Αντί να επαινούμε στα παιδιά την ανάπτυξη της αυτοεκτίμησής τους, είναι προτιμότερο να προσφέρουμε «ανακούφιση» από την υπερβολική αυτο-εστίαση.
Μια μαθήτρια Γυμνασίου, με την οποία δουλεύαμε μαζί θεραπευτικά, επιτέλους βρήκε το κουράγιο να μοιραστεί τον πιο βαθύ της φόβο. Το σώμα της κυριολεκτικά έτρεμε όταν με ρώτησε
Τί θα γίνει αν μεγαλώσω και γίνω συνηθισμένη;
Αυτός ο φόβος είναι κοινός για πολλούς από τους ανθρώπους που βλέπω ως θεραπεύτρια. Με κάποιον τρόπο, το κορίτσι αυτό όπως και πολλοί άλλοι θεραπευόμενοι, έχουν εξισώσει την αξία του εαυτού με το να είναι εντυπωσιακοί.
Συχνά ακούω από τους γονείς, ότι τα παιδιά τους έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση. Μπορεί επιφανειακά να φαίνονται απόλυτα σίγουρα για τον εαυτό τους, αλλά υποφέρουν από τη διαρκή επίκριση του εαυτού τους.
Οι γονείς ανησυχούν όταν βλέπουν τα παιδιά τους να κλαίνε για ένα βαθμό που δεν είναι πολύ καλός, να ανησυχούνε ότι κάτι που είπανε μπορεί να ακουστεί περίεργο, να αποφεύγουν συνεχώς περιστάσεις στις οποίες μπορεί να μην ξεχωρίσουν αμέσως και να κατηγορούν πολύ τους εαυτούς τους όταν κατά κάποιον τρόπο αποτυγχάνουν.
Οι γονείς αυτοί έρχονται αντιμέτωποι με την ευαλωτότητα της αυταξίας των παιδιών τους, αυτό που η ερευνήτρια Jennifer Crocker και οι συνάδελφοί της το χαρακτήρισαν ως «εξαρτώμενη αυτοεκτίμηση».
Τα παιδιά αυτά βρίσκονται σε μια ατέρμονη διαδικασία να αποδεικνύουν συνεχώς την αξία τους μέσα από τα επιτεύγματά τους ή να περιμένουν συνεχώς εξωτερική αναγνώριση. Αυτό καθιστά τα παιδιά τρομερά ευάλωτα. Αν δυσκολεύονται να μάθουν κάτι, κάνουν κάποιο λάθος, ή διαπιστώνουν ότι κάποιος άλλος έχει καλύτερη απόδοση από αυτά, νιώθουν ελαττωματικά.
Τα κοινωνικά μηνύματα που απορροφούν τα παιδιά, λένε ότι πρέπει να είναι σπουδαία σε όλα και να δείχνουν ότι είναι καλά, γεγονός που τα πιέζει ακόμα περισσότερο. Όταν αναπόφευκτα κάνουν κάτι λιγότερο από το τέλειο, μπορεί να νιώθουν συντριβή από την ντροπή με αποτέλεσμα είτε να τα παρατήσουν, είτε να πιέσουν σε τέτοιο βαθμό τους εαυτούς τους, που τελικά δε βρίσκουν χαρά στη ζωή τους.
Το συνεχές κυνήγι της τελειότητας, μπορεί να τα οδηγήσει σε διαρκή αναζήτηση επιδοκιμασίας ή στο να κρύβουν τα ελαττώματά τους, από το να ενεργούν αυθεντικά και ειλικρινά. Η αυτοεκτίμησή τους είναι εύθραυστη, χτισμένη πάνω σε ασταθή θεμέλια επικέντρωσης στον εαυτό και την προβολή του.
