Η υπερπληθώρα υλικών αγαθών, οι ατέλειωτες και δίχως όρια χάρες, η μη κατανομή ευθύνης μπορεί εύκολα να οδηγήσουν ένα παιδί να ζει για πολύ καιρό μέσα σε μία προστατευτική γυάλα, που στην ενήλικη ζωή το περιεχόμενο έξω από αυτήν μπορεί να τρομάξει.
Ποια, κατά την γνώμη σας, από τις παρακάτω περιπτώσεις είναι τυπική περίπτωση μοναχοπαιδιού;
- Ο Ορφέας, πέντε ετών, κάθεται στην γωνία του δωματίου με τα παιχνίδια. Έχει μπροστά του το κουτί με τα τουβλάκια και είναι απασχολημένος. Κάποια στιγμή έρχεται ένα άλλο αγόρι του αρπάζει το κουτί και θέλει να προκαλέσει καυγά. Ο Ορφέας τον παρακαλεί ήρεμα να του δώσει πίσω τα τουβλάκια, αλλά ταυτόχρονα κάθεται φοβισμένος στην γωνιά του.
- Μία παρέα από παιδάκια παίζει σ’ ένα σκάμμα με άμμο. Μες στην δουλειά δεν προσέχουν ποιος παίρνει ποιανού το παιχνίδι. Μόνο η Χαρούλα απαιτεί τα δικά της εργαλεία και δεν δανείζει τίποτα. Εκείνη όμως δανείζεται τα κουβαδάκια των άλλων παιδιών, χωρίς να τα ρωτήσει, και αυτό προκαλεί τις διαμαρτυρίες τους.
- Ο Κωστάκης είναι ο καλύτερος μαθητής της τάξης. Τακτικός με τα πράγματά του και συνεπής στις υποχρεώσεις του. Έχει κερδίσει δύο φορές στον πανελλήνιο μαθηματικό διαγωνισμό. Περνάει πολλές ώρες στο φροντιστήριο για να μην του δημιουργηθούν κενά. Οι γονείς του έχουν μεγάλες βλέψεις και αναμένουν πολλά από αυτόν.
- Η Ελένη είναι η πριγκίπισσα του μπαμπά της. Ότι ζητήσει το έχει στην στιγμή. Εκείνο το απόγευμα στο σούπερ μάρκετ, ήθελε να πάρει μια σοκολάτα. Τα λεφτά της μητέρας της, όμως, δεν έφταναν. Η γυναίκα προσπάθησε να της εξηγήσει ότι θα περάσουν κάποια άλλη φορά για να αγοράσουν το γλυκό, αλλά το παιδί μούτρωσε. Έτσι, η μητέρα προτίμησε να αφήσει το σαμπουάν, για να μην στεναχωρήσει το κοριτσάκι της.
Η απάντηση είναι πως όλες οι παραπάνω περιπτώσεις έχουν τις ίδιες πιθανότητες να αποτελέσουν μοναχοπαίδια. Το “μυστικό” κρύβεται στο πως εμείς, στερεοτυπικά, συνηθίζουμε να ερμηνεύουμε κάποιες συμπεριφορές των παιδιών, που πιθανόν να οφείλονται στον τρόπο ανατροφής και στον χαρακτήρα τους και όχι στην ιδιότητά τους, ως τα μόνα παιδιά στην οικογένεια.
Το μοναχοπαίδι είναι το μόνο μέλος της οικογένειας που ανήκει στην ομάδα των παιδιών. Αυτό έχει δύο ερμηνείες: πρώτον, σημαίνει ότι τα παιχνίδια που υπάρχουν στο σπίτι είναι όλα δικά του και δεύτερον ότι δεν έχει στην καθημερινότητα ένα σύντροφο με παρόμοια ενδιαφέροντα και αντοχές. Το ίδιο συμβαίνει και στη σχέση του με τους γονείς. Ο χρόνος, οι αντοχές, η διάθεση, τα χρήματα που υπάρχουν διαθέσιμα αφιερώνονται όλα σ’ αυτό το ένα και μοναδικό παιδί.
Η υπερπληθώρα υλικών αγαθών, οι ατέλειωτες και δίχως όρια χάρες, η μη κατανομή ευθύνης μπορεί εύκολα να οδηγήσουν ένα παιδί να ζει για πολύ καιρό μέσα σε μία προστατευτική γυάλα, που στην ενήλικη ζωή το περιεχόμενο έξω από αυτήν μπορεί να τρομάξει.
