Πολλοί θεωρητικοί και ερευνητές, που μελετούν τις θεωρίες επαγγελματικής ανάπτυξης, δίνουν έμφαση στην γονεϊκή ή στην οικογενειακή επιρροή ως βασικό παράγοντα στην επαγγελματική ανάπτυξη του ατόμου. Άλλοι, τονίζουν την άμεση επιρροή της οικογένειας με την απευθείας πίεση που ασκεί προς ορισμένη επαγγελματική κατεύθυνση και άλλοι, κάνουν λόγο για έμμεση επιρροή μέσω της συμβολής της οικογένειας στη διαμόρφωση των αξιών και της αυτοαντίληψης του εφήβου, που με τη σειρά τους θα παίξουν σημαντικό ρόλο στις επαγγελματικές επιλογές του εφήβου.
Η οικογένεια αποτελεί βασική κοινωνική ομάδα, μέσα από την οποία διαμορφώνεται η προσωπικότητα του ατόμου, οι αξίες, οι προτιμήσεις, οι φιλοδοξίες ακόμη και οι δυνατότητες επιλογής εκπαιδευτικής ή επαγγελματικής ταυτότητας (Δημητρόπουλος, 1998). Ιδιαίτερη έμφαση στο θεσμό της οικογένειας δίνεται και στην ψυχοδυναμική θεωρία της Ann Roe, που ανήκει στις ψυχολογικές θεωρίες των αναγκών.
Σύμφωνα με την Roe, η επαγγελματική επιλογή σχετίζεται με τα πρώτα βιώματα του ατόμου στο οικογενειακό περιβάλλον. Μέσα από τις σχέσεις που διαμορφώνονται με τους γονείς, τα παιδιά αναπτύσσουν συγκεκριμένους τύπους προσωπικότητας, που εκδηλώνουν στη συνέχεια συγκεκριμένες επαγγελματικές συμπεριφορές.
Η Roe καταλήγει σε τέσσερα βασικά στυλ γονεϊκής συμπεριφοράς: τον επιεική γονέα (indulgent), ο οποίος ανταποκρίνεται περισσότερο στις ανάγκες του παιδιού και απαιτεί λιγότερα, τον αυταρχικό – απολυταρχικό (authoritarian), ο οποίος είναι πολύ απαιτητικός και κατευθυντικός και δεν ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες του παιδιού, τον επιτακτικό (authoritative), ο οποίος είναι και αυτός απαιτητικός αλλά ανταποκρίνεται στις ανάγκες του παιδιού και τον μη εμπλεκόμενο (uninvolved), ο οποίος ανταποκρίνεται ελάχιστα και δεν απαιτεί τίποτα.
Επομένως, οι σχέσεις με τους γονείς επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο θα διαμορφωθεί η προσωπικότητα των παιδιών και τον τρόπο με τον οποίο θα διαμορφωθούν οι ψυχολογικές του ανάγκες. Συνεπώς, τα επαγγελματικά ενδιαφέροντα και οι επαγγελματικές επιλογές αποτελούν προσπάθειες κάλυψης των ψυχολογικών αυτών αναγκών (Kracke, 1997).
Διαβάστε σχετικά: Πώς να χτίσετε μια σχέση εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας
Κατά τον Super, η οικογένεια αποτελεί βασική παράμετρο στη διαδικασία ανάπτυξης της σταδιοδρομίας του ατόμου, είτε επειδή κληρονομεί συγκεκριμένα βιογραφικά δεδομένα, όπως είναι το φύλο, η φυλή, η κοινωνικοοικονομική τάξη και οι οικογενειακές αξίες, είτε επειδή ορίζει σαφή γεωγραφικά δεδομένα, όπως είναι ο τόπος διαμονής και οι εθνικές και οι πολιτιστικές επιδράσεις που θα υπάρχουν στον τόπο αυτό.
Αξίζει να αναφερθεί, πως αν και οι έφηβοι δέχονται την επίδραση των συνομηλίκων για θέματα που αφορούν την καθημερινότητά τους, για θέματα που αφορούν το μέλλον τους, όπως είναι τα επαγγελματικά τους σχέδια, εμπιστεύονται περισσότερο τους γονείς τους παρά τους φίλους τους. Μάλιστα, στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης, τα κοινωνικοοικονομικά κριτήρια, τα οποία προφανώς σχετίζονται με οικονομικά δεδομένα της οικογένειας, φαίνεται να παίζουν ολοένα και μεγαλύτερο ρόλο στην επαγγελματική επιλογή. Πιθανά κριτήρια είναι το κόστος σπουδών, η ύπαρξη συγγενών σε άλλη πόλη και πολλά άλλα, που ενδεχομένως να θέτουν σε δεύτερη μοίρα τα επαγγελματικά ενδιαφέροντα των εφήβων.
Η βιβλιογραφία που υπάρχει για την επαγγελματική επιλογή των εφήβων και τα μοντέλα λήψης απόφασης παρουσιάζει έντονη ποικιλομορφία και ανάλογα με το θεωρητικό προσανατολισμό που υιοθετεί, δίνει έμφαση σε διαφορετικούς παράγοντες.
Έτσι, οι οικονομικές θεωρίες δίνουν έμφαση στον παράγοντα τύχη και στους νόμους προσφοράς και ζήτησης, που ισχύουν στην εκάστοτε οικονομική συνθήκη, οι κοινωνιολογικές θεωρίες δίνουν έμφαση στους κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες και οι ψυχολογικές στο ίδιο το άτομο, την οικογένεια και το στενό οικογενειακό περιβάλλον.
Ακόμη, γίνεται λόγος για ουσιαστική διαφορά μεταξύ των ορισμών της επαγγελματικής επιλογής, της σταδιοδρομίας και της επαγγελματικής απόφασης, παρόλο που συχνά, τόσο στη βιβλιογραφία, όσο και στην καθημερινότητα υπάρχει εννοιολογική αλληλοεπικάλυψη και παρόλο, που είθισται να υπάρχει ελλιπής ενημέρωση γύρω από αυτά τα θέματα.
Βιβλιογραφικές Πηγές:
- Δημητρόπουλος, Ε. Γ. (1998). Η επαγγελματική ανάπτυξη του ατόμου και οι σχετικές θεωρίες, Στο Κασσωτάκης, Ι. Μ. (2004). Συμβουλευτική και Επαγγελματικός Προσανατολισμός. Αθήνα: Εκδόσεις Δαρδάνος.
- Kracke S. (1997). Parental Behaviors and Adolescents’ Career Exploration.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
