Τρόποι προαγωγής της συναισθηματικής υγείας των παιδιών και των εφήβων

Για να μπορέσει ο γονιός να γίνει συναισθηματικός μέντορας, χρειάζεται να ακολουθήσει τα παρακάτω πέντε στάδια.

Το να είναι κάποιος γονιός, είναι ένας σίγουρα απαιτητικός ρόλος, κατά την διάρκεια του οποίου, αναδύονται προκλήσεις και ανάμεικτα συναισθήματα. Συχνά οι γονείς, αλλά και όλοι οι ενήλικες που ασχολούνται με τα παιδιά (εκπαιδευτικοί, φροντιστές, κλπ), δυσκολεύονται να αντέξουν την δυσφορία που τους προκαλείται από το αρνητικό συναίσθημα του παιδιού ή το εφήβου.

Επομένως πολλές φορές σπεύδουν να το καθησυχάσουν ή άθελα τους να ακυρώσουν, να απορρίψουν το συναίσθημα του, και να το κάνουν να νιώσει χαρά γρήγορα και πάλι. Για παράδειγμα, μπορεί να πουν στα παιδιά τα εξής:

– έλα μωρέ, δεν είναι τίποτα

– μην αγχώνεσαι

– με στεναχωρείς που σε βλέπω να κλαις

– είσαι μεγάλος πια, δεν πρέπει να στεναχωριέσαι

Τα προαναφερθέντα αποτελούν σχόλια “αποστασιοποίησης”, και δεν συμβάλλουν στην αποτελεσματική βοήθεια του γονιού προς το παιδί να διαχειριστεί τα συναισθήματα του. Το παιδί μπορεί να νιώθει αισθήματα ντροπής και ενοχής, ή να του δημιουργούνται σκέψεις όπως: “ δεν θα πρεπε να νιώθω έτσι, είναι λάθος”.

Οι γονείς οι οποίοι είναι συναισθηματικοί μέντορες χαρακτηρίζονται από κάποια συγκεκριμένα στοιχεία και συμπεριφορές: επιδεικνύουν ενσυναίσθηση, αποδοχή, προσφέρουν καθοδήγηση και ακούν ενεργητικά το παιδί παραμένοντας όσο μπορούν ψύχραιμοι, χωρίς να βιαστούν να καταστείλουν το συναίσθημα του παιδιού (Παππά, 2013).

Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον Gottman (1997, 2004), για να μπορέσει ο γονιός να γίνει συναισθηματικός μέντορας, χρειάζεται να ακολουθήσει τα παρακάτω πέντε στάδια:

1. Να προσπαθήσει να αποκτήσει επίγνωση των συναισθημάτων του παιδιού

Χρειάζεται να αναρωτηθούμε γιατί μπορεί να αισθάνεται λυπημένο. Μήπως κάτι συνέβη στο σχολείο; Με κάποια φίλη του ή με δάσκαλο; Μήπως το απασχολεί κάτι που αφορά τους γονείς του; Πολλά παιδιά δεν μιλάνε όταν είναι λυπημένα ή θυμωμένα. Βοηθάει να παρατηρήσουμε τι κάνουν, πώς συμπεριφέρονται, και με ποιο τρόπο παίζουν. Συχνά μέσα από το συμβολικό ή φανταστικό παιχνίδι, μπορούμε να αναγνωρίσουμε τι συναίσθημα βιώνει το παιδί.

2. Να αντιμετωπίζει τα αρνητικά συναισθήματα ως ευκαιρία για επικοινωνία και να τα αναγνωρίζει

Σημαντικό να επισημανθεί ότι δεν υπάρχουν “καλά” και “κακά” συναισθήματα, μόνο θετικά και αρνητικά. Είναι και τα δύο εξίσου ευπρόσδεκτα. Όταν αρνούμαστε τα αρνητικά συναισθήματα του παιδιού, το παιδί νιώθει θυμό και λύπη που δεν το καταλαβαίνουμε.

