Τα παιδιά ηλικίας κάτω των 3 ετών που ταξιδεύουν με τους γονείς τους, είναι σχεδόν βέβαιο ότι όταν μεγαλώσουν δεν θα θυμούνται ούτε το ταξίδι με το πλοίο, ούτε τη βόλτα με το αεροπλάνο ή το ηλιοβασίλεμα.
Αυτό οφείλεται σε ένα φαινόμενο, γνωστό ως παιδική ή βρεφική αμνησία, κάτι που σημαίνει ότι οι περισσότεροι από τους ανθρώπους χάνουν όλες τις πρώτες αυτοβιογραφικές αναμνήσεις τους. Αυτό είναι ένα ψυχολογικό αίνιγμα, διότι όταν τα παιδιά είναι 3 ετών ή νεότερα, είναι σε θέση να συζητήσουν αυτοβιογραφικά γεγονότα από το παρελθόν τους. Αυτό δεν δείχνει ότι πριν την ηλικία των 3 ετών δεν υπήρξαν ποτέ μνήμες, αλλά ότι ξεχνιούνται μεταγενέστερα.
Στο μεγαλύτερο μέρος της έρευνας στον τομέα αυτό είχαν συμμετάσχει μέχρι τώρα, ενήλικες και παιδιά όπου καλούνταν να αναπολήσουν τις πρώιμες αναμνήσεις τους. Για μια νέα μελέτη η Patricia Bauer και η Μαρίνα Larkina ακολούθησαν μια διαφορετική προσέγγιση. Κατέγραψαν μητέρες που μιλούσαν στα 3 ετών παιδιά τους για έξι γεγονότα του παρελθόντος, όπως οι επισκέψεις στο ζωολογικό κήπο ή για την πρώτη ημέρα στον προνηπιακό σταθμό. Οι ερευνητές συνάντησαν ξανά τις ίδιες οικογένειες μετά από λίγα χρόνια. Μερικά από τα παιδιά ρωτήθηκαν και πάλι από έναν ερευνητή, όταν ήταν στην ηλικία των 5 ετών και άλλα παιδιά που ήταν στην ηλικία των 6 ή 7, 8 ή 9. Με αυτό τον τρόπο οι ερευνητές ήταν σε θέση να χαρτογραφήσουν τις διαφορές στην απώλεια των αναμνήσεων μέσα από την παιδική ηλικία.
Οι Bauer και Larkina αποκάλυψαν επίσης ένα παράδοξο: στις ηλικίες 5 έως 7, τα παιδιά θυμούνται πάνω από το 60% των γεγονότων που θα συζητούσαν σχετικά στην ηλικία των 3 ετών. Ωστόσο, η ανάκλησή τους για αυτά τα γεγονότα ήταν ανώριμη, με την έννοια ότι περιέχει λίγα αξιολογικά σχόλια και λίγες αναφορές του χρόνου και του τόπου. Σε αντίθεση, τα παιδιά ηλικίας 8 και 9 ετών, θυμήθηκαν λιγότερα από το 40% των γεγονότων που είχαν συζητηθεί στην ηλικία των 3 ετών, αλλά αυτές οι αναμνήσεις έμοιαζαν με τον πιο ενήλικο τρόπο ανάκλησης σχετικά με το περιεχόμενό τους. Οι Bauer και Larkina δήλωσαν ότι ο τρόπος με τον οποίον θυμόμαστε και ξεχνάμε ως ενήλικες αναπτύσσεται περίπου στην ηλικία των 7 ή αμέσως μετά. Υπέθεσαν επίσης ότι η ανώριμη μορφή ανάκλησης που εντοπίζεται στις ηλικίες 5 έως 7 θα μπορούσε πραγματικά να συμβάλει στην λήθη της αυτοβιογραφικής μνήμης.
Οι ερευνητές δήλωσαν ότι το έργο τους “παρέχει πειστικές αποδείξεις ότι τα περιστατικά της παιδικής αμνησίας που εστιάζουν μόνο σε αλλαγές στην ανάμνηση δεν μπορούν να εξηγήσουν το φαινόμενο. Οι συμπληρωματικές διαδικασίες που εμπλέκονται στην λήθη είναι επίσης μέρος της εξήγησης”.
Τέλος, ένα άλλο σημαντικό εύρημα ήταν ότι ο τρόπος που οι μητέρες υιοθετούσαν όταν μίλαγαν με τα τρίχρονά παιδιά τους, συνδέεται με το επίπεδο της ανάκλησης από αυτά τα παιδιά αργότερα. Ειδικότερα οι μητέρες που χρησιμοποιούσαν περισσότερες επεξηγηματικές ερωτήσεις όπως “πες μου περισσότερα ή “τι συνέβη”, έτειναν να έχουν παιδιά που μεταγενέστερα ανακαλούσαν περισσότερες πληροφορίες από τις πρώιμες αναμνήσεις τους.
Πηγή: Bauer PJ and Larkina M (2013). The onset of childhood amnesia in childhood: A prospective investigation of the course and determinants of forgetting of early-life events. Memory (Hove, England) PMID: 24236647