Διαβάστε σχετικά: Χτίζοντας την αυτοπεποίθηση των παιδιών
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε αυτά τα παιδιά;
Οι γονείς συχνά αποκρίνονται στην αυτο-αμφισβήτηση των παιδιών τους με το να προσπαθούν να τα πείσουν ότι είναι υπέροχα. Πολλοί ψυχολόγοι προέτρεπαν τους γονείς να επαινούν τα παιδιά τους για να τα βοηθήσουν στο να χτίσουν την αυτοπεποίθησή τους. Ωστόσο, έρευνες δείχνουν ότι αυτή η μέθοδος μπορεί να έχει και τα αντίθετα αποτελέσματα.
Πρόσφατη μελέτη από τον Eddie Brummelman και τους συνεργάτες του, δείχνει ότι ο έπαινος των γονέων για το πόσο υπέροχα είναι τα παιδιά τους όχι μόνο δε βοηθάει τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση να πιστέψουν περισσότερο στον εαυτό τους, αλλά μπορεί να οδηγήσει σε ακόμα χαμηλότερη αυτοεκτίμηση σε βάθος χρόνου και λιγότερη θέληση να αναλάβουν δύσκολα καθήκοντα.
Ευτυχώς υπάρχει μια καλύτερη προσέγγιση για την αυτοεκτίμηση των παιδιών. Στο βιβλίο Kid Confidence, αναφέρεται ότι το κλειδί για την υγιή αυτοεκτίμηση δεν είναι να πείσουμε τα παιδιά ότι είναι σπουδαία. Αντί για αυτό, πρέπει να τα βοηθήσουμε να αμβλύνουν τη σκληρή αυτοκριτική με το να συνδεθούν με κάτι πιο μεγάλο από τον εαυτό τους.
Μπορεί να φαίνεται αντιφατικό, όμως -περισσότερο και από την αγάπη για τον εαυτό μας- η απάντηση στα παιδιά που είναι σκληρά και επικριτικά με τον εαυτό τους, είναι να μειώσουν την επικέντρωση στον εαυτό δημιουργώντας ένα πιο «ήσυχο εγώ».
Το ήσυχο εγώ, σύμφωνα με την ψυχολόγο Heidi Wayment και τους συνεργάτες της, είναι η κατάσταση κατά την οποία μειώνεται η φωνή του εγώ, για να ακούσουμε τους άλλους εξίσου καλά με τον εαυτό μας. Είναι μια προσπάθεια να προσεγγίσουμε τη ζωή πιο ανθρώπινα και με περισσότερη συμπόνοια.
Το να εστιάζουν τα παιδιά κάπου αλλού εκτός από τον εαυτό τους, τους δίνει αρκετό χώρο να αναπνεύσουν και να ωριμάσουν. Αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να ρίχνουν τον εαυτό τους. Αντίθετα, προτείνεται η αναγνώριση ότι είμαστε όλοι μικρά κομμάτια ενός μεγαλύτερου σύμπαντος και σίγουρα όχι το κέντρο του.
Αν και πολλοί ειδικοί θεωρούν ότι δε γίνεται τα παιδιά να ησυχάσουν το εγώ τους, καθώς είναι πολύ ανώριμα ή είναι εκ φύσεως προγραμματισμένα να είναι εγωκεντρικά, εγώ διαφωνώ. Σκεφτείτε την τελευταία φορά που είδατε το παιδί σας να ξεσπάει σε γέλια με έναν φίλο του ή να είναι τόσο αφοσιωμένο σε μια εργασία που δεν σας άκουσε καν να το φωνάζετε για φαγητό.
Αυτού του είδους οι εμπειρίες δίνουν την αίσθηση του τί σημαίνει να μην έχει κάποιος τον εαυτό του στο επίκεντρο της προσοχής του. Ως γονείς χρειάζεται να καλλιεργούμε περισσότερο αυτή την αίσθηση, ώστε να είναι πιο εύκολο τα παιδιά να αφήνουν πίσω τη διαρκή αξιολόγηση του εαυτού τους.
