Ο Παππούς και η Γιαγιά φαίνεται να έχουν ένα μοναδικό τρόπο να προσφέρουν αγάπη και συμβουλές ενώ, ταυτόχρονα, θεωρούνται και καλοί ακροατές λόγω τις αντικειμενικότητάς τους, κάτι που οι γονείς δυσκολεύονται να επιτύχουν.
Ο ρόλος των παππούδων και των γιαγιάδων (Π/Γ ως συντομογραφία) στην ανατροφή των παιδιών άρχισε να γίνεται αντιληπτός κατά τον 19ο αιώνα, που μεταβλήθηκαν πολλοί βιολογικοί, οικονομικοί, κοινωνικοί και πολιτικοί παράγοντες. Πριν το 19ο αιώνα, λίγα ήταν τα παιδιά που μεγάλωναν γνωρίζοντας τους γονείς των γονιών τους. Μία από αυτές τις αλλαγές που οδήγησε στην αναγνώριση της σημασίας των Π/Γ στην ανατροφή των παιδιών ήταν το φεμινιστικό κίνημα. Οι γυναίκες απελευθερώθηκαν από τους, μέχρι τότε, παραδοσιακούς ρόλους (π.χ. ως νοικοκυρές που φρόντιζαν το σπίτι, τα παιδιά και ικανοποιούσαν τις επιθυμίες του συζύγου) και ακολούθησαν το δρόμο της καριέρας (Castiglia, 1994).
Άλλες κοινωνικές αλλαγές που οδήγησαν τους Π/Γ να αναλάβουν μεγαλύτερες ευθύνες ήταν η αύξηση των οικογενειών με ανήλικα παιδιά όπου και οι δύο γονείς εργάζονταν και ο γεωγραφικός διασκορπισμός κάποιων μελών της οικογένειας για εύρεση εργασίας (Royal Children’s Hospital Centre for Community Child Health, 2010). Φυσικά, συνέβαλε και η αύξηση του ορίου ζωής καθώς και η ποιότητα της ζωής των ηλικιωμένων ανθρώπων (Griggs, Tan, Buchanan, Attar-Schwartz & Flouri, 2010). Οπότε, τη χρονική αυτή στιγμή, συνέβη μία μεταστροφή στις σχέσεις από πυρηνικές σε διαγενεακές.
Σημαντικά οφέλη της συμμετοχικής ανατροφής
Οι Π/Γ φαίνεται να έχουν ένα μοναδικό τρόπο να προσφέρουν αγάπη και συμβουλές ενώ, ταυτόχρονα, θεωρούνται και καλοί ακροατές λόγω τις αντικειμενικότητάς τους, κάτι που οι γονείς δυσκολεύονται να επιτύχουν (Milan & Hamm, 2003). Αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι στη ζωή των εφήβων αφού η πλειοψηφία των τελευταίων αναφέρει ότι έχει στενές σχέσεις και συναισθηματική εγγύτητα καθώς και ότι σέβεται τις απόψεις τους (Attar - Schwartz, Tan & Buchanan, 2009). Επίσης, οι Π/Γ από τη μεριά τους, γεμίζουν την καθημερινότητά τους με μαθήματα χορού, προπονήσεις ποδοσφαίρου και γίνονται δημιουργοί πολλών παραμυθιών για να κοιμίσουν τα εγγόνια τους (Jehlen, 2006).
Οι Goodfellow και Laverty (2003) μέσω συνεντεύξεων που πήραν από Π/Γ και εγγόνια, βρήκαν πως οι πρώτοι αξιολογούσαν μια στενή επαφή με το εγγόνι τους όσο ήταν νέο “ως την ευκαιρία που έπρεπε να αρπάξουν”. Θεωρούσαν ότι είναι κάτι περισσότερο από “φροντίδα”. Ανέφεραν το πιο σημαντικό πράγμα στον κόσμο, το να εκπαιδεύεις, το να μεταδίδεις αξίες. Κατά την άποψή τους, δεν είναι απλώς παρατηρητές της ζωής των εγγόνων τους αλλά βοηθούν και διευκολύνουν την ανάπτυξή τους: Τα έφερα εδώ να δουν τη θάλασσα και την προηγούμενη μέρα τα πήγα να δουν τα μεγάλα μανιτάρια που φυτρώνουν σε αυτή την περιοχή.
