Ο σχολικός εκφοβισμός ορίζεται ως «η εσκεμμένη και συστηματική ψυχολογική ή σωματική βία κι επιθετική συμπεριφορά με άμεσο σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους. Βασικό του χαρακτηριστικό αποτελεί η ανισότητα δύναμης ανάμεσα στο θύτη και το θύμα».
Αναμφισβήτητα, τα τελευταία χρόνια έχουν καταγραφεί αυξανόμενα περιστατικά ενδοσχολικής βίας στα σχολεία όλων των βαθμίδων της χώρας μας. Οι επιστημονικές έρευνες που βγαίνουν στο φως το τελευταίο χρονικό διάστημα επισημαίνουν ιδιαιτέρως ανησυχητικά νούμερα. 90% των μαθητών ηλικίας 10-15 ετών παγκοσμίως αναφέρει ότι έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού. Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν πριν αναφερθούμε στη σωστή αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού, να καταλάβουμε αρχικά τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός και ποια είναι τα χαρακτηριστικά τόσο του παιδιού «θύτη» όσο και του παιδιού «θύματος».
Πώς ορίζεται λοιπόν ο σχολικός εκφοβισμός;
Ο σχολικός εκφοβισμός ορίζεται ως «η εσκεμμένη και συστηματική ψυχολογική ή σωματική βία κι επιθετική συμπεριφορά με άμεσο σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους. Βασικό του χαρακτηριστικό αποτελεί η ανισότητα δύναμης ανάμεσα στο θύτη και το θύμα». Πριν αρχίσουμε όμως να τα κατηγοριοποιούμε όλα σαν φαινόμενα εκφοβισμού οφείλουμε να πούμε ότι τα πειράγματα που συχνά ανταλλάσουν οι συμμαθητές μεταξύ τους και γίνονται αντιληπτά και από τους δύο (το «θύτη» και το «θύμα») σαν κάτι αστείο δεν ανήκουν στην κατηγορία του εκφοβισμού. Επίσης, όταν δεν υπάρχει ανισότητα δύναμης ανάμεσα στα παιδιά δε μιλάμε για σχολικό εκφοβισμό, καθώς στην περίπτωση του σχολικού εκφοβισμού ο «θύτης» γίνεται αντιληπτός σαν ανώτερος και δυνατότερος από το «θύμα».
Οι μορφές που μπορεί να πάρει ο εκφοβισμός είναι πολλές με βασικότερες τη λεκτική (πειράγματα, ταπεινωτικοί χαρακτηρισμοί, απειλές, ρατσιστικά ή σεξιστικά σχόλια), τη σωματική (χτυπήματα, δαγκώματα, σπρωξίματα, φτυσίματα, καταστροφή προσωπικών ειδών, κλοπές), την κοινωνική (διασπορά κουτσομπολιών, αποκλεισμός από ομάδες, ρεζίλεμα) και την ηλεκτρονική (απειλές και πειράγματα μέσω sms, email, μέσων κοινωνικής δικτύωσης).
Τι ωθεί όμως ένα παιδί στο να επιτίθεται τόσο βίαια και ωμά σε συνομηλίκους του;
Καθώς μεγαλώνουν τα περισσότερα παιδιά εκφράζουν επιθετικότητα. Το μεγαλύτερο ποσοστό με τη σωστή αντιμετώπιση από τους γονείς, σταματά και εγκαταλείπει αυτό τον τρόπο έκφρασης. Κάποια παιδιά όμως ενθαρρύνονται από τη γονική συμπεριφορά ή από την αμέλεια και την αδιαφορία. Έτσι, παίρνουν το μήνυμα ότι η επιθετικότητα σημαίνει δύναμη. Η έκθεση στην ενδοοικογενειακή βία (λεκτική ή/και σωματική) και η κακοποίηση, παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του παιδιού «θύτη» και ποια του παιδιού «θύματος» ;
Στην προσχολική ηλικία ο μικρός «νταής» είναι το «δύσκολο» παιδί, ανυπάκουο και επιθετικό. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται άμεσα συμβουλευτική γονέων από έναν ψυχολόγο για να κατευθύνει τους γονείς στο πώς πρέπει να αντιμετωπίσουν το παιδί. Σε μεγαλύτερες ηλικίες το παιδί αυτό έχει πλέον «ταυτιστεί» με τον ρόλο του εκφοβιστή και το πρόβλημα είναι περισσότερο πολύπλοκο αλλά ακόμα αντιμετωπίζεται. Στην περίπτωση που το παιδί είναι μεγαλύτερο σε ηλικία για την επίλυση του προβλήματος χρειάζεται η συνεργασία του σχολείου και της οικογένειας με έναν ειδικό ψυχολόγο με σκοπό το παιδί θύτης να αποκτήσει επίγνωση των πράξεών του και να αναλάβει τις ευθύνες του. Τα παιδιά που πέφτουν θύματα εκφοβισμού, είναι παιδιά που έχουν αδύναμο χαρακτήρα και δυσκολεύονται πολύ να προστατέψουν τον εαυτό τους. Είναι ανασφαλή και έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση. Βιώνουν έντονο άγχος και έχουν λίγους ή καθόλου φίλους.
Παραπάνω αναφέρθηκαν τα χαρακτηριστικά του παιδιού «θύτη» και του παιδιού «θύματος» του σχολικού εκφοβισμού. Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να παρατηρούν τη συμπεριφορά του παιδιού και τις ενδεχόμενες αλλαγές που μπορεί να παρουσιάσει ξαφνικά. Η κατανόηση και η γνώση, είναι δύναμη και αποτελούν το πρώτο βήμα για τη σωστή αντιμετώπιση του πολυδιάστατου αυτού φαινομένου.