Το ήσυχο εγώ, είναι περισσότερο μια φιλοδοξία και όχι κάτι που μπορούμε να το διατηρούμε συνέχεια. Αλλά όσες περισσότερες φορές το βιώνουμε, τόσο περισσότερες φορές το βρίσκουμε. Ακολουθούνε μερικά παραδείγματα καταστάσεων που ησυχάζει η εσωτερική μας φωνή, για να προτρέψουμε τα παιδιά μας προς αυτή την κατεύθυνση.
Ενσυνειδητότητα-η εστίαση στη στιγμή χωρίς επίκριση
Η εκμάθηση της ενσυνειδητότητας -μέσω διαλογισμού ή άλλων τεχνικών- μπορεί να είναι πολύ βοηθητική στο να απαλύνουμε την εστίαση στον εαυτό. Αρκετές έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά που από πολύ μικρά, ακόμα και από την προσχολική ηλικία, παρακολουθούν σχολικά προγράμματα που βασίζονται στην ενσυνειδητότητα και το διαλογισμό, διαχειρίζονται το στρες και τον εκνευρισμό τους ενώ έχουν καλύτερες γνωστικές αποδόσεις.
Αν δεν προσφέρονται τέτοια προγράμματα στο σχολείο σας, υπάρχουν πολλές ιδέες μέσω διαδικτύου για να σας βοηθήσουν να εντάξετε την ενσυνειδητότητα στη ζωή των παιδιών σας. Επίσης, οι γονείς με το να ζουν πιο ενσυνείδητα εμπνέουν τα παιδιά τους, καθώς αποτελούν πρότυπο για αυτά.
Ροή (flow)- η κατάσταση κατά την οποία είμαστε πλήρως αφοσιωμένοι σε μία εργασία ή εμπειρία μάθησης που αποτελεί πρόκληση
Μπορεί να έχετε παρατηρήσει το παιδί σας να «βυθίζεται» παίζοντας με τα legos, ή ζωγραφίζοντας, διαβάζοντας ένα αγαπημένο βιβλίο, παίζοντας μπάσκετ κλπ. Η ροή προκύπτει όταν τα παιδιά είναι τόσο αφοσιωμένα σε μια δραστηριότητα, που χάνουν την αίσθηση του χρόνου και είναι τελείως μη εστιασμένα στον εαυτό τους.
Ενθαρρύνοντας τα παιδιά να απασχολούνται με δραστηριότητες που στρέφουν την προσοχή τους αλλού και όχι στον εαυτό τους, μπορούμε να τα βοηθήσουμε να διευρύνουν αυτό το συναίσθημα της ροής, όπου δεν υπάρχει η αίσθηση του χρόνου. Πολλές μελέτες έχουν αναδείξει τα οφέλη της ροής σε παιδιά σχολικής ηλικίας και ενθαρρύνουν τους εκπαιδευτικούς να βρίσκουν τρόπους καλλιέργειάς της στο πλαίσιο της τάξης.
Διαβάστε σχετικά: Αυτοπεποίθηση Παιδιών = Αυτοπεποίθηση Γονιών
Συμπόνοια- ενδιαφέρον για αυτούς που υποφέρουν σε συνδυασμό με την επιθυμία για βοήθεια
Οι ενήλικες συχνά αισθάνονται συμπόνοια όταν βλέπουν άλλους ανθρώπους να υποφέρουν. Αλλά το ξέρατε ότι και τα παιδιά-ακόμα και τα παιδιά 3 ετών- συμπονούν επίσης; Για να τα βοηθήσουμε να καλλιεργήσουν αυτό το ένστικτο, είναι σημαντικό οι γονείς να λειτουργούν ως πρότυπα, με το να δείχνουν συμπόνοια στην καθημερινότητά τους.