Νιώθει ότι δεν το σέβονται, όταν ο γονιός δεν εμπιστεύεται το παιδί ως προς την αναγνώριση των συναισθημάτων (Στην μαμά έχεις αδυναμία, δεν μπορεί να λες ότι θύμωσες μαζί της. Δεν το πιστεύω). Νιώθει ότι το χειραγωγούν, ότι ο γονιός θέλει από το παιδί να συμπεριφέρεται με τον τρόπο που θέλει αυτός ( πρέπει να ζητήσεις συγγνώμη είτε το θες είτε όχι).

Όταν κάποιος αρνείται τα συναισθήματα, τα κοροϊδεύει, ή ασκεί κριτική, αυτά δεν εξαφανίζονται. Μπορεί να εμφανιστούν με σωματικά συμπτώματα (πόνος στην κοιλιά, έρπης, σπυράκια, κλπ) ή να εκδραματιστούν με άλλους τρόπους (εχθρική συμπεριφορά προς τους άλλους, απόσυρση, κλπ).

3. Να ακούει, να αφουγκράζεται να παρατηρεί με ενσυναίσθηση και να επιβεβαιώνει τα συναισθήματα του παιδιού

Ο γονιός χρησιμοποιώντας δικά του παραδείγματα από την παιδική του ηλικία, δείχνει στο παιδί ότι καταλαβαίνει αυτό που του είπε. Για παράδειγμα:

Όταν ήμουν μικρός/-ή, ένιωθα και εγώ θυμωμένος όταν έχανα στα επιτραπέζια παιχνίδια. Δείχνουμε έτσι στο παιδί ότι δεν είναι μόνο του. Το παιδί αισθάνεται την αποδοχή μας είτε εάν χρησιμοποιήσουμε λεκτικούς τρόπους ( να του πούμε ότι καταλαβαίνουμε πώς νιώθει) καθώς και με μη λετικούς (το κοιτάμε τα μάτια και είμαστε εκεί).

Διαβάστε σχετικά: Πώς να βοηθήσεις το παιδί σου να κατανοήσει και να εκφράσει τα δύσκολα συναισθήματα

4. Να βοηθάει το παιδί να βρίσκει λέξεις για να εκφράσει τα συναισθήματα του

Σε αυτό θα βοηθούσε να υπάρχει διαθέσιμο ένα βιβλίο στο οποίο εμπεριέχεται λεξιλόγιο που αφορά τα συναισθήματα, και παράλληλα να γίνεται καθρέφτισμα από τους γονείς. Για παράδειγμα: Βλέπω ότι νιώθεις θυμό. Καταλαβαίνω σωστά; Ή μήπως βιώνεις κάποιο άλλο συναίσθημα;

Η λεκτικοποίηση των συναισθημάτων του παιδιού από τους γονείς είναι επίσης πολύ σημαντική διαδικασία, διότι το παιδί βοηθιέται να χαλαρώσει και να εκφραστεί ανοιχτά. Εξίσου σημαντική είναι η διαδικασία της ενεργητικής ακρόασης.

Είναι χρήσιμο σε αυτό το σημείο να δοθεί ένα παράδειγμα, στο οποίο δεν επιτυγχάνεται η ενεργητική ακρόαση. Ο μπαμπάς βλέπει τηλεόραση, το παιδί να του λέει κάτι, και ο μπαμπάς θεωρεί ότι μπορεί και να βλέπει τηλεόραση, και να ακούσει το παιδί. Μέχρι που κάποια στιγμή το παιδί τα παρατάει και σταματάει να του μιλάει γιατί αντιλαμβάνεται ότι δεν έχει την προσοχή του μπαμπά του.

Συνεπώς, είναι ωφέλιμο όταν το παιδί επιδιώκει να μιλήσει, ο γονιός να αφήνει για λίγο αυτό που κάνει, και να είναι εκεί να δώσει την προσοχή του στο παιδί. Μπορεί να το βοηθάει να αποσαφηνίζει όσα λέει, να κάνει σύνοψη του ζητήματος του παιδιού, χωρίς να βιάζεται να δώσει συμβουλές ή μια γρήγορη λύση.

