Όταν τα παιδιά φεύγουν από το πατρικό σπίτι (π.χ. για να σπουδάσουν, για να εργαστούν) και οι γονείς, μετά από πολύ καιρό, μένουν μόνοι τους ξανά, ξεκινάει μία νέα φάση στον κύκλο ζωής της οικογένειας, το οικογενειακό σύστημα μεταβαίνει στη φάση της άδειας φωλιάς.
Ο όρος «άδεια φωλιά» αναφέρεται στην περίοδο αυτή κατά την οποία οι γονείς αποχωρίζονται τα παιδιά τους. Το σύνδρομο της άδειας φωλιάς περιγράφει τα ανάμεικτα συναισθήματα των γονιών για τον αποχωρισμό τους από το παιδί και τα αισθήματα απώλειας, δυσφορίας και ματαίωσης που βιώνουν όταν η «φωλιά αδειάζει» (Grover & Dang, 2013).
Η μετάβαση αυτή φέρνει αναπροσαρμογές στις δυναμικές μεταξύ των μελών της και αλλαγές στο οικογενειακό σύστημα. Οι ρόλοι των μελών της οικογένειας, λοιπόν, αναδιαμορφώνονται και η ταυτότητα της οικογένειας αλλάζει. Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά γίνονται πιο ανεξάρτητα, περνούν λιγότερο χρόνο με τους γονείς τους και οι γονείς από την άλλη πλευρά προσπαθούν να διαχειριστούν ότι πλέον έχουν λιγότερο έλεγχο πάνω στα παιδιά τους και αναζητούν τρόπους να επανεφεύρουν το ρόλο τους ως γονείς, ως γονείς ενήλικων παιδιών πια.
Κατά την περίοδο της άδειας φωλιάς, οι γονείς έχουν αμφίθυμα συναισθήματα για τον αποχωρισμό του παιδιού τους. Από τη μια πλευρά, αναγνωρίζουν ότι η στιγμή αυτή είναι σημαντική για την ανεξαρτησία του παιδιού, από την άλλη όμως νιώθουν μία έντονη δυσφορία και ματαίωση γιατί νιώθουν ότι αποδυναμώνεται ο ρόλος τους ως γονείς. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η ανατροφή των παιδιών τους ήταν από τις προτεραιότητές τους τα τελευταία χρόνια, τώρα δυσκολεύονται να συνειδητοποιήσουν ότι ο γονεϊκός τους ρόλος αλλάζει (Grover & Dang, 2013).
Έτσι, οι αλλαγές στο γονεϊκό ρόλο επηρεάζουν και την ταυτότητα του γονιού, καθώς ο ρόλος αυτός είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητάς του. Παράλληλα το γεγονός ότι το παιδί φεύγει από το σπίτι είναι μία ενδειξη για τους γονείς ότι και οι ίδιοι μεγαλώνουν και αυτό συχνά εγείρει εσωτερικές υπαρξιακές ανησυχίες (Dennerstein, Dudley & Guthrie, 2002).
Η άδεια φωλιά δημιουργεί στο γονιό το αίσθημα απώλειας και του αποχωρισμού. Συνειδητοποιούν σταδιακά ότι η καθημερινότητά τους έχει αλλάξει. Αυτό σημαίνει ότι δυσκολεύονται να οργανώσουν την καθημερινότητά τους χωρίς να συμπεριλαμβάνουν το παιδί τους σε αυτή (Grover & Dang, 2013). Γι’αυτό το λόγο πολλές φορές, ιδιαίτερα τον πρώτο καιρό του αποχωρισμού, ο γονιός περνάει χρόνο μόνος του στο δωμάτιο του παιδιού.