Τα παιδιά επίσης μπορούν να μάθουν την έννοια της συμπόνοιας με το να νοιάζονται να είναι καλά οι φίλοι τους ή με το να απασχολούνται εθελοντικά στο πλαίσιο του σχολείου ή της κοινότητας. Η συμπόνοια επιτρέπει στα παιδιά να μην εστιάζουν στον εαυτό τους, μέσα από τη γνήσια φροντίδα για τους άλλους.
Ψυχική ανάταση- ένα συναίσθημα που προκαλείται από τις πράξεις καλοσύνης και τη γενναιοδωρία
Αισθανόμαστε αυτή την ψυχική ανύψωση, όταν βλέπουμε πράξεις βαθιάς καλοσύνης σε άλλους. Το συναίσθημα αυτό, μας αποτραβά από τον εγωκεντρισμό και μας κάνει να νιώθουμε αισιοδοξία για το ανθρώπινο είδος. Επίσης, μας κινητοποιεί να νοιαζόμαστε για τους γύρω μας, ενεργοποιώντας το συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα.
Αν και για την ψυχική ανάταση έχουν γίνει έρευνες σε ενήλικες, έχει εφαρμογή και στα παιδιά. Για αυτό και πολλά παιδικά βιβλία εστιάζουν σε ήρωες της ιστορίας μας. Ωστόσο, κάποιες έρευνες θεωρούν ότι η εστίαση σε λιγότερο εξεζητημένα παραδείγματα (όπως κάποιος παππούς που επιβίωσε από αντιξοότητες, ή ένας γονιός που έκανε κάποια δύσκολη αλλά ηθική επιλογή), μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική στο να ενθαρρύνει τα παιδιά να λειτουργούν ηθικά.
Δέος – ένα συναίσθημα θαυμασμού και έκπληξης που προκαλείται από την ύπαρξη κάτι μεγαλύτερου από τον εαυτό μας
Το δέος μπορεί να προκληθεί από μια πανοραμική θέα στη φύση, ένα εξαιρετικό κομμάτι τέχνης ή μουσικής, ή από μια βαθιά πνευματική εμπειρία. Κατευθύνει την προσοχή μας μακριά από τους εαυτούς μας, προς το περιβάλλον, οδηγώντας μας στο να γίνουμε πιο ευγενικοί και γενναιόδωροι. Αν και οι περισσότερες έρευνες για το δέος έχουν γίνει σε ενήλικες, τα παιδιά επίσης νιώθουν δέος βλέποντας το ηλιοβασίλεμα, τα ζώα στη φύση ή τα αστέρια στο νυχτερινό ουρανό.
Από το να προσπαθούμε να χτίσουμε την αυτοπεποίθηση των παιδιών με το να προωθούμε την επικέντρωση στον εαυτό τους, μπορούμε να τα βοηθήσουμε με το να εστιάσουν σε κάτι έξω από αυτόν. Φέρνοντάς τα σε επαφή με την ενσυνειδητότητα, τη ροή, τη συμπόνοια, την ψυχική ανάταση και το δέος, τα βοηθάμε να «ησυχάσουν» το εγώ τους, κάτι πολύ χρήσιμο όχι μόνο για την παιδική ηλικία αλλά και για τη μετέπειτα ζωή τους.
Όταν τα παιδιά μπορούν να αποδράσουν από τη διαρκή αυτοκριτική, είναι πιο ελεύθερα να αποκτήσουν ενσυναίσθηση για τους άλλους, να μάθουν και να αναγνωρίσουν ποιες αξίες είναι σημαντικές για αυτά. Η ικανότητα του να αφήσουν στην άκρη την ερώτηση «είμαι αρκετά καλός;», βοηθάει τα παιδιά να δημιουργήσουν μια ζωή ολοκληρωμένη και γεμάτη νόημα.
Πηγή: greatergood.berkeley.edu
Συγγραφέας: Eileen Kennedy-Moore
Απόδοση: Γλυκερία Αποστολοπούλου, Ψυχολόγος
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