Από την άλλη, συναντάμε γονείς που σκληραγωγούν με έντονο τρόπο το μοναχοπαίδι τους μόνο και μόνο για να τα βγάλει πέρα μόνο του, να είναι αυτάρκη και χειραφετημένο. Γονείς που γίνονται σκληροί, χωρίς πολλές συναισθηματικές εκδηλώσεις (για να μην κακομάθει), υπό τον φόβο μεγαλώνοντας αυτό το παιδί να μην καταφέρει να γίνει δυναμικό και αυτόνομο.
Διαβάστε σχετικά: Μη λέτε στα αγχωμένα παιδιά, ότι «όλα θα πάνε καλά»
Κύρια χαρακτηριστικά των μοναχοπαίδων
Νεότερες μελέτες καταρρίπτουν τις παλιές αρνητικές κριτικές και επισημαίνουν και θετικές ιδιότητες στα μοναχοπαίδια. Είναι περισσότερο αυτόνομα, έξυπνα, φιλικά στην επαφή τους με τρίτους απ’ ότι τα παιδιά που έχουν αδέρφια. Ωστόσο, τα μοναχοπαίδια έχουν την ικανότητα, μεγαλώνοντας, να αντιλαμβάνονται την ιδιαίτερη προσοχή που τους αποδίδεται και η οποία τους δημιουργεί αντιφατικά συναισθήματα.
Ένα 15χρονο αγόρι αναφέρει: «το μοναχοπαίδι δέχεται υπερβολικά πράγματα από όλους και πολλές φορές η αγάπη αυτή καταντά βάρος». Ενώ μία 17χρονη λέει: μεγάλωσα σαν να ήμουν κάτω από μεγεθυντικό φακό, ότι έκανα καλά φάνταζε ακόμα καλύτερο και ότι άσχημο, το έκαναν να φαίνεται χειρότερο απ’ ότι πραγματικά ήταν.
Συχνά, η αρκετή ενασχόληση των γονιών με το μοναχοπαίδι τους το κάνει να έχει γρήγορη ανάπτυξη, να είναι ένα παιδί εύστροφο και το οποίο έχει εξελίξει πολύ τα ταλέντα του. Τα μοναχοπαίδια σχεδόν αγγίζουν την τάση της τελειομανίας, κυνηγούν την επιτυχία και δυσκολεύονται πολύ να διαχειριστούν την αποτυχία. Συνήθως, είναι δυναμικοί και ανεξάρτητοι χαρακτήρες, αλλά ταυτόχρονα μπορεί να είναι εσωστρεφείς και ευαίσθητοι στην κριτική.
Υπάρχουν έρευνες που αποδεικνύουν ότι οι επιτυχημένοι επαγγελματίες ή οι πρωτοπόροι επιστήμονες ήταν μοναχοπαίδια, αλλά ταυτόχρονα υπάρχουν και μελέτες που αποκαλύπτουν πόση πίεση ασκείται σε ένα μοναχοπαίδι που καλείται να σηκώσει όλο το «φορτίο» των γονιών του (προσδοκίες τους και αγωνίες).
Τι θα πρέπει να έχουν στο νου τους οι γονείς;
Η φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού εξασφαλίζεται όταν ο γάμος των γονιών είναι σταθερός, όταν εκείνοι δεν θέτουν στο παιδί υπερβολικά υψηλές απαιτήσεις, όταν δεν το υπερπροστατεύουν και όταν του εξασφαλίζουν αρκετές εξωοικογενειακές επαφές.
Οι γονείς με μοναχοπαίδια κατέχονται γενικά από περισσότερους φόβους. Είναι όμως και πιο προσεκτικοί και ξοδεύουν χρόνο και χρήμα για το παιδί τους. Το θετικό αποτέλεσμα που απορρέει από εδώ είναι ότι τα παιδιά καλλιεργούν περισσότερο τις πνευματικές τους ικανότητες και παρουσιάζουν πιο ώριμη συμπεριφορά.
Εν κατακλείδι, ως γονείς αποφεύγουμε να μεγαλώνουμε το παιδί αποκλειστικά και μόνο ανάμεσα σε μεγάλους, να του παρέχουμε ανεξέλεγκτα υλικά αγαθά, να δημιουργούμε συναισθηματική αλληλεξάρτηση και να το επιβαρύνουμε από τις φιλοδοξίες μας.