Οι μεταβολές αυτές τόσο σε επίπεδο ατομικό όσο και σε επίπεδο του συστήματος, έχουν άμεση επιρροή στη σχέση του ζευγαριού. Με την αναχώρηση των παιδιών από το οικογενειακό σύστημα, οι σύντροφοι έχουν περισσότερο χρόνο πια ο ένας για τον άλλον και έρχονται αντιμέτωποι ο ένας με τον άλλον. Ζητήματα της μεταξύ τους σχέσης συχνά ανακύπτουν. Έτσι, το ζευγάρι, κατά την περίοδο της άδειας φωλιάς, βιώνει αρκετές εντάσεις ή ρήγματα στην επικοινωνία. Οι σύντροφοι προσπαθούν να επανοριστούν ως προς τον άλλον και να βρουν τις ισορροποίες τους ως ζευγάρι πια. Σύμφωνα με έρευνες, ένας μεγάλος αριθμός ζευγαριών αναφέρει χαμηλή ικανοποίηση από το γάμο όταν «η φωλιά έχει αδειάσει». Γίνεται, λοιπόν, κατανοητό ότι αλλαγές στη δυναμική της οικογένειας, φέρουν αλλαγές στις ισορροπίες του συστήματος, κάτι που αντανακλάται και στις επιμέρους σχέσεις των μελών της οικογένειας, καθώς και στον τρόπο που οι δύο σύντροφοι ορίζονται μεταξύ τους, όταν «η φωλιά έχει αδειάσει» (Dennerstein, Dudley & Guthrie, 2002).
Εκτός από το αίσθημα απώλειας και δυσφορίας που προκαλεί ο αποχωρισμός των παιδιών, η άδεια φωλιά μπορεί να αποτελέσει μία ευκαιρία για περισσότερο χρόνο, για το ζευγάρι, τον οποίο μπορούν να εκμεταλλευτούν για να εστιάσουν, μετά από καιρό, στη σχέση τους καθώς και στα ενδιαφέροντά τους. Κατά την περίοδο αυτή ο γονιός έχει περισσότερο χρόνο να ασχοληθεί με τα ενδιαφέροντά του, με τις προσωπικές του ασχολίες και να αφιερώσει χρόνο στον εαυτό του. Είναι, λοιπόν, μία ευκαιρία για συντροφικότητα και μία ευκαιρία ενασχόλησης με τα ενδιαφέροντα που μπορεί να είχαν παραμεριστεί κατά την ανατροφή των παιδιών.Έτσι, οι νέες ασχολίες και η στοργική συζυγική σχέση απαλύνουν τη δυσφορία της άδειας φωλιάς.
Σημαντικό είναι οι δύο σύντροφοι να μοιράζονται τα συναισθήματά τους και τις ανησυχίες τους γι’ αυτήν τη μετάβαση (Dennerstein, Dudley & Guthrie, 2002). Καλό είναι να μην απωθούν τα συναισθήματά τους αλλά να τα μοιράζονται και να συζητούν για αυτά. Σημαντική ακόμη είναι η συμβολή της τεχνολογίας στη διαχείριση της άδειας φωλιάς αφού δίνει τη δυνατότητα στα μέλη της οικογένειας να έρθουν σε επαφή και να αμβλύνουν την απόσταση.
Θα έλεγε, λοιπόν, κανείς ότι η άδεια φωλιά είναι ένα εξελικτικό στάδιο, στα πλαίσια του κύκλου ζωής της οικογένειας, επιβεβαιώνοντας ότι η οικογένεια έχει μία δυναμική και ποτέ δε μένει στάσιμη αλλά μεταβάλλεται. Συμβαίνουν, δηλαδή, μεταβολές οι οποίες διασφαλίζουν την ενότητά της.
Βιβλιογραφία
Dennerstein, L., Dudley, E., &Guthrie, J. (2002). Empty nest or revolving door ? A prospective study of women ’ s quality of life in midlife during the phase of children leaving and re-entering the home. Psychological Medicine, 32, 545–550.
Grover, N., & Dang, P. (2013). Empty Nest Syndrome vs Empty Nest Trigger: Psychotherapy Formulation Based on Systemic Approach – A Descriptive Case Study. PsychologicalStudy, 58(3), 285–288. http://doi.org/10.1007/s12646-013-0207-9