5. Να θέτει όρια όταν διδάσκει την επίλυση προβλημάτων

Τα αρνητικά συναισθήματα είναι απολύτως αποδεκτά, δεν μπορεί να είναι όμως αποδεκτή η αρνητική συμπεριφορά του παιδιού (π.χ σωματική βία). Ενθαρρύνουμε το παιδί να βρει κάποια εναλλακτική λύση, η οποία είναι επιτρεπτή, δίκαιη, και αποτελεσματική. Για παράδειγμα:

Ξέρω ότι είσαι θυμωμένος επειδή ο αδελφός σου σου χάλασε το παιχνίδι, όμως δεν επιτρέπεται να τον χτυπάς. Τι θα μπορούσες να κάνεις αντί για αυτό;

Ο γονιός βοηθά το παιδί ώστε να βρει εναλλακτικές λύσεις. Μπορεί να το βοηθήσει μέσω ανοικτών ερωτήσεων, αποσαφήνισης των διαστάσεων του προβλήματος, καταιγισμού ιδεών, ή και παιχνιδιού ρόλων. Χρειάζεται να έχουμε υπόψιν μας ότι σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να μην υπάρχει λύση (πχ απώλεια) οπότε στόχος μας είναι η σταδιακή αποδοχή.

Όταν η λύση που επιλέγει το παιδί είναι ακίνδυνη, είναι χρήσιμο ο γονιός να αφήσει το παιδί να την δοκιμάσει, και να διδαχθεί από τυχόν λάθη που θα πράξει. Συχνά βοηθάει και η αυτοαποκάλυψη των γονιών (τι είχαν δοκιμάσει εκείνοι σε παρόμοια συνθήκη). Τέλος, προτείνεται η αυτοαξιολόγηση του παιδιού για την λύση (σκέψεις για το ποια άλλη λύση θα ήταν πιο αποτελεσματική).

Τα στάδια συναισθηματικής αγωγής μπορεί να τα εφαρμόσει και ένας εκπαιδευτικός και κάθε ενήλικας που ασχολείται με τα παιδιά και τους εφήβους. Συνοψίζοντας, είναι βοηθητικό να δούμε τα οφέλη που αποκομίζουν τα παιδιά:

• Ρυθμίζουν την ένταση των συναισθημάτων τους.
• Ανακουφίζονται όταν όλα τους τα συναισθήματα γίνονται αποδεκτά και ταυτόχρονα μαθαίνουν ότι υπάρχουν ότι υπάρχουν όρια στην συμπεριφορά τους όταν βιώνουν έντονα συναισθήματα.
• Όταν είναι λυπημένα μπορούν να παρηγορήσουν πιο εύκολα τον εαυτό τους και συνέρχονται πιο γρήγορα.
• Αρρωσταίνουν λιγότερο.
• Έχουν μικρότερη διάσπαση προσοχής σε σχέση με άλλα παιδιά.
• Δημιουργούν πιο στέρεες σχέσεις με τους άλλους και χαρακτηρίζονται από καλύτερες κοινωνικές δεξιότητες.
• Μαθαίνουν να εμπιστεύονται, να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους, να επιλύουν τα προβλήματα τους.
• Έχουν υψηλότερη αυτοεκτίμηση.
• Διαθέτουν αυτεπίγνωση, διεκδικητικότητα, ενσυναίσθηση, ευελιξία, και καλύτερο έλεγχο παρορμήσεων (Παππά, 2013).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Gottman, J. (1997). Η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών. Πώς να μεγαλώσουμε παιδιά με συναισθηματική νοημοσύνη (μτφρ: Χ. Ξενάκη, επιμ. Χ. Χατζηχρήστου). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
• Gottman, J., Katz, L., F., & Hooven, C. (2004). What am I feeling? Seattle, Washington: Parenting Press.
• Παππά, Β. (2013). Η λογική των συναισθημάτων. Συναισθηματική ανάπτυξη και συναισθηματική νοημοσύνη. Αθήνα: Οκτώ

*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*