Ασχολούμαι εμμονικά σχεδόν, εδώ και χρόνια με τους ρόλους στις δυσλειτουργικές οικογένειες. Σωτήρας, Ήρωας, Μαύρο Πρόβατο, Χαμένο Παιδί, Κλόουν. Έχοντας αναγνωρίσει τον εαυτό μου ως Σωτήρα στο μεγαλύτερο μέρος της ενήλικης ζωής μου, παλεύω θεραπευτικά να σπάσω το μοτίβο και να αντέξω να μην είναι το καλό παιδί που όλους τους βοηθά και όλους τους συντρέχει.
Ακόμα κι αν ακούγεται απλό, τουλάχιστον ξεκούραστο, ας παραδεχτώ, έχει μεγάλα κόστη. Τα οφέλη του να είσαι αξιαγάπητος, καλός, αθώος, πικραμένος, θυσιασμένος δεν αντικαθιστούνται εύκολα. Και αυτά τα «όχι» και τα «φτάνει πια» και τα «δεν με νοιάζει, δεν με αφορά» δύσκολα προφέρονται, όταν δεν έχεις εξασκηθεί. Δόξα τω Θεώ δεν παλεύω και με ενοχές. Αυτές μετά από 28 χρόνια θεραπευόμενη τις έχω ξεχάσει.
Και εκεί που νόμιζα ότι καλά τα πήγαινα, κι εκεί που μάθαινα να είμαι δυσάρεστη, να οριοθετούμαι πραγματικά, να με προστατεύω, έχοντας οφέλη όχι μόνο ψυχικά αλλά και σωματικά, ήρθα μπροστά σε μια νέα αποκάλυψη. Όποιος ψάχνει βρίσκει, και μελετώντας την ξένη βιβλιογραφία ήρθα μπροστά σε έναν νέο ορισμό του ρόλου του Σωτήρα: enabler! Τουτέστιν Διευκολυντής.
Η Sharon Wegscheider – Cruise στο βιβλίο της Another Chance που σκιαγραφεί τους ρόλους σε οικογένειες με αλκοολικούς, χρησιμοποιεί πρώτη αυτήν την ορολογία. Περιγράφει τον Διευκολυντή ως τον σύντροφο του εθισμένου, τον μάρτυρα του εθισμού κυριολεκτικά και μεταφορικά. Ο Διευκολυντής αρνούμενος να αντιληφθεί το μέγεθος του προβλήματος, ελπίζοντας σε μια μαγική ίασή, αναλαμβάνοντας τη διεκπεραίωση των ανειλημμένων υποχρεώσεων του εθισμένου, προσπαθώντας να προστατέψει τα παιδιά από την πικρή αλήθεια, φέροντας ντροπή κοινωνικά να το παραδεχτεί και να ζητήσει βοήθεια, υπομείνει και φορτώνεται το πρόβλημα. Καλός άνθρωπος, με μεγάλα ψυχικά αποθέματα. Άγιος σχεδόν. Οσιομάρτυρας επί γης. Αλήθεια είναι. Ποιος θα ήθελε να είναι στη θέση του, άλλωστε;
Υπάρχει όμως μια σκοτεινή αλήθεια πίσω από το φωτοστέφανο. Αφόρητη αλήθεια. Ο Διευκολυντής όντας αρωγός και συμπαραστάτης του εθισμένου, συμπονετικός και συντροφικός, στην πραγματικότητα νομιμοποιεί την δυσλειτουργία. Όταν πνίγεσαι στο αλκοόλ και είμαι πλάι σου, είμαι ένοχος. Όταν κάνεις χρήση ουσιών και στέκομαι δίπλα σου, είμαι ένοχος. Όταν βρίζεις και υποτιμάς εμένα, τα παιδιά σου, τον κόσμο όλο και σε ανέχομαι, είμαι ένοχος. Όταν χτυπάς τα παιδιά σου και δεν τα παίρνω μακριά σου, είμαι ένοχος. Είμαι Διευκολυντής.
Είμαι αυτός που επιτρέπει τη δυσλειτουργία να συνεχίζεται εσαεί, επιτρέπει την κακοποίηση να λαμβάνει χώρα με πρόταγμα την ανθρωπιά και την συμπόνια. «Είναι καλό παιδί, δεν θέλει να είναι έτσι, έχει περάσει δύσκολα παιδικά χρόνια, είναι πονεμένος, θα στρώσει, όλοι αξίζουν αγάπη…» αυτές είναι οι σκέψεις μου, αυτές είναι οι εξηγήσεις που δίνω στα παιδιά μου, αυτές είναι οι δικαιολογίες που λέω στον εαυτό μου και στον κόσμο όταν ανέχομαι την κακοποίηση. Γιατί πέρα από όλα τα άλλα, τα φωναχτά και τρανταχτά, η συμβίωση με Εξαρτημένο είναι κακοποίηση. Άλλωστε στ’ αγγλικά η χρήση ουσιών λέγεται «abuse = κακοποίηση)
Άραγε η γυναίκα που ο σύζυγός της δέρνει τα παιδιά του, αυτή του φωνάζει και μετά πλησιάζει τα παιδιά της τα κανακεύει και υπερασπίζεται τον «νευρικό» μπαμπάκα είναι καλή μάνα; Καλή σύζυγος; Καλή γυναίκα; Καλό κοινωνικό όν; Προστατεύει κανέναν; Βοηθά πραγματικά έστω κι ένα μέλος της οικογένειας, συμπεριλαμβανομένου του εαυτού της;
Ο σύζυγος θα συνεχίσει να χτυπά τα παιδιά του. Τα παιδιά θα συνεχίσουν να φοβούνται και να νιώθουν ανυπεράσπιστα. Η γυναίκα θα συνεχίσει να νιώθει ηρωίδα και μάνα κουράγιο. Και η κακοποίηση θα νομιμοποιηθεί, θα στολιστεί με λόγια αγάπης και δύναμης και θα γίνει συνήθεια, θα γίνει νόρμα.