Η συμμετοχή των Π/Γ σε δραστηριότητες και χόμπι των εγγόνων προσδίδει το αίσθημα πρακτικής και συναισθηματικής υποστήριξης. Το “να είναι παρόντες”, φαίνεται να θεωρείται σημαντικό για τα παιδιά αφού νιώθουν ότι έχουν κάποιον άνθρωπο που νοιάζεται γι’ αυτά και τα υποστηρίζει. Επιπλέον το να περνούν οι έφηβοι χρόνο με τους Π/Γ τους, το αντιλαμβάνονταν ως ευκαιρία για χαλάρωση και διασκέδαση και ως μία αλλαγή από τη ρουτίνα της καθημερινότητας (Griggs, Tan, Buchanan, Attar-Schwartz & Flouri, 2010).
Παππούδες που αισθάνονται ότι δεν ασχολήθηκαν πολύ με τα παιδιά τους όταν αυτά ήταν μικρά, φαίνεται να απολαμβάνουν να περνούν αρκετό χρόνο με τα εγγόνια τους καθώς αντιμετωπίζουν αυτή τη σχέση ως με μία δεύτερη ευκαιρία, μία ευκαιρία να τα καταφέρουν καλύτερα αυτή τη φορά. Από την άλλη μεριά, οι έφηβοι βλέπουν τους παππούδες τους ως φιγούρες που αντιπροσωπεύουν το παρελθόν και τις ρίζες της οικογένειας, κάτι που τους βοηθά να καταλάβουν από πού προέρχονται και από ποια μονοπάτια έχει περάσει η οικογένεια (Triadó, Villar, Solé, Osuna & Pinazo, 2005).
Φυσικά, η ανατροφή των παιδιών δεν είναι μία εύκολη διαδικασία για τους Π/Γ, παρ’ όλη την εμπειρία τους. Μαζί με την ευχαρίστηση στην οποία αναφερθήκαμε προηγουμένως, έρχονται και πολλές δυσκολίες (Royal Children’s Hospital Centre for Community Child Health, 2010).
Η φροντίδα των εγγόνων μπορεί να είναι και σωματικά εξαντλητική (Goodfellow & Laverty, 2003). Επίσης, πολλές φορές, οι Π/Γ νιώθουν ανίκανοι να καταλάβουν τον νέο, μοντέρνο τρόπο ζωής και τον τρόπο αντίληψης των εγγόνων τους, γεγονός που δυσκολεύει πολύ την επικοινωνία τους (Jehlen, 2006).
Σχέση Παππούδων/ Γιαγιάδων και Γονιών
Μία καλή σχέση των δύο αυτών γενεών κρίνεται απαραίτητη όχι μόνο γιατί οι γονείς αποτελούν τον συνδετικό κρίκο παππού/ γιαγιάς – παιδιού αλλά και γιατί πρέπει να αισθάνονται ασφάλεια όταν αφήνουν τα παιδιά τους στο σπίτι με τους Π/Γ, γνωρίζοντας ότι οι τελευταίοι θα ακολουθήσουν τις οδηγίες των γονιών για την ανατροφή των παιδιών τους. Οι Π/Γ πρέπει να κατανοήσουν ότι αλλαγές στη ρουτίνα των παιδιών μπορεί να επιφέρουν διαφορετικά αποτελέσματα από αυτά που θέλουν οι γονείς να πετύχουν. Όμως, και οι γονείς από τη δική τους μεριά, πρέπει να καταλάβουν ότι οι παππούδες και οι γιαγιάδες θέλουν να δημιουργήσουν μία σχέση με τα εγγόνια τους, σύμφωνα με τους δικούς τους όρους. Σε πολλές περιπτώσεις, μπορεί να είναι δύσκολο οι γονείς να μάθουν να συνεργάζονται με το σωστό τρόπο με τους Π/Γ (Castiglia, 1994).
