Η οικογένεια αποτελεί ένα σύστημα με παγιωμένους τρόπους συμπεριφοράς, αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας. Η οικογένεια ως ολότητα αποτελείται από υποσυστήματα.
Συνίσταται δηλαδή στο υποσύστημα του ζευγαριού το οποίο, με τον ερχομό του παιδιού, μετατρέπεται στο υποσύστημα των γονέων και στο υποσύστημα των αδελφών (Παπαδιώτη-Αθανασίου, 2014; Bowen, 1998). Τα υποσυστήματα αυτά βρίσκονται σε αλληλεπίδραση τόσο μεταξύ τους όσο και μεταξύ των ατόμων του κάθε υποσυστήματος.
Έχει παρατηρηθεί ότι όταν ένα σύστημα, όπως η οικογένεια, νοσεί, απειλείται ή έρχεται αντιμέτωπο με στρεσσογόνες συνθήκες και κινδυνεύει να αποσταθεροποιηθεί, τότε δημιουργούνται τρίγωνα μέσα στο σύστημα. Η δημιουργία των τριγώνων έγκειται στη σχέση τριών οικογενειακών μελών. Το τρίγωνο αυτό μπορεί να είναι υγιές, προβληματικό ή δυσλειτουργικό, τόσο για το κάθε άτομο ξεχωριστά, όσο και για το οικογενειακό σύστημα.
Όταν για παράδειγμα το ζευγάρι δοκιμάζεται από καυγάδες, διαφωνίες και εντάσεις και το παιδί εμπλέκεται σε αυτή τη δυναμική, τότε τριγωνοποιείται (Bowen, 1998). Τριγωνοποιείται είτε τραβώντας με κάποιον τρόπο την προσοχή των γονέων του από τις μεταξύ τους συγκρούσεις, είτε προσπαθώντας να μειώσει την ένταση και να ηρεμίσει τις δύο πλευρές.
Παρατηρείται, λοιπόν, ότι το παιδί διαδραματίζει ένα ρυθμιστικό ρόλο στις γονεϊκές συγκρούσεις, σα να καλείται να παίξει το ρόλο των δύο γονέων που εκείνοι πλέον δε μπορούν να παίξουν. Έτσι, στην προσπάθειά του να προστατεύσει την ενότητα της οικογένειας και να διασφαλίσει ότι οι γονείς θα συνεχίσουν να το αγαπάνε, λαμβάνει τη θέση του ως τρίτος πόλος στη συγκρουσιακή σχέση των γονέων.
Ένας τέτοιος τρόπος είναι η δημιουργία συμμαχίας με έναν από τους δύο γονείς και η στροφή του εναντίον του άλλου που θεωρεί ότι φταίει. Ένα άλλο είδος τριγωνοποίησης και τρόπος αποφυγής της έντασης του συστήματος είναι όταν το παιδί παρουσιάζει κάποια προβληματική συμπεριφορά ή κάποιο ανησυχητικό σύμπτωμα (π.χ. πονοκέφαλοι, δυσκολίες στον ύπνο, ψυχοσωματικές ενοχλήσεις, παραβατική συμπεριφορά, καταναγκαστικές συμπεριφορές) προκειμένου να τραβήξει την προσοχή των γονέων του από τις δικές τους εντάσεις (Κουνενού, 2010; Παπαδιώτη-Αθανασίου, 2014).
Διαβάστε σχετικά: Το παιδί ως διαμεσολαβητής της διαμάχης: Μια δυσλειτουργική συμμαχία
Το σύμπτωμα δηλαδή του παιδιού έχει μία λειτουργικότητα, να ενώσει ξανά τους γονείς και να αποφευχθεί η ρήξη του συστήματος. Έτσι, λοιπόν το σύμπτωμα του παιδιού γίνεται μία ένδειξη ότι ολόκληρο το σύστημα της οικογένειας νοσεί ή δυσλειτουργεί (Bowen, 1998).
Το τριγωνικό σχήμα λειτουργεί αγχολυτικά και είναι πιο σταθερό από τη δυάδα. Άλλωστε πολλές φορές γονείς έχουν αποφασίσει να μείνουν τελικά μαζί λόγω κάποιου προβλήματος του παιδιού (Bowen, 1998; Κουνενού, 2010).
Η τριγωνοποίηση μπορεί να γίνει λεκτικά, όταν ο ένας από τους δύο γονείς παρουσιάζεται στο παιδί ως θύμα της σύγκρουσης προκειμένου να το πάρει με το μέρος του ή συναισθηματικά, κλαίγοντας μπροστά του.
Είναι λοιπόν απαραίτητο οι γονείς να αποφεύγουν να παγιδεύουν τα παιδιά μέσα σε δυσλειτουργικά τρίγωνα και να τα απελευθερώνουν από μία τέτοιου είδους τριγωνική σχέση.
Αυτό μπορεί να γίνει όταν ο γονιός είναι σε θέση να παρατηρήσει τη συμπεριφορά του, να αποκτήσει επίγνωση πάνω σε αυτή και να την τροποποιήσει ώστε να μην παίρνει το μέρος κανενός ή να εμπλέκει τρίτους (Παπαδιώτη-Αθανασίου, 2014). Θα επιτύχει δηλαδή τη συναισθηματική διαφοροποίηση, να γνωρίζει ποια συναισθήματα είναι δικά του και ποια των άλλων πλευρών (Bowen, 1998).
Γι΄αυτό το λόγο είναι ιδιαίτερης σημασίας και ενδιαφέροντος να παρατηρούμε τις οικογένειες μας και τα δυναμικά των μελών της, προκειμένου να κατανοήσουμε ποια θέση παίρνουμε κάθε φορά, ποιους έχουμε δίπλα μας και ποιους απέναντί μας και γιατί.
Βιβλιογραφία
- Bowen, M. (1998). Τρίγωνα στην οικογένεια. Ελληνικά Γράμματα.
- Κουνενού, Κ., Ε. (2010). Συμβουλευτική και θεραπεία οικογένειας. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.
- Παπαδιώτη-Αθανασίου, Β. (2014). Οικογένεια και όρια: Συστημική προσέγγιση. Τόπος.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
