Πλησιάζοντας οι γιορτές πολλοί άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με το «οικογενειακό τραπέζι». Αρκετές φορές αυτές οι οικογενειακές γιορτές καταλήγουν σε δάκρυα, τσακωμούς και στεναχώρια, ενώ άλλες σε γέλια και ευχάριστη διάθεση, χωρίς να καταλαβαίνουμε ξεκάθαρα τι είναι αυτό που καθορίζει την κατάληξη μιας τέτοιας γιορτής.
Πλησιάζοντας οι γιορτές πολλοί άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με το «οικογενειακό τραπέζι», όπου όλη η οικογένεια μικρή ή και μεγαλύτερη θα βρεθεί καθισμένη γύρω από αυτό για να γιορτάσει τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά. Αρκετές φορές αυτές οι οικογενειακές γιορτές καταλήγουν σε δάκρυα, τσακωμούς και στεναχώρια, ενώ άλλες σε γέλια και ευχάριστη διάθεση, χωρίς να καταλαβαίνουμε ξεκάθαρα τι είναι αυτό που καθορίζει την κατάληξη μιας τέτοιας γιορτής.
Διαβάζοντας πρόσφατα το βιβλίο της Χάρις Κατάκη «οι τρεις ταυτότητες της ελληνικής οικογένειας», πολλά ερωτηματικά απαντήθηκαν σχετικά με αυτό το «μυστήριο».
Αν σκεφτούμε ποιοι κάθονται σε αυτό το τραπέζι μπορούμε να αναλογιστούμε πόσες διαφορετικές αξίες και συστήματα συνυπάρχουν γύρω από αυτό. Παππούδες και γιαγιάδες γεννημένοι στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, γονείς και θείοι που έζησαν ως «γενιά του Πολυτεχνείου» ή «Παιδιά των Λουλουδιών», τα παιδιά τους γεννημένα τη δεκαετία του 80, αλλά και αργότερα.
Όπως περιγράφει αναλυτικά στο βιβλίο της, η Χ. Κατάκη, η ελληνική οικογένεια ξεκινά από την παραδοσιακή οικογένεια, η οποία ζούσε συνήθως στην επαρχία και τα άτομα που την αποτελούσαν είχαν ως κοινό στόχο την επιβίωση. Αυτό δημιούργησε μια πιο συλλογική και αλληλεξαρτώμενη μορφή οικογένειας, η οποία ενωμένη πάλευε καθημερινά για τις βασικές της ανάγκες. Οι υποχρεώσεις είχαν τελείως διαφορετική χροιά και η θυσία των ατομικών αναγκών στόχευε στην ικανοποίηση των αναγκών της ομάδας.
Ο παππούς και η γιαγιά, που κάθονται στο οικογενειακό τραπέζι, δύσκολα θα καταλάβουν πως γίνεται να μη βάζεις μπροστά και πάνω από όλα την οικογένεια, πως μπορείς να σκέφτεσαι τις προσωπικές σου ανάγκες και όχι των δικών σου, πως μπορείς να μην θες να κάνεις οικογένεια.
Στη συνέχεια αρκετοί άνθρωποι «μεταφέρονται» στον αστικό ιστό. Η αστική οικογένεια, ονομάζεται πυρηνική οικογένεια και έχει μοναδικό της στόχο τη γέννηση και ανατροφή του παιδιού. Τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το παιδί και έτσι δημιουργείται μια παιδοκεντρική μορφή οικογένειας. Αυτό ίσως απαντά στο ερώτημα του γιατί αρκετές φορές εκφράζουμε μια αίσθηση καταπίεσης, η οποία μπορεί να σχετίζεται με τη θέση που είχαμε ως παιδιά στην οικογένεια. Οι γονείς θυσιάζονται για τα παιδιά, το ζευγάρι χάνεται για να εκπληρωθεί ο στόχος του να γίνει το παιδί τους «χρήσιμος άνθρωπος στην κοινωνία». Αν το καλοσκεφτούμε δεν είναι και τόσο παράλογη αυτή η μετάβαση, μιας και οι ανάγκες επιβίωσης που είχε η παραδοσιακή οικογένεια, έχουν λυθεί και τώρα αυτό που απασχολεί είναι οι ψυχολογικές ανάγκες (υποστήριξη, παραδοχή, ανθρώπινη παρουσία).
Ο πατέρας προσπαθεί να ικανοποιήσει τις υλικές ανάγκες της οικογένειας, οπότε λείπει από το σπίτι αρκετά, γεγονός το οποίο ούτε η γυναίκα του, αλλά ούτε και τα παιδιά του καταλαβαίνουν, μιας και έχουν ανάγκη την παρουσία του. Η γυναίκα αισθάνεται μόνη και αποξενωμένη, εφόσον χρειάζεται να μένει στο σπίτι μεγαλώνοντας τα παιδιά και κάνοντας δουλειές. Τέλος τα παιδιά, έχουν φορτωθεί το τίμημα της «επιτυχίας» (π.χ να επιτύχουν στο σχολείο) για να ικανοποιηθεί όλη η οικογένεια. Αν επιτύχουν και φύγουν από το σπίτι για σπουδές, προδίδουν την οικογένεια, ενώ αν αποτύχουν, βιώνουν αυτή την αποτυχία ως προσωπική.
Τέλος, υπάρχει και μια τρίτη γενιά, οι πιο νέοι, οι οποίοι θεωρούν πολύ σημαντική τη σχέση του ζευγαριού. Πιστεύουν πως αν αυτή η σχέση δεν έχει γερά θεμέλια, δεν έχει νόημα, η δημιουργία οικογένειας. Ίσως αυτή είναι η μορφή της μελλοντικής οικογένειας – το ζευγάρι. Αυτοί οι νέοι προερχόμενοι από παιδοκεντρικές οικογένειες, αρνούνται να δημιουργήσουν παρόμοιες, μιας και έχουν βιώσει τις αρνητικές συνέπειες της. Ο διάλογος, η επικοινωνία, η ειλικρίνεια και η συναισθηματική συμμετοχή είναι μερικά από τα ζητούμενα της σχέσης, βασικά εργαλεία για τη δημιουργία μιας υγιούς οικογένειας.
Έχοντας όλα αυτά κάπου στην άκρη του μυαλού μας, μπορούμε να καθίσουμε στο οικογενειακό τραπέζι και να αισθανθούμε πόσο διαφορετικοί είμαστε. Ίσως έτσι αποδεχτούμε όσα λέγονται και μας ακούγονται «περίεργα» και «εξοργιστικά». Ίσως έτσι καταλάβουμε όλα αυτά τα διαφορετικά συστήματα, τις διαφορετικές αξίες και τις διαφορετικές οπτικές που έχει ο καθένας. Ίσως κατανοήσουμε τις πολύ γρήγορες αλλαγές που έχει υποστεί η ελληνική οικογένεια σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα. Ίσως τότε νοιώσουμε κατανόηση και αγάπη για τους δικούς μας ανθρώπους και παραμερίσουμε για λίγο όλα τα υπόλοιπα.
Καλά Χριστούγεννα και Καλή Πρωτοχρονιά!
Βιβλιογραφία:
Κατάκη, Χ. (1984). Οι τρεις ταυτότητες της ελληνικής οικογένειας. Αθήνα: Κέδρος