Επειδή, η ίδια συμπεριφορά από τους Π/Γ μπορεί να γίνει αντιληπτή ως ενοχλητική ή παρεμβατική από κάποιους γονείς και ως σωστή ή βοηθητική από κάποιους άλλους, οι Π/Γ πρέπει να διευκρινίσουν τις προθέσεις τους στα παιδιά τους και να κατανοήσουν ότι πρέπει να τα βοηθάνε και όχι να παρεμβαίνουν, να κρίνουν αρνητικά και να αξιολογούν. Οι γονείς, από τη δική τους μεριά, πρέπει να γνωρίζουν τι είδους υποστήριξη χρειάζονται και πώς να θέσουν τα όριά τους στους δικούς τους γονείς. Οι Π/Γ πρέπει να μιλούν στα παιδιά τους για το ποιες πιστεύουν ότι είναι οι ανάγκες των εγγόνων τους και με ποιόν τρόπο αυτές μπορούν να ικανοποιηθούν. Όσο πιο ανοιχτή είναι η σχέση τόσο πιο εύκολα μπορεί να αναπτυχθεί ένα καλό διαγενεακό και αρμονικό περιβάλλον (Castiglia, 1994).
Όμως, στην κουλτούρα της Ελλάδας και των οικογενειακών πολυκατοικιών, τα πράγματα δυσκολεύουν. Η παρεμβατικότητα και η συγχώνευση είναι ο κανόνας. Η αυτονόμηση και η οριοθέτηση είναι απειλή. Έτσι, χρειάζεται αρκετή δουλειά εκ μέρους των γονιών ώστε να γίνουν ξεκάθαροι οι ρόλοι και η θέση του κάθε μέλους στο οικογενειακό σύστημα.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως το όφελος του να έχει ένας έφηβος στενές σχέσεις με τους παππούδες και τις γιαγιάδες αναδεικνύεται περισσότερο για εκείνους που αναφέρουν ότι έχουν συναισθηματική εγγύτητα και με τους γονείς τους. Έτσι, οι Π/Γ, αντί να αντικαθιστούν την δυσλειτουργική σχέση παιδιού – γονέα, λειτουργούν ως συμπλήρωμα στην καλή γονική σχέση. Αντίθετα, το να έχουν οι έφηβοι πιο καλές σχέσεις με τους παππούδες παρά με τους γονείς, τους δημιουργεί τελικά δυσφορικά συναισθήματα και, έτσι, η σχέση με τους γονείς επιδεινώνεται (Ruiz & Silverstein, 2007).
Βιβλιογραφία
- Castiglia, P. T. (1994). Grandparenting: Benefits and problems. Journal of Pediatric Health Care, 8, 79-81.
- Goodfellow, J., &Laverty, J. (2003). Grandparents supporting working families. Family Matters, 66, 14-19.
- Jehlen, A. (2006). Second time around. NEA Today, 24 (7), 21.
- Milan, A., & Hamm, B. (2003). Across the generations: Grandparents and grandchildren. Statistics Canada: Canadian Social Trends. Catalogue No. 11-008.
- Royal Children’s Hospital Centre for Community Child Health. (2010). The Changing Role of Grandparents. Policy Brief No 19. Ανακτήθηκε 10 May, 2012, από http://www.rch.org.au/emplibrary/ccch/PB19_Grandparents.pdf
- Ruiz, S. A., & Silverstein, M. (2007). Relationships with grandparents and the emotional well-being of late adolescent and young adult grandchildren.Journal of Social Issues, 63(4), 793-808.
- Triadó, C., Villar, F., Solé, C., Osuna, M. J., &Pinazo, S. (2005). The Meaning of grandparenthood: Do adolescent grandchildren perceive the relationship and role in the same way as their grandparents do?Journal of Intergenerational Relationships, 3(2), 101-121.
