίλες μορφές παιχνιδιού. Βάσει της πεποίθησης ότι οι ενήλικες γνωρίζουν περισσότερα για τον κόσμο, το παιχνίδι με τους ενήλικες στη ζωή τους διευρύνει τη φαντασία των παιδιών με τρόπους που το παιχνίδι με άλλα παιδιά, ακόμη και με μεγαλύτερα αδέλφια, ίσως να μην το κάνει.
Για παράδειγμα, μελέτες με αντικείμενο την παιδική ανάπτυξη παρουσιάζουν ευρήματα ότι τα βρέφη και τα παιδιά προσχολικής ηλικίας χρησιμοποιούν συχνά συμπεριφορές που απαιτούν σύντροφο στο παιχνίδι όταν αλληλεπιδρούν με τους γονείς, αλλά είναι λιγότερο πιθανό να το κάνουν όταν παίζουν με ένα αδελφάκι, συμπεριφορά που βγάζει νόημα καθώς ένα παιδί αποζητά σε ένα πρώτο επίπεδο την αλληλεπίδραση με τους γονείς. Το παιχνίδι με άλλα παιδιά είναι διασκεδαστικό, αλλά τίποτα δεν συγκρίνεται με τη χαρά και την ικανοποίηση του να καταφέρνει κανείς να κάνει τον γονιό του να μπει στον ιδιαίτερο κόσμο της φαντασίας του.
Είναι το υλικό των αναμνήσεων!
2. Το παιχνίδι βοηθάει στη δημιουργία ισχυρών σχέσεων.
Το παιχνίδι γονέα-παιδιού είναι ένα από τα πιο αποτελεσματικά εργαλεία για τη δόμηση ισχυρών σχέσεων. Το παιχνίδι είναι πηγή χαράς, ζωντάνιας, σύνδεσης και ανθεκτικότητας στις σχέσεις. Μπορεί να θεραπεύσει τις δυσαρέσκειες, τις διαφωνίες και τον πόνο. Μέσα από το παιχνίδι, τα παιδιά μαθαίνουν να εμπιστεύονται τους άλλους και να νιώθουν ασφάλεια.
Καταβάλλοντας συνειδητή προσπάθεια ενσωμάτωσης του χιούμορ (με προσοχή ανάλογα με το είδος του χιούμορ και την ηλικία του παιδιού) και το παιχνίδι στις καθημερινές αλληλεπιδράσεις με τα παιδιά, οι γονείς μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα της σχέσης τους και να συνδεθούν σε βαθύτερο επίπεδο. Το παιχνίδι και το γέλιο επιτελούν ουσιαστικό ρόλο στην οικοδόμηση ισχυρών, υγιών σχέσεων γονέα-παιδιού, καθώς φέρνουν πιο κοντά, δημιουργούν θετικό δεσμό και επιλύουν τις συγκρούσεις.
3. Το παιχνίδι κάνει καλό και στην υγεία της μαμάς και του μπαμπά.
Το παιχνίδι αποτελεί πηγή πλήθους οφελών για το παιδί, αλλά και τον γονέα. Η ορμόνη ωκυτοκίνη, η οποία παίζει ρόλο στο δέσιμο γονέα-βρέφους, απελευθερώνεται κάθε φορά που οι μητέρες και οι πατέρες επιδίδονται σε στοργικό παιχνίδι με τα παιδιά τους οποιασδήποτε ηλικίας.
Τρόποι παιχνιδιού γονέα – παιδιού
Αν δεν είστε σίγουροι για το πώς να παίξετε με το παιδί σας, μην ανησυχείτε! Πολλοί γονείς αισθάνονται λίγο αμήχανα ή ανόητα, στην αρχή, παίζοντας θέατρο ή συμμετέχοντας σε παιδικές σωματικές συμπεριφορές. Το μόνο που χρειάζεται στην πραγματικότητα, για να γίνει κάποιος καλός συμπαίκτης του παιδιού, είναι η ενεργή παρατήρηση, η ενεργητική ακρόαση των ιστοριών του, η υποστήριξη του παιχνιδιού με τον τρόπο παιχνιδιού που επιλέγει εκείνο και η συμμετοχή σε συζητήσεις.
Σημαντική σημείωση: η αμοιβαία αλληλεπίδραση χωρίς συνεχείς παρεμβάσεις ή έλεγχο της συζήτησης. Επιτρέψτε στο παιδί σας να εξερευνήσει το περιβάλλον και τις αισθήσεις του. Αφήστε το να σας παρασύρει και εσάς. Στη συνέχεια, εμπλακείτε και συνεργαστείτε, γεγονός που θα διδάξει στο παιδί σας να κάνει το ίδιο και στις μελλοντικές του αλληλεπιδράσεις.
Ταξινόμηση παιχνιδιών: εκμάθηση αριθμών, σχημάτων και ομαδοποίηση αντικειμένων.
Παζλ: μάθηση σχετικά με τα σχήματα, τα μεγέθη, τους αριθμούς.
Παιχνίδι προσποίησης και μεταμφίεσης: κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη.
Αφήγηση παραμυθιών: εκμάθηση και ανάπτυξη γλωσσικών δεξιοτήτων.
Πέταγμα και πιάσιμο: κινητικές δεξιότητες, σωματική ανάπτυξη.
Απολαύστε αυτόν τον χρόνο που έχετε μαζί με το παιδί, καθώς βοηθάτε το μικρό σας να αναπτύξει τις δεξιότητες που σύντομα θα είναι έτοιμο να εφαρμόσει μόνο του.
Πηγές:
- Doré R. LaForett & Julia L. Mendez (2016): Children’s engagement in play at home: a parent’s role in supporting play opportunities during early childhood, Early Child Development and Care, DOI: 10.1080/03004430.2016.1223061 To link to this article: http://dx.doi.org/10.1080/03004430.2016.1223061
- Lin, X., & Li, H. (2018). Parents’ play beliefs and engagement in young children’s play at home. European Early Childhood Education Research Journal, 26(2), 161-176. https://doi.org/10.1080/1350293X.2018.1441979