Διαβάστε σχετικά: Τα 5 επώδυνα στοιχεία ενός κακοποιητικού τραυματικού δεσμού: όταν το σπίτι μετατρέπεται σε φυλακή
Και θα επαναληφθεί στις επόμενες γενιές με διαφορετικές παραλλαγές. Και θα είμαστε όλοι καλά παιδιά. Και τα κακά παιδιά, καλά είναι και αυτά. Πληγωμένα και παραστρατημένα, λίγο άσωτα, αλλά καλά. Ουδείς εκών κακός, άλλωστε. Καλώς, ΑΛΛΑ ΟΧΙ ΠΑΝΩ ΜΟΥ! ΟΧΙ ΠΑΝΩ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΟΥ! ΟΧΙ! ΟΧΙ! Άλλο πράγμα η συμπόνια, άλλο η εθελούσια κακοποίηση. Άλλο πράγμα η αγάπη και άλλο πράγμα η συνεξάρτηση. Άλλο πράγμα η ελπίδα και άλλο η εθελοτυφλία. Άλλο πράγμα το θύμα και άλλο ο θύτης.
Δε φταις εσύ αν έχεις βουλιάξει σε οποιαδήποτε διαταραχή ούτε αν έχεις πρόβλημα στον έλεγχο των επιθετικών σου παρορμήσεων. Δε φταις εσύ αν δεν αγαπήθηκες, αν δεν ένιωσες ασφάλεια, αν δε ξέρεις να προσφέρεις. Δε φταις εσύ αν έχεις χαμηλή αυτοεκτίμηση, αν είσαι αντικοινωνικός, αν είσαι ακόμα και τρελός. Αλλά δε φταίω ούτε εγώ.
Και, αλίμονο, αν μείνω δίπλα σου και αν επιτρέπω τη διαιώνιση της κακής σου συμπεριφοράς, ούτε εσένα θα σώσω – ποιος ο λόγος να αλλάξεις, αφού σου επιτρέπω να είσαι όπως θες- ούτε εγώ θα σωθώ. Τα φωτοστέφανα είναι πιασμένα. Κακό θα κάνω και σ’ εσένα και σ’ εμένα. Γιατί όσο και να απολαμβάνω να νιώθω ο καλός του δράματος, στο τέλος η ψυχή μου και το σώμα μου θα καταρρεύσουν. Είμαστε φτιαγμένοι για υγεία, για ευτυχία για επιβίωση. Και αυτό το παιχνίδι είναι ανίατα νοσηρό.
Ας επιστρέψω σ’ εμένα. Η μέχρι τώρα θέαση μου ως Σωτήρα, με έκανε να νιώθω απλώς ανοριοθέτητη, αδύναμη, διψασμένη για αποδοχή, φοβούμενη να κοιτάξω τα δικά μου σκοτάδια, τρομαγμένη στην ανάληψη της δικής μου ευθύνης για τη ζωή μου. Χαριτολογούσα και διασκέδαζα την ανάγκη μου να αγαπιέμαι, και πάλευα να βρω νέους τρόπους να υπάρχω. Μετά την επέλαση του όρου Διευκολυντή, συνέβησαν δύο τινά.
Πρώτα, ένιωσα αηδία για εμένα και για τις συμφορές που –σαφώς ασυνείδητα- έχω προκαλέσει νομιμοποιώντας την κακοποίηση. Το όποιο φωτοστέφανο διατηρούσα, με κρυφή χαρά, πέταξε μακριά μονομιάς. Έπειτα ένιωσα κάτι καινούριο. Δύναμη. Σθένος. Ανακούφιση. Για τα «όχι» και τα «φτάνει πια» και τα «δεν με νοιάζει, δεν με αφορά» που θα πω από εδώ και στο εξής, χωρίς να φοβάμαι, χωρίς να λυπάμαι, χωρίς να νιώθω κακιά.
Γιατί, πράγματι, το να φέρεις έναν άνθρωπο να διαχειριστεί τις συνέπειες των πράξεων του, χωρίς ψευτοσυμπόνια είναι το μεγαλύτερο δώρο που μπορείς να του κάνεις. Και τις περισσότερες φορές είναι ο μόνος τρόπος να θυμηθεί και ο ίδιος ποιος είναι- τέλειο πλάσμα του Θεού, όπως όλοι μας- και να αγωνιστεί να αλλάξει. Κι αυτό στη γλώσσα της ψυχοθεραπείας το λένε Αγάπη.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
